53 ngôi mộ gió được xây dựng sau ngôi mộ chung của 53 liệt sĩ Trung đoàn 5 Yên Tử hy sinh tại Cầu Nhe (xã Khánh Vĩnh Yên, huyện Can Lộc, Hà Tĩnh).
Trong đó, Khu di tích lịch sử Cầu Nhe (xã Khánh Vĩnh Yên, huyện Can Lộc) là minh chứng sống động, nhắc nhở thế hệ hôm nay về sự hy sinh anh dũng của 53 liệt sỹ Trung đoàn 5 Yên Tử và 17 liệt sỹ là cán bộ, dân quân địa phương.
Lịch sử bi tráng
Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của dân tộc, Hà Tĩnh là địa bàn có vị trí trọng yếu, nhiều địa danh đã đi vào lịch sử, trong đó có Cầu Nhe. Nằm trên tỉnh lộ 12, Cầu Nhe thuộc xã Vĩnh Lộc (xã Khánh Vĩnh Yên ngày nay), huyện Can Lộc. Nằm giữa trung tâm Quốc lộ 1A - Quốc lộ 15A nên xã Vĩnh Lộc là nơi trung chuyển vũ khí và lực lượng “chia lửa” với hai tuyến giao thông trọng yếu. Cầu Nhe nằm cách Ngã ba Đồng Lộc chưa đầy 15km về phía Đông Bắc, là trọng điểm đánh phá ác liệt của kẻ địch.
Vào khoảng 12 giờ 45 phút ngày 15/4/19, 53 chiến sỹ - những người con của thành phố Hải Phòng và các tỉnh phía Bắc, thuộc Tiểu đoàn 351, Trung đoàn 5 Yên Tử (Đoàn 1019) Quân khu 3, Bộ Tư lệnh thành phố Hải Phòng, trên đường hành quân vào nam chiến đấu khi đến địa phận Cầu Nhe thì bị bom Mỹ dội trúng, hy sinh. Thời điểm đó, cùng với 53 cán bộ, chiến sỹ của Đoàn 1019, Chính trị viên Ban Chỉ huy Quân sự huyện Can Lộc Nguyễn Hộ và 16 dân quân địa phương tham gia ứng cứu đã bị bom vùi ngay tại Cầu Nhe.
Trong bom đạn, nhân dân xã Vĩnh Lộc, huyện Can Lộc kịp thời xông ra chiến trường, cấp cứu chiến sỹ bị thương và tìm kiếm những người bị vùi lấp nhưng chỉ thấy được một phần trong số đó, đưa về mai táng tại nghĩa trang địa phương.
Sau kháng chiến, tỉnh Hà Tĩnh, huyện Can Lộc và thân nhân, đồng đội các liệt sỹ đã tổ chức tìm kiếm, quy tập được 27 hài cốt đưa về an táng tại Nghĩa trang Liệt sỹ huyện Can Lộc. Số liệt sỹ còn lại vẫn nằm trong lòng đất Cầu Nhe, dòng sông Nhe hiền hòa “ôm ấp” nấm mồ chung của các anh.
Vào ngày 15 tháng Tư hằng năm, nhân dân địa phương đều đến thắp hương tưởng nhớ quả cảm của những người con ưu tú đã hy sing vì độc lập, tự do cho dân tộc.
Chung tay gìn giữ nơi tri ân các liệt sỹ
Chứng tích Cầu Nhe - nơi ghi dấu sự hy sinh anh dũng của 53 chiến sĩ Trung đoàn 5 Yên Tử.
Năm 2005, Nhà bia ghi tên các anh hùng liệt sỹ tại Cầu Nhe được xây dựng và năm 2014 được xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh. Năm 2023, Khu di tích lịch sử Cầu Nhe được Đảng bộ, chính quyền, nhân dân tỉnh Hà Tĩnh và thành phố Hải Phòng trùng tu, tôn tạo nhằm đưa nơi đây trở thành điểm đến tri ân sự hy sinh cao cả của các chiến sỹ Tiểu đoàn 351, Trung đoàn 5 Yên Tử Hải Phòng.
Công trình do Công ty trách nhiệm hữu hạn Xăng dầu Giang Nam (thành phố Hải Phòng) phát tâm công đức, với tổng kinh phí hơn 5 tỷ đồng để nâng cấp nhà bia, phù điêu, nhà soạn lễ, nhà thắp hương, cổng, hàng rào, chỉnh trang khu mộ, trồng cây xanh…
Ông Phan Thuận, quản trang của xã Khánh Vĩnh Yên, huyện Can Lộc cho biết, địa phương có tổ quản trang, hằng tháng đều đặn quét dọn trong khuôn viên khu di tích, chăm lo hương khói nơi yên nghỉ của các liệt sỹ. Di tích Cầu Nhe nhiều năm nay được nhân dân các địa phương trong và ngoài tỉnh biết đến. Trong các dịp hành hương về địa chỉ đỏ, cùng với Ngã ba Đồng Lộc, nhiều đoàn đến viếng thăm và dâng hương tại đây. Vào các dịp lễ, Tết, ngày Quốc khánh, Ngày Thương binh - Liệt sỹ, địa phương tổ chức tưởng niệm, tri ân, thể hiện lòng biết ơn sâu sắc đối với những người đã hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc. Dịp kỷ niệm 77 năm Ngày thương binh - Liệt sỹ (27/7/1947 - 27/7/2024), từ đầu tháng Bảy đã có nhiều đoàn cán bộ, người dân các tỉnh, thành phố phía Bắc, trong đó có Hải Phòng đến dâng hương, tưởng nhớ.
Những việc làm ý nghĩa trên thể hiện tình cảm gắn bó giữa cấp ủy, chính quyền, doanh nghiệp thành phố Hải Phòng với Hà Tĩnh; sự gắn bó bền chặt giữa cựu chiến binh Trung đoàn 5 Yên Tử, thân nhân liệt sỹ với Di tích lịch sử Cầu Nhe và nhân dân xã Khánh Vĩnh Yên, huyện Can Lộc.