Như vậy, khoảng thời gian này ở khu vực Tây Nguyên và Nam Bộ tiếp tục chịu tác động của gió mùa Tây Nam, ngoài ra còn có thể có tác động của các xoáy thuận nhiệt đới, cụ thể là áp thấp nhiệt đới hoặc bão xuất hiện vào giai đoạn cuối năm. Các hình thế gió Tây Nam, áp thấp nhiệt đới/bão cuối năm đều là những hình thế có khả năng gây mưa lớn diện rộng ở khu vực Tây Nguyên và Nam Bộ.
Nhiều nhà dân tại thành phố Buôn Ma Thuột bị ngập sâu. Ảnh: Tuấn Anh/TTXVN
Bên cạnh đó, tình hình xâm nhập mặn sẽ đến sớm và gay gắt hơn mùa khô năm 2018-2019 tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Giai đoạn từ tháng 8-10/2019, tổng lượng dòng chảy tại các trạm trên dòng chính sông Mê Kông ở mức thấp hơn trung bình nhiều năm từ 10-30% và cao hơn năm 2015 từ 15-25%.
Do thiếu hụt lượng mưa và dòng chảy ở thượng nguồn sông Mê Kông nên đỉnh lũ năm 2019 ở Đồng bằng sông Cửu Long ở mức thấp so với trung bình nhiều năm (báo động 1), thời gian xuất hiện mực nước đỉnh lũ khả năng xảy ra vào nửa đầu tháng 10/2019. Dự báo tổng lượng dòng chảy thượng nguồn sông Mê Kông về khu vực Đồng bằng sông Cửu Long thiếu hụt từ 10-30%. Vì vậy, trong mùa khô năm 2019-2020 tại Đồng bằng sông Cửu Long nguy cơ cao xảy ra tình trạng hạn hán, thiếu nước, tình hình xâm nhập mặn sẽ đến sớm và gay gắt hơn mùa khô năm 2018-2019.
Lý giải về nguyên nhân vừa qua khu vực Tây Nguyên, khu vực Đông Nam bộ, đặc biệt khu vực Phú Quốc-Kiên Giang có mưa lớn, gây lũ, ngập lụt, thiệt hại lớn, theo Tiến sĩ Hoàng Phúc Lâm, từ đầu tháng 8 tới ngày 11/8/2019 ở khu vực Tây Nguyên và Nam Bộ liên tục xuất hiện mưa rào và dông trên diện rộng. Đặc biệt ở Tây Nguyên xuất hiện mưa to đến rất to với tổng lượng mưa phổ biến trong 10 ngày đầu tháng 8 từ 150-300mm. Cụ thể, tại thành phố Buôn Ma Thuột tổng lượng mưa là 402mm, Đắk Nông là 353mm, Bảo Lộc (Lâm Đồng) lượng mưa là 375mm.
Khu vực Nam Bộ lượng mưa trong 10 ngày đầu tháng 8 cũng lên tới 100-250mm, một số nơi có mưa lớn hơn như Trại An (Đồng Nai) là 437mm. Đặc biệt tại Phú Quốc tổng lượng mưa trong 10 ngày đầu tháng 8 là 1167,4mm. Trong đó đáng kể nhất là các ngày 5,7, 9 tháng 8 ở Phú Quốc có mưa rất lớn (ngày 5/8 lượng mưa là 265mm, ngày 7/8 lượng mưa là 190mm, đặc biệt vào ngày 9/8 lượng mưa ở Phú Quốc lên tới 378mm).
Nguyên nhân của những cơn mưa lớn ở khu vực Trung Bộ, Tây Nguyên và Nam Bộ là do gió mùa Tây Nam hoạt động với cường độ mạnh, thời điểm này cũng trùng với một dải hội tụ nhiệt đới tồn tại ở khu vực Biển Đông, tương tác của gió Tây Nam mạnh và dải hội tụ nhiệt đới khiến cho mưa ở Tây Nguyên và Nam Bộ có lượng lớn và kéo dài.
Với tổng lượng mưa lớn như vậy thì đây là đợt mưa khá là bất thường, cụ thể như tại Buôn Ma Thuột theo trung bình nhiều năm thì 10 ngày đầu tháng 8 lượng mưa chỉ khoảng 111mm, nhưng với lượng mưa đo được là 402mm thì tổng lượng mưa trong 10 ngày đầu tháng 8/2019 đã gấp tới 4 lần.
Tại huyện đảo Phú Quốc, tổng lượng mưa trung bình mỗi năm vào khoảng 2800mm, nhưng chỉ trong 10 ngày đầu tháng 8/2019 lượng mưa trung bình đã lên tới tới 1167,4 mm (trong khi trung bình 10 ngày tháng 8 ở Phú Quốc ở các năm trước lượng mưa chỉ khoảng 163mm). Như vậy, lượng mưa đã vượt tới 7 lần so với trung bình và bằng gần một nửa so với lượng mưa cả năm. Đây cũng là số liệu mưa đo được cao nhất trong lịch sử quan trắc tại đây từ năm 1978 đến nay.
Đối với việc dự báo, cảnh báo về tình hình về mưa lũ nói trên, Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn quốc gia đã cảnh báo sớm đợt mưa lớn diện rộng ở khu vực Tây Nguyên và Nam Bộ, cùng với các bản tin dự báo mưa lớn, ngoài ra còn thực hiện các bản tin dự báo lũ, lũ quét và trượt lở đất, ngập úng ở các khu vực trên. Các bản tin này liên tục được cập nhật một cách thường xuyên liên tục trên website: www.nchmf.gov.vn cũng như các bản tin gửi tới Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống thiên tai, Ban Chỉ huy Phòng chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn các tỉnh thuộc Tây Nguyên; hằng ngày Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn quốc gia cũng thực hiện các phiên thảo luận trực tuyến với các đài Tây Nguyên, Nam Bộ và các đài khu vực để thông tin, nhận định về tình hình mưa lũ ở Tây Nguyên và Nam Bộ.