Nhân viên Cơ quan chống ma túy kiểm tra thuốc giảm đau fentanyl tại phòng thí nghiệm ở New York, Mỹ. Ảnh minh họa: AFP/TTXVN
Theo Trung tướng Nguyễn Văn Viện, Fentanyl gây nghiện gấp 50 lần heroin, 100 lần moóc-phin. Hiện nay Fentanyl đang bị lạm dụng phổ biến tại Mỹ và một số nước, năm 2023 nước Mỹ đã ghi nhận khoảng 100.000 ca tử vong (từ 18-45 tuổi) do sử dụng Fentanyl quá liều. Tại Mỹ, loại ma túy cực độc này được bán dưới dạng viên nén, dạng bột hoặc dung dịch với các tên quen thuộc như “sứ trắng”, “heroin tổng hợp”… Đôi khi loại ma tuý này được bán lẻ dưới dạng bột hòa với cocain hoặc heroin hoặc dưới dạng tân dược chứa Fentanyl giả, người sử dụng không có kinh nghiệm rất dễ tử vong vì không biết đang dùng loại gì và hàm lượng bao nhiêu.
Fentanyl được buôn lậu vào Mỹ phần lớn từ Mexico và các quốc gia Trung và Nam Mỹ. Việc sản xuất và vận chuyển Fentanyl đang khiến tình hình an ninh từ các nước Trung - Nam Mỹ rất phức tạp, tội phạm tranh giành quyết liệt các tuyến đường vận chuyển tiền chất và đưa Fentanyl đến Mỹ.
Theo Trung tướng Nguyễn Văn Viện, trong khu vực Đông Nam Á, Fentanyl đã được phát hiện, thu giữ tại Myanmar, Lào, Thái Lan, mới đây Thái Lan đã thu giữ hơn 510 tấn Anilin, có thể sử dụng để sản xuất 85 tấn Fentanyl. Việt Nam đã đưa Fentanyl vào Danh mục II (các chất ma túy được dùng hạn chế trong phân tích, kiểm nghiệm, nghiên cứu khoa học, điều tra tội phạm hoặc trong lĩnh vực y tế theo quy định của cơ quan có thẩm quyền) tại Nghị định số 57/2022/NĐ-CP của Chính phủ.
Các dẫn xuất của Fentanyl cũng được quy định trong danh mục các chất ma túy trong Nghị định số 57.
Hiện nay, Cơ quan kiểm soát ma túy Quốc tế (INCB) đã ghi nhận sự xuất hiện của hơn 150 chất có liên quan đến Fentanyl nhưng không có ứng dụng về mặt y học. Cơ quan Liên hợp quốc về ma túy và tội phạm (UNODOC) cũng ước tính các phòng thí nghiệm có thể đã tổng hợp ra hàng trăm chất tương tự Fentanyl.
Việc sử dụng Fentanyl và các chất dẫn xuất của nó không vì mục đích chữa bệnh có thể để lại những hậu quả nghiêm trọng về mặt sức khỏe. Mức độ dung nạp và lệ thuộc đối với các chất này rất lớn và có thể đạt ngưỡng cao một cách nhanh chóng. Sử dụng Fentanyl được điều chế bất hợp pháp còn nguy hiểm hơn rất nhiều vì những sản phẩm này không được kiểm định chất lượng, hàm lượng, có khi chỉ một hàm lượng cực nhỏ (2 miligam) đã có thể gây tử vong cho người sử dụng.
Cũng theo Trung tướng Nguyễn Văn Viện, qua công tác giám định chưa phát hiện Fentanyl và các chất dẫn xuất của nó thu giữ tại Việt Nam. Tuy nhiên, trước xu thế mở rộng thị trường của các loại ma túy này từ châu Mỹ sang khu vực châu Đại Dương và lan rộng sang châu Á, việc xuất hiện loại ma túy này tại khu vực và Việt Nam là tất yếu. Đại diện C04 cho rằng, để phòng tránh hiểm họa Fentanyl, trước hết tăng cường đẩy mạnh tuyên truyền cho toàn dân, nhất là thanh thiếu niên, học sinh, sinh viên về tác hại của hiểm họa ma túy; chú trọng vào các loại ma túy mới; ma túy “núp bóng” dưới dạng thực phẩm, đồ uống, thuốc lá, thảo mộc - "cỏ Mỹ", “bóng cười”…
Cũng tại hội nghị, thông tin từ Cục C04 cho thấy, trong 6 tháng đầu năm 2024, lực lượng Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy toàn quốc đã phá 14.461 vụ, bắt hơn 23.110 đối tượng và thu hơn 196 kg heroin, 2,34 tấn và 1,47 triệu viên ma túy tổng hợp, 882kg cần sa. Điển hình như chuyên án 199T, Cục C04 đã khởi tố vụ án, khởi tố 7 bị can về hành vi mua bán, vận chuyển trái phép chất ma túy. Trong chuyên án này, cơ quan chức năng đã thu giữ gần 90kg ma túy các loại (trong đó có 59kg ma túy tổng hợp ketamine và ma túy đá, 25kg ma túy "nước vui"), cùng nhiều vật dụng để cất giấu ma túy.
Một chuyên án điển hình khác là đơn vị chủ trì, phối hợp với Cơ quan phòng, chống ma túy Thái Lan và các đơn vị đã bắt giữ đối tượng truy nã Nguyễn Tuấn Thanh (sinh năm 1991), trú tại Thành phố Hồ Chí Minh. Đối tượng này trốn sang Thái Lan nhưng vẫn điều hành mua bán, sản xuất trái phép chất ma túy về Việt Nam.
Theo C04, Nguyễn Tuấn Thanh là đối tượng chủ mưu, cầm đầu, đóng vài trò chính, trực tiếp nắm công thức, quy trình chế tạo, nguồn nguyên vật liệu, máy móc, thuê nhà xưởng, kho bãi phục vụ việc sản xuất, mua bán trái phép chất ma túy sau đó đưa đi tiêu thụ tại các địa bàn khắp cả nước. Nhiều vụ sản xuất, mua bán trái phép chất ma túy số lượng lớn xảy ra tại Hà Nội, Khánh Hòa, Thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng do Cục C04 và Công an các địa phương khám phá trước đó đều chứng minh Thanh là đối tượng chủ mưu cầm đầu. Tuy nhiên, đối tượng trốn sang Thái Lan dưới vỏ bọc lao động hợp đồng.
Sau khi bắt giữ, phía Thái Lan đã bàn giao đối tượng Nguyễn Tuấn Thanh cho Tổ công tác của C04 và hỗ trợ dẫn giải lên máy bay để đưa về Việt Nam.
Đến 23 giờ ngày 7/6, Tổ công tác C04 đã dẫn giải đối tượng về cơ quan điều tra. Bước đầu Thanh đã khai nhận toàn bộ hành vi phạm tội tại Việt Nam.
Theo Trung tướng Nguyễn Văn Viện, C04 đang tích cực phối hợp cùng các đơn vị điều tra, mở rộng vụ án. Ghi nhận thành tích của các tập thể trong đấu tranh các chuyên án nêu trên, Bộ Công an đã có quyết định thưởng nóng cho các tập thể.