“Công tác quy hoạch định hướng phát triển Phú Quốc là rất quan trọng, phải có tầm nhìn dài hạn và đặt trong mối quan hệ khu vực Đông Nam Á, có sự gắn kết và phối hợp chặt chẽ với vùng đồng bằng sông Cửu Long, Thành phố Hồ Chí Minh và các địa phương khác…”. Đây là ý kiến kết luận của Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh khi làm việc về đề án phát triển Phú Quốc.
Những tín hiệu tốt
Sau gần 8 năm thực hiện Đề án “Phát triển tổng thể đảo Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang đến năm 2010 và tầm nhìn đến năm 2020” của Thủ tướng Chính phủ, đảo Phú Quốc đã có những thay đổi lớn. Phú Quốc không còn là nơi hoang sơ, xa xôi, Cảng Hàng không Quốc tế đạt cấp 4E theo tiêu chuẩn của tổ chức Hàng không dân dụng thế giới (ICAO), diện tích 905 ha, tổng vốn 16.206 tỷ đồng đã được xây dựng. Công trình này, đến nay đã hoàn thành, đưa vào sử dụng các hạng mục đường hạ cất cánh, đường lăn, sân đỗ máy bay, nhà ga hành khách và trung tâm quản lý bay… rút ngắn khoảng cách với đất liền.
Khu vực ngư trường vùng đông - bắc đảo Phú Quốc.
Ảnh: Ngọc Hà - TTXVN. |
Cảng biển quốc tế An Thới, được đầu tư 150 tỷ đồng từ nguồn trái phiếu Chính phủ cũng đã xây dựng xong phần cầu cảng, đang tiếp tục hoàn thiện các hạng mục phụ trên bờ đưa dự án đi vào hoạt động. Hệ thống giao thông đường bộ vòng quanh đảo và đường trục chính Bắc-Nam đảo, với chiều dài 200 km, vốn đầu tư 7.500 tỷ đồng, đã triển khai thi công 82,6 km các trục đường chính trên đảo với vốn đầu tư khoảng 4.455 tỷ đồng, giá trị khối lượng ước thực hiện 2.215 tỷ đồng.
Một tín hiệu đáng mừng khác là hàng loạt các nhà đầu tư đang đổ dồn về Phú Quốc. Chỉ riêng giai đoạn 2005-2012 đã có 1.037 doanh nghiệp được thành lập, với số vốn đăng ký 24.431 tỷ đồng. Trong đó có 480 doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ du lịch, vốn đăng ký 915 tỷ đồng. So với năm 2004, đến nay số lượng doanh nghiệp gấp 5,02 lần và số vốn đăng ký gấp 66,50 lần.
Các dự án đầu tư cũng tập trung về hòn đảo này, hiện có 219 dự án đầu tư đã được quy hoạch với diện tích 10.470 ha, trong đó có 145 dự án phát triển du lịch. Cơ sở lưu trú du lịch nhiều gấp đôi so với 8 năm trước. Hiện toàn đảo có trên 100 cơ sở lưu trú, gần 2.000 phòng.
“Phú Quốc không cần những quảng trường, đại lộ thênh thang, không cần những nhà cao tầng chọc vào mây xanh và cũng không phải là nơi chứa chấp những gì không làm được ở đất liền thì đưa ra đảo. Vì nơi đó không chỉ dành cho những người nhiều tiền, mà còn là bản quán của hơn 100.000 người dân đảo, trong đó có rất nhiều hộ còn rất nghèo. Ý tưởng quy hoạch và xây dựng Phú Quốc theo kiểu một thành phố lan tỏa từ thị trấn Dương Đông, đồng nghĩa với việc bắt đầu một quy trình chia lô bán nền, tiến hành bê tông hóa mặt bằng, đua nhau xây dựng nhà mặt phố, tích cực xẻ nhỏ bờ biển... ” TS Nguyễn Minh Hòa chia sẻ… |
Hơn 576 km2 diện tích đảo, giờ là một đại công trường, với những công trình, dự án xây dựng kết cấu hạ tầng trọng điểm được đồng loạt triển khai, từng ngày làm thay đổi cơ bản bộ mặt của hòn đảo xinh đẹp này. Dù vậy sự đầu tư ồ ạt vào hòn đảo đầy tiềm năng này cũng khiến nhiều nhà chuyên môn lo ngại khi đặt ra những vấn đề về môi trường, về việc “băm nát” quy hoạch...
Và những nỗi lo
Trong cuộc hội thảo gần đây về Bảo tồn và phát huy giá trị Khu dự trữ sinh quyển Kiên Giang - Việt Nam, GS.TS Nguyễn Ngọc Trân từng băn khoăn: “Tôi đang lo là phải làm thế nào để ứng phó với áp lực của các nhà đầu tư khi họ “quăng” tiền vào đây và chỉ muốn làm theo ý họ”.
Nếu đúng chỉ chú trọng đến phát triển kinh tế mà bỏ qua yếu tố môi trường thì quả là điều đáng lo ngại. Nguy cơ xâm hại về môi trường thiên nhiên của hòn đảo có đặc thù đa dạng sinh học, vừa có vùng ngập mặn, có sông núi nước ngọt, có cả rừng tràm... có tới 23 loài động vật có tên trong sách đỏ, nhiều loài nguy cơ tuyệt chủng như rắn hổ mây, vích, cá sấu nước ngọt, đồi mồi, chồn bay, vượn má trắng, voọc mông trắng, gấu chó… Lo vì tình trạng có những dự án “du lịch sinh thái” nhưng lại can thiệp và tàn phá tự nhiên vô tội vạ.
Không chỉ vậy, điều đáng lo ngại nhất vẫn là vấn đế quy hoạch và phát triển kinh tế. Việc các dự án ồ ạt đổ vào Phú Quốc là một tín hiệu đáng mừng, nhưng đồng thời cũng đặt ra bài toán về quy hoạch tổng thể hết sức khó khăn để tránh việc Phú Quốc bị chia năm, xẻ bảy bởi các dự án đang được thực hiện với tiến độ không mấy khả quan.
Theo TS Nguyễn Minh Hòa, Trưởng khoa Đô thị học - Đại học KHXH và Nhân văn TP.HCM, để phát triển đúng hướng cho một thành phố hay một hòn đảo như Phú Quốc cần phải có ít nhất năm yếu tố: Các nhà chính trị thông tuệ và bộ máy quản lý thạo việc, một nhạc trưởng tài ba, một bản quy hoạch tổng thể tốt, những tham mưu giỏi, các nhà đầu tư có tầm và có tâm. Tất cả những thứ này chưa xuất hiện hay đã có nhưng chưa đủ độ chín ở Phú Quốc.
Rõ ràng chính những tiềm năng, lợi thế và sự tạo điều kiện tối đa của Chính phủ trong việc tạo một cơ chế mở cho Phú Quốc đã đặt Phú Quốc trong áp lực cần phải phát triển thật nhanh, để khai thác tối đa các tiềm năng có được ở hòn đảo ngọc này. Theo cách nói của TS. Nguyễn Minh Hòa, Phú Quốc có tất cả những gì người ta mơ ước. Suy nghĩ này đã đẩy lãnh đạo địa phương rơi vào tâm trạng nôn nóng, muốn đẩy nhanh tốc độ phát triển và mở rộng quy mô càng nhanh càng tốt.
Tuy nhiên, trước tình trạng khủng hoảng kinh tế, bất động sản đóng băng, ngân hàng xiết nợ, các dự án đầu tư công bị ách lại khiến tình trạng trăm mối dở dang, cả hòn đảo như một đại công trường xây dựng, nhưng nham nhở không biết khi nào kết thúc. Một hòn đảo không lớn nhưng có đến hàng trăm dự án đầu tư cho du lịch, số bị Thanh tra Chính phủ đề nghị thu hồi mới tạm dừng ở con số 95, đủ cho thấy “miếng thịt” bị xâu xé đến cỡ nào. Điều này cũng cho thấy, nếu từ đầu Phú Quốc có được một quy hoạch tổng thể thống nhất có chất lượng cao từ một đơn vị tư vấn uy tín, có thể là một đơn vị tư vấn nước ngoài được Thủ tướng phê duyệt, cùng một kiến trúc sư trưởng tài năng thì tình hình đã không diễn ra theo chiều hướng này.
Hướng ra nào cho Phú Quốc?
Với diện tích 589 km2, tương đương diện tích của Sinhgapo (581 km2) Phú Quốc luôn được xem là một hòn đảo đầy tiềm năng. Mặc dù vị trí địa lý không thuận lợi cho việc phát triển các dịch vụ vận tải, giao thương quốc tế như Sinhgapo, nhưng đổi lại Phú Quốc lại nằm trong một chuỗi 22 hòn đảo liên hoàn, điều kiện tự nhiên của Phú Quốc đa dạng và phong phú hơn hẳn Sinhgapo, rất thuận lợi cho du lịch, nghỉ dưỡng, chữa bệnh và nhiều dịch vụ khác. Đặc biệt, Phú Quốc hầu như còn nguyên sơ, rất thuận lợi cho những thiết kế và những ý tưởng mới. Điều quan trọng đặt ra chính là một quy hoạch bài bản mang tầm nhìn chiến lược chứ không phải hiểu theo cách nào cũng được như hiện nay.
Theo quy hoạch được Chính phủ phê duyệt, đến năm 2030 huyện đảo Phú Quốc sẽ trở thành khu kinh tế - hành chính đặc biệt, trung tâm du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng, giải trí cao cấp, và là trung tâm tài chính tầm cỡ khu vực và quốc tế. Tuy nhiên những mục tiêu này vẫn dừng lại ở mặt quan điểm chỉ đạo mà thiếu hẳn triết lý phát triển, các định hướng dài hơi, và khung quy hoạch cụ thể để giữ được giá trị, ít nhất là cho 100 năm sau.
Ở đây chỉ cần làm một trục đường giao thông nhanh cho xe hơi xuyên đảo dài 50 km là đủ, còn lại là các đường nhánh phát triển bằng cách lợi dụng địa hình đã có, nương theo thế núi thế sông để đảm bảo không phá vỡ cảnh quan và duy trì cân bằng sinh thái vốn có từ xưa nay. Việc chính quyền địa phương cho san ủi núi đồi làm đường nhựa, đường bê tông rộng thênh thang cho ôtô chạy tứ tung; san lấp sông hồ lấy mặt bằng xây dựng công trình… sẽ chia cắt thảm thực vật và chia tách các rừng cây ra làm nhiều mảnh dẫn đến xói mòn, lũ quét, trôi lở đất màu, làm mất cân bằng của hệ sinh thái, phá vỡ cảnh quan tự nhiên. Việc phát triển các resort dày đặc, kè bờ bằng bê tông sẽ làm sạt lở bờ biển.
Đó là chưa kể, những tiềm năng của hòn đảo ngọc này sẽ là mục tiêu hướng tới của các “đại gia” thu gom đất của nông dân để thực hiện các dự án xẻ đất bán nền, xây dựng tự phát… Tình trạng quy hoạch treo, tranh chấp đất đai đang diễn ra ở Phú Quốc hôm nay chính là bản sao của những gì đã diễn ra ở các vùng miền khác mà các ngành chức năng cần sớm rút kinh nghiệm.
Lê Hiền