Giáo sư, Nhà giáo Nhân dân Hà Văn Tấn là một trong "Tứ trụ" của nền sử học Việt Nam hiện đại cùng với các Giáo sư Đinh Xuân Lâm, Phan Huy Lê, Trần Quốc Vượng. Ông là Chủ nhiệm môn Phương pháp luận sử học (khoa Lịch sử, Đại học Tổng hợp, nay là Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội); Viện trưởng Khảo cổ học (1988-2008).
Giáo sư, Nhà giáo Nhân dân Hà Văn Tấn sinh ngày 16/8/1937 tại xã Tiên Điền, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh (cùng làng với Đại thi hào Nguyễn Du). Đây là một vùng đất nổi tiếng hiếu học và có truyền thống khoa bảng với nhiều danh nhân hiền tài.
Năm 1957, ở tuổi 20 ông đã tốt nghiệp đại học và ở lại trường làm cán bộ bộ môn Lịch sử cổ đại Việt Nam, Trường Đại học Sư phạm. Năm 1988, ông bắt đầu công tác ở Viện Khảo cổ học, sau đó làm Viện trưởng Viện Khảo cổ học, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam.
Trong cuộc đời gần 50 năm nghiên cứu gắn với giảng dạy, ông đã hướng dẫn 25 nghiên cứu sinh bảo vệ thành công luận án tiến sĩ, công bố 298 bài báo, tham luận, nghiên cứu khoa học trên tạp chí trong và ngoài nước, là tác giả và đồng tác giả của hàng chục cuốn sách.
Ông được phong hàm Giáo sư năm 1980, được phong tặng danh hiệu Nhà giáo Nhân dân và trao tặng Huân chương Lao động hạng Nhất, Huân chương Lao động hạng Ba, Huân chương Kháng chiến chống Mỹ hạng Nhì, Giải thưởng Hồ Chí Minh về khoa học - công nghệ (2000) và nhiều huy chương khác.