Nợ đọng có chuyển biến tích cực
Trong 7 tháng đầu năm 2018, BHXH Việt Nam đã thực hiện kiểm tra, thanh tra chuyên ngành, thanh tra liên ngành tổng số hơn 8.000 đơn vị. Kết quả thanh tra về đóng BHXH, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế cho thấy, có hơn 17.786 lao động chưa đóng, đóng thiếu thời gian phải tham gia. Tổng số tiền nợ còn phải truy thu là 45 tỷ đồng. Tuy nhiên, cũng có 553 lao động có mức đóng thừa thời gian, đóng không đúng đối tượng và phải thoái thu, hoàn trả 1,8 tỷ đồng.
Tư vấn chính sách bảo hiểm. Ảnh: TTXVN
Tổng số tiền các đơn vị được thanh tra, kiểm tra còn nợ là 1.146 tỷ đồng và trong thời gian thanh tra, kiểm tra, các đơn vị này đã nộp hơn 475 tỷ đồng. Sau khi có kết luận thanh tra, kiểm tra, các đơn vị này nộp tiếp 186 tỷ đồng.
Qua kiểm tra, BHXH Việt Nam đã lập biên bản vi phạm đối với 407 đơn vị, ban hành 364 quyết định xử phạt hành chính số tiền là 11,2 tỷ đồng.
Theo ông Mai Đức Thắng, Phó trưởng Ban Thu BHXH Việt Nam, cơ quan BHXH đã áp dụng nhiều giải pháp để thu hồi nợ đọng, bao gồm đôn đốc các đơn vị sử dụng lao động, thu ngay khi đơn vị có dấu hiệu chậm đóng. Tiếp đó là thanh tra, kiểm tra xử phạt kết hợp với công khai danh sách các doanh nghiệp nợ BHXH. Biện pháp công khai danh sách có tác động lớn, hiệu quả rất tích cực. Nhiều doanh nghiệp sắp được phong tặng danh hiệu mà có nợ BHXH thì chắc chắn sẽ không được công nhận.
Kể từ cuối năm 2017 đến hết 6 tháng đầu năm 2018, với việc Bộ luật Hình sự 2015 có hiệu lực và bổ sung các tội danh liên quan đến chiếm dụng tiền BHXH (các Điều 214, 215 và 216), ý thức nộp tiền BHXH của các đơn vị sử dụng lao động ghi nhận chuyển biến. Theo quy định hiện hành, mức hình phạt tù cao nhất cho hành vi này là 7 năm và mức phạt tiền cao nhất lên đến 1 tỷ đồng.
“BHXH đã phối với với cơ quan điều tra để xử lý các trường hợp nợ BHXH có dấu hiệu hình sự. Đây là giải pháp quyết liệt và có hiệu quả cao. Tuy nhiên, không phải cứ nợ đọng BHXH là đưa ra cơ quan điều tra. Chúng tôi sẽ đôn đốc, thanh tra, kiểm tra, xử phạt hành chính và yêu cầu nộp số tiền nợ đọng. Hiện chỉ có duy nhất trường hợp Công ty tại TP Hồ Chí Minh còn nợ tiền BHXH và BHXH TP.HCM đã chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra”, ông Thắng nói.
Theo ông Đào Việt Ánh, Phó tổng giám đốc BHXH Việt Nam, tính đến hết tháng 7, số nợ BHXH đã giảm 76% so với các năm trước. Tỷ lệ nợ đọng BHXH chỉ còn 3,6%, thấp hơn so với ngưỡng 5% của những năm trước. Đây là kết quả hết sức tích cực nhờ vào việc thực hiện thanh tra chuyên ngành và thực thi Bộ luật Hình sự năm 2015.
Khởi kiện doanh nghiệp nợ đọng vẫn vướng
Đối với vấn đề khởi kiện doanh nghiệp có hành vi vi phạm pháp luật về bảo hiểm xã hội theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội, ông Lê Đình Quảng, Phó Trưởng Ban Quan hệ lao động (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam) cho biết đang rất khó khăn trong triển khai do liên quan đến sự đồng bộ giữa các quy định của pháp luật (Luật Bảo hiểm xã hội, Bộ luật Lao động, Bộ luật Tố tụng dân sự) và khả năng thực tế của tổ chức công đoàn khi đảm nhận công việc này, cho nên, đến nay tòa án hầu như chưa thụ lý vụ nào.
“Về mặt pháp luật, theo quy định, tổ chức công đoàn vẫn tiếp tục chỉ đạo các cấp công đoàn đấu tranh bảo vệ quyền lợi người lao động. Tuy nhiên, phía Tổng LĐLĐ đang kiến nghị khi hoàn thiện chính sách pháp luật, trong đó có cả Đề án về cải cách Bảo hiểm xã hội cũng phải xem lại quy định về công đoàn khởi kiện. Từ thực tế vụ việc nợ BHXH khi đưa đơn ra tòa nhưng tòa lại yêu cầu từng người lao động khởi kiện. Do đó, mỗi người lao động mà chủ doanh nghiệp bỏ trốn đó nợ tiền lương, nợ bảo hiểm xã hội mà chỉ ủy quyền giữa người lao động đó với tổ chức công đoàn khởi kiện sẽ rất khó khăn. Chúng tôi đang muốn đề nghị với Tòa án Tối cao xem đây là vụ tranh chấp lao động tập thể, tức công đoàn đứng ra khởi kiện chung mới xử lý được”, ông Quảng cho biết.
Còn ông Mai Đức Thắng, Phó trưởng ban thu BHXH Việt Nam lại cho biết trong 4 - 5 năm trước đây, BHXH có tổ chức kiện doanh nghiệp ra tòa. Song, đa số nợ đòi được không đáng kể lại còn gây khó khăn thêm cho cơ quan bảo hiểm. Đây là một công cụ rất hiệu quả trong công tác thu nợ bảo hiểm nhưng không thể sử dụng liên tục được. Nếu xử lý hình sự, chủ doanh nghiệp bị bắt tạm giam đồng nghĩa với doanh nghiệp phải đóng cửa, người lao động mất việc làm và cơ quan bảo hiểm cũng không thu được tiền. Chỉ nên xử lý hình sự đối với các doanh nghiệp đã qua quá trình thanh ra xử phạt nhiều lần hoặc các doanh nghiệp làm ăn có thu nhập cao nhưng vẫn cố tình vi phạm.
Cơ quan bảo hiểm đang tiến hành thanh tra nóng các doanh nghiệp có nợ đọng từ ba tháng trở lên. Đặc biệt các đơn vị có nợ đọng kéo dài trên 6 tháng sẽ tiến hành thanh tra đột xuất.
Theo thống kê, có đến 8.000 doanh nghiệp "mất tích" với nợ BHXH khoảng 2.000 tỷ đồng. BHXH Việt Nam đánh giá số nợ này rất khó đòi, thậm chí không có khả năng thu hồi.