Tình trạng lao động "nhảy việc" diễn ra khá phổ biến ở nhiều địa phương, nhất là những nơi tập trung nhiều khu công nghiệp (KCN), khu chế xuất (KCX) như Bình Dương, TP Hồ Chí Minh, Đồng Nai... Nguyên nhân phần lớn là do chế độ đãi ngộ chưa thỏa đáng nên người lao động không toàn tâm, toàn ý với công việc.
Thu nhập thấp
Theo báo cáo mới nhất của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tính đến hết năm 2011, nước ta có tổng số 283 KCN, KCX được thành lập ở 58 tỉnh, thành phố đã tạo ra việc làm cho gần 2 triệu lao động.
Mức lương bình quân của người lao động trong các KCN, KCX qua các năm đều được điều chỉnh tăng (12,5%/năm trong giai đoạn 2004 - 2008), nhưng do giá cả các hàng hóa thiết yếu tăng nhanh nên thu nhập thực tế của người lao động có xu hướng giảm, không đủ chi trả cho những nhu cầu cơ bản của cuộc sống.
|
May hàng xuất khẩu tại Công ty Cổ phần May Sài Gòn 3 (TP Hồ Chí Minh). Ảnh: Hà Thái - TTXVN |
Nguyên nhân là do các doanh nghiệp luôn lấy mức lương tối thiểu được Nhà nước quy định để làm gốc tham chiếu trả lương cho người lao động. Trong khi đó, lương tối thiểu hiện còn ở mức thấp, chỉ đáp ứng 60 - 70% nhu cầu sinh hoạt tối thiểu của người lao động. Một số doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) thường trả lương theo sản phẩm nhưng với đơn giá tiền lương rất thấp trong khi định mức lao động lại cao. Việc trả lương thấp được coi là một trong những nguyên nhân dẫn đến các tranh chấp lao động và đình công thời gian gần đây.
Theo Thứ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội Phạm Minh Huân, các doanh nghiệp khu vực ngoài quốc doanh và khu vực FDI thường ký hợp đồng lao động ngắn hạn nên nhiều công nhân không những không được hưởng các quyền lợi theo luật định mà còn bị đặt trong tình trạng luôn lo lắng mất việc. Thu nhập của công nhân hiện nay ở mức xấp xỉ 3 triệu đồng/người/tháng. Do thu nhập thấp, công nhân còn phải làm tăng giờ, tăng ca để có thêm thu nhập trang trải cuộc sống.
Điều kiện sinh hoạt, hạ tầng xã hội kém
Theo TS. Lê Tuyển Cử, Phó Vụ trưởng Vụ Quản lý các khu kinh tế (KKT), Bộ Kế hoạch và Đầu tư, đến nay, mới có 24 dự án xây nhà ở cho người lao động tại KCN, KCX, KKT với tổng vốn đầu tư khoảng 2.600 tỷ đồng, tổng diện tích sàn 753.000 m2. Trong đó có 9 dự án đã hoàn thành và bàn giao, góp phần giải quyết chỗ ở cho khoảng 125.000 công nhân, tính ra mới chỉ đáp ứng được 10% nhu cầu về nhà ở của người lao động tại các KCN, KCX.
Theo Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Đình Toàn, việc triển khai chính sách nhà ở cho công nhân các KCN vẫn gặp nhiều khó khăn và vướng mắc. Các chính sách khuyến khích đầu tư xây dựng nhà ở cho công nhân (ưu đãi cho các chủ đầu tư xây dựng nhà ở công nhân KCN về miễn, giảm tiền thuê đất, về thuế thu nhập doanh nghiệp...) vẫn chưa đủ mạnh, chưa đủ hấp dẫn doanh nghiệp nên các doanh nghiệp chưa quan tâm thỏa đáng đến việc đầu tư xây nhà ở cho người lao động trong KCN. Việc phát triển các KCN, KCX ở một số địa phương hiện chỉ tập trung vào việc xây dựng các cơ sở sản xuất kinh doanh mà chưa chú ý đúng mức tới việc đầu tư các công trình phúc lợi khác cho người lao động như cơ sở khám chữa bệnh, nhà trẻ, mẫu giáo, trường học, khu vui chơi giải trí... Thiếu chỗ ở nên công nhân lao động phải thuê nhà ở trong các khu dân cư, làng, xã, với điều kiện vệ sinh, môi trường không đảm bảo.
Nâng cao đời sống người lao động - yêu cầu cấp bách
Theo Thạc sĩ Vũ Đại Thắng, Vụ trưởng Vụ Quản lý các KKT, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Chính phủ cần hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật nhằm cải thiện điều kiện lao động, hỗ trợ đời sống vật chất và tinh thần của người lao động tại các KCN. Cùng với đó, Chính phủ cần nghiên cứu ban hành quy định về tỷ lệ diện tích đất trong KCN, KCX cho phép đầu tư nhà ở cho công nhân cũng như sửa đổi bổ sung các chính sách phát triển nhà ở cho công nhân trong các KCN.
Ông Lê Hoàng Quân, Chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh, cho rằng, trong thời gian tới cần đẩy mạnh việc phát triển xây dựng nhà ở cho người lao động và các công trình phúc lợi xã hội như trường học, nhà trẻ và các công trình văn hóa để từng bước cải thiện điều kiện sinh hoạt của người lao động trong các KCN. Giải quyết điều này cần có sự phối hợp của cả Nhà nước và doanh nghiệp chứ không phải nhiệm vụ của riêng doanh nghiệp.
Còn theo TS. Lê Tuyển Cử, việc nâng cao đời sống cho lao động KCN, KCX cần những giải pháp đồng bộ. Nhà nước phải ưu tiên tập trung cải thiện chính sách tiền lương và thu nhập, điều kiện nhà ở cũng như quan hệ lao động. UBND cấp tỉnh, huyện phối hợp với Liên đoàn Lao động tỉnh định kỳ tổ chức đối thoại với lãnh đạo một số doanh nghiệp lớn trên địa bàn. Doanh nghiệp cần thực hiện rộng rãi hình thức kích thích phát triển sản xuất, kinh doanh, cải thiện điều kiện, môi trường làm việc. Còn người lao động phải nâng cao tay nghề, nâng cao nhận thức, nắm bắt được quyền và nghĩa vụ của mình trong quan hệ lao động để đảm bảo lợi ích chính đáng của bản thân...
Thảo Nguyên - Quốc Huy