Được mùa - mất giá, chưa có công nghệ chế biến, bảo quản nông sản, việc đầu tư cho các công trình nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực nông nghiệp hay vai trò của các nhà khoa học, ngành chức năng tại những thời điểm cấp thiết trong một số lĩnh vực của đời sống xã hội… là những vấn đề đang đặt ra hiện nay và đã được Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Quân giải đáp. TTXVN xin giới thiệu phần trả lời của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ về các vấn đề trên.
Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Quân. Ảnh: TTXVN |
* Phóng viên: Xin Bộ trưởng cho biết Bộ đã và sẽ làm gì để nỗi lo “được mùa - mất giá” không còn là gánh nặng trên vai người nông dân mỗi khi mùa thu hoạch tới?
* Bộ trưởng: Nhà nước luôn quan tâm đến vấn đề chế biến, bảo quản sau thu hoạch để hỗ trợ cho nông dân. Tuy nhiên, nguồn lực nhà nước có hạn, công nghệ chế biến, bảo quản sau thu hoạch của nước ta hiện nay chưa theo kịp với trình độ và năng lực sản xuất của nông dân. Vì thế người nông dân rơi vào cảnh được mùa - mất giá trở nên phổ biến. Trước đây chúng ta từng chứng kiến vải thiều Lục Ngạn, bây giờ là dưa hấu, thậm chí sắp tới là gạo cũng có thể sẽ rơi vào tình trạng như vậy. Chính vì vậy, Chính phủ đã yêu cầu Bộ Khoa học và Công nghệ phối hợp đưa đến cho nông dân công nghệ bảo quản, chế biến sau thu hoạch. Bộ đã huy động tối đa nguồn lực này. Hiện nay, thông qua hợp tác quốc tế, Bộ đang nghiên cứu và đưa vào Việt Nam những công nghệ bảo quản tiên tiến nhất của Nhật Bản, của Israel để đảm bảo nông dân sẽ có được sản phẩm có giá trị tối đa.
Hiện sản phẩm lúa, gạo đã được Thủ tướng Chính phủ quyết định là một trong những sản phẩm quốc gia cần đầu tư để có chuỗi công nghệ từ khâu làm giống đến khâu xuất khẩu. Chúng tôi tin tưởng rằng với công nghệ bảo quản lúa, gạo sau thu hoạch, chất lượng phục vụ cho xuất khẩu sẽ được bảo đảm. Riêng về rau quả, hiện nay Bộ Khoa học và Công nghệ đang hợp tác với đối tác Nhật Bản, họ đã sẵn sàng chuyển giao công nghệ bảo quản rau quả cho Việt Nam. Đây là công nghệ rất hiện đại nên việc đầu tư là không nhỏ. Nếu dự án thành công, quả dưa hấu của nông dân Hải Dương sẽ được bảo quản không chỉ một vài tháng mà có thể tới vài năm.
* Phóng viên: Chiến lược đầu tư dài hạn cho mặt hàng nông sản như gạo, cà phê, cao su... sẽ được các bộ, ngành liên quan thực hiện như thế nào, thưa Bộ trưởng?
* Bộ trưởng: Hiện nay, đây cũng là hướng mà Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đang phối hợp để triển khai. Theo Chương trình sản phẩm Quốc gia đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, chúng ta đã lựa chọn một số sản phẩm trong lĩnh vực nông nghiệp và công nghiệp để tập trung đầu tư theo chuỗi công nghệ từ khâu đầu tiên cho đến khâu cuối cùng. Với sự đầu tư tập trung, chúng ta sẽ có sản phẩm quốc gia mang thương hiệu Việt Nam , đem lại giá trị gia tăng cho nền kinh tế, tránh việc đầu tư dàn trải. Trước mắt, nếu lúa gạo, cá da trơn, nấm ăn và nấm dược liệu được coi là sản phẩm quốc gia được thực hiện, chúng ta sẽ có thương hiệu của Việt Nam đối với những nông sản với giá cạnh tranh trên thị trường.
Các Chương trình sản phẩm Quốc gia cần đạt được mục tiêu tới năm 2015 sẽ hoàn thành giai đoạn nghiên cứu, từ năm 2015 đến 2020 bắt đầu triển khai dự án sản xuất quy mô lớn. Tuy vậy, hiện nay việc triển khai còn chậm so với yêu cầu. Lẽ ra cho đến thời điểm này, các Chương trình Quốc gia phải đi vào nghiên cứu ở giai đoạn đỉnh cao, tuy nhiên do nhiều vướng mắc, trong năm nay các dự án nghiên cứu phục vụ cho Chương trình quốc gia mới được khởi động.
Chúng tôi đang rất lo lắng để hoàn thành mục tiêu đến năm 2015, các dự án nghiên cứu kết thúc để chuyển sang dự án sản xuất. Ngoài ra, các dự án đầu tư cho sản xuất cần sự phối hợp của doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp nông thôn, doanh nghiệp chế biến bảo quản, khi đó các sản phẩm quốc gia mới thực sự phát huy tác dụng.
Hy vọng đến năm 2015 các dự án nghiên cứu có thể được nghiệm thu, từ đó chúng ta sẽ có được các công nghệ mới áp dụng cho nông sản.
* Phóng viên: Thông tin về nguy cơ lây lan dịch cúm gia cầm sang chim yến thời gian vừa qua đã làm ngành sản xuất và xuất khẩu yến sào lao đao. Trong thời điểm cấp bách này, người nuôi yến đã không nhận được sự hỗ trợ nào từ phía các viện nghiên cứu, Sở khoa học và công nghệ hay Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ trưởng đánh giá về vấn đề này như thế nào?
* Bộ trưởng: Đây là vấn đề phản ánh thực trạng khoa học và công nghệ Việt Nam hiện nay. Tức là chúng ta nghiên cứu ứng dụng công nghệ không theo kịp tốc độ phát triển kinh tế cũng như không đáp ứng được nhu cầu của thị trường. Tuy nhiên, việc triển khai phòng chống dịch cúm gia cầm là công việc đòi hỏi rất nhiều thời gian. Cho đến nay biến thể của dịch cúm gia cầm phát triển rất nhanh, chúng ta chưa kịp nghiên cứu vacxin để chống lại chủng virus này thì lập tức nó đã biến thể sang hình thức mới. Việc nghiên cứu ra vacxin hoặc những giải pháp phòng trừ dịch bệnh không thể ngày một ngày hai.
Nhưng ở đây vẫn có phần yếu kém của chúng ta, đó là tính đáp ứng kịp thời. Nếu ta không áp dụng cơ chế quỹ trong hoạt động khoa học và công nghệ thì khi xảy ra tình huống dịch cúm như đối với chim yến, để có được đề tài nghiên cứu cho ra được sản phẩm sẽ mất rất nhiều thời gian với quy trình, thủ tục phức tạp. Điều này dẫn đến khi chúng ta làm ra được một giải pháp phòng dịch hoặc một vắcxin thì giải pháp ấy đã lùi vào quá khứ. Chính vì thế, chúng tôi mong muốn cơ chế quỹ sẽ sớm được áp dụng, cho phép các nhà khoa học chủ động trong thực hiện nhiệm vụ khoa học công nghệ.
Thành phố Hồ Chí Minh là địa phương đi đầu cả nước về việc phân cấp cho người đứng đầu các cơ quan quản lý. Lãnh đạo thành phố đã ủy quyền cho Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ thành phố tự quyết định đối với đề tài, dự án có kinh phí dưới 600 triệu đồng. Đây là mức phân cấp rất quan trọng, vì giám đốc sở có thể quyết định giao đề tài cho một viện nghiên cứu về vacxin hoặc Viện Pastuer của thành phố ngay khi có yêu cầu để có thể thực hiện nhanh chóng. Việc nghiên cứu không thể trong một vài tháng nhưng đến dịch cúm lần sau đối với chim yến chắc chắn chúng ta sẽ có giải pháp công nghệ mới.
Nếu có cơ chế quỹ thì không chỉ có dịch cúm mà tất cả các vấn đề khác về khoa học và công nghệ như trên giống cây trồng, vật nuôi, những vấn đề tự nhiên như lũ quét hay lở núi… chắc chắn sẽ có kinh phí kịp thời giúp các nhà khoa học đưa ra giải pháp trong thời gian ngắn nhất.
* Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!
TTXVN/Tin Tức