Khám, tư vấn sức khỏe sinh sản cho trẻ vị thành niên. Ảnh: BS
Mới đây, thông tin một nữ sinh lớp 7 ở Bắc Giang có thai rồi tự sinh con trong nhà tắm khiến dư luận quan tâm, lo ngại. Đáng nói là cả gia đình và nhà trường đều không hay biết quá trình mang thai của nữ sinh này.
Khoa Sức khỏe Vị thành niên, Bệnh viện Nhi Trung ương cũng từng tiếp nhận điều trị một trẻ gái 14 tuổi mang thai, mà không có kiến thức làm mẹ ở tuổi vị thành niên.
Tình trạng trẻ vị thành niên mang thai, sinh con có xu hướng ngày càng tăng thời gian gần đây. Đáng lo ngại là tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe, cuộc sống tương lai của trẻ mà còn ảnh hưởng đến chất lượng dân số và xã hội.
TS.BS Đỗ Minh Loan, Trưởng khoa Sức khoẻ Vị thành niên, Bệnh viện Nhi Trung ương cho biết: “Độ tuổi vị thành niên là những trẻ từ 10- 19 tuổi. Đây là giai đoạn trẻ phát triển các chức năng sinh dục, sinh sản, nhu cầu tình dục xuất hiện và chưa đủ kỹ năng để kiểm soát ham muốn tình dục. Cùng với đó là sự thiếu hiểu biết về chu kỳ kinh nguyệt, cơ chế thụ thai, các biện pháp tránh thai; quan hệ tình dục không chuẩn bị, không mong muốn; quan hệ tình dục trước hôn nhân, sống thử trước hôn nhân. Trong khi đó, nhiều trẻ cũng thiếu tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc sức khoẻ sinh sản, chưa được giáo dục đầy đủ về sức khỏe giới tính, cha mẹ còn hời hợt về việc giáo dục cho con em… dễ khiến trẻ vị thành niên có nguy cơ mang thai ngoài ý muốn rất cao”.
Theo TS.BS Đỗ Minh Loan, nếu mang thai ở tuổi vị thành niên, trẻ có thể gặp rất nhiều nguy cơ, ảnh hưởng đến sức khỏe và tâm lý. Cụ thể, khi tiếp tục giữ thai và sinh đẻ; việc mang thai ở tuổi vị thành niên có ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe, nguy cơ tử vong mẹ vẫn còn cao so với các bà mẹ sinh con ở tuổi trưởng thành; mẹ dễ bị thiếu máu, tiền sản giật, đẻ non, sẩy thai, chuyển dạ đình trệ, bất tương xứng thai khung chậu. Đặc biệt, trong lúc sinh, các trường hợp này có thể bị đẻ khó, dễ phải can thiệp bằng các thủ thuật và phẫu thuật. Tỷ lệ tử vong trẻ em sinh ra do các bà mẹ tuổi vị thành niên trong năm đầu cao hơn so với các bà mẹ sinh con ở tuổi trưởng thành. Con của các bà mẹ vị thành niên thường có tỉ lệ nhẹ cân, bệnh tật và tử vong cao gấp nhiều lần so với con của các bà mẹ tuổi trưởng thành.
Khi có thai ở tuổi vị thành niên, trẻ cũng bị gián đoạn việc học hành, khó khăn về kinh tế và không kiếm được việc làm, dẫn trẻ vị thành niên vào con đường bế tắc; hạnh phúc gia đình có thể bị rạn nứt, ảnh hưởng đến tương lai của trẻ vị thành niên. Đặc biệt những trường hợp này dễ bị phân biệt đối xử; việc làm mẹ sớm dễ bị căng thẳng và khủng hoảng tâm lý.
Nguy cơ khi phá thai ở tuổi vị thành niên cũng cao do trẻ mặc cảm, xấu hổ nên thường tìm kiếm dịch vụ phá thai không an toàn. Đáng lo ngại, trẻ vị thành niên thường không biết các dấu hiệu để nhận biết thai nghén, nên không tìm đến cơ sở y tế sớm dẫn đến phá thai to; nhất là khi cơ thể trẻ vị thành niên chưa phát triển hoàn chỉnh, tâm lý lại lo sợ nên thủ thuật phá thai thường xảy ra nhiều tai biến hơn ở người trưởng thành. Những ảnh hưởng tâm lý sau phá thai ở tuổi vị thành niên có thể rất nặng nề và kéo dài.
Theo TS.BS Đỗ Minh Loan, độ tuổi bị thành niên là giai đoạn thay đổi về thể chất và tâm sinh lý; vì thế, khi có con trong độ tuổi vị thành niên, cha mẹ nên quan tâm đến con cái nhiều hơn. Các bậc cha mẹ nên dành nhiều thời gian trò chuyện tâm sự với con những định hướng đúng đắn về tình cảm. Cha mẹ và nhà trường nên phối hợp để trang bị cho trẻ những kiến thức về sức khoẻ sinh sản, giáo dục giới tính cho các em, giúp các em có kiến thức và nhận thức đúng đắn tránh được những sai lầm không đáng có.
"Các ngành chức năng cần tăng cường giáo dục, chăm sóc sức khoẻ tiền hôn nhân, các vấn đề liên quan đến sức khoẻ sinh sản, hướng dẫn các biện pháp tránh thai phù hợp, hạn chế tình trạng phá thai và ngăn ngừa các bệnh lây qua đường tình dục. Đặc biệt, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa nhà trường – gia đình – xã hội. Từ đó, giúp các em được trang bị đầy đủ kiến thức về giới tính và sức khoẻ sinh sản, góp phần nâng cao chất lượng dân số trong tương lai", TS.BS Đỗ Minh Loan đề xuất.
Bác sĩ cũng chú ý, cơ thể của trẻ vị thành niên chưa có sự phát triển hoàn chỉnh vì thế khá khó để nhận biết chính xác việc trẻ mang thai trong những tuần đầu. Tuy nhiên, ở giai đoạn này cơ thể của trẻ vị thành niên mang thai vẫn có một số dấu hiệu mang thai sớm để nhận biết. Cụ thể như: Trẻ chậm kinh hoặc mất kinh; buồn nôn và nôn; thay đổi ở ngực như: vú căng và nổi tĩnh mạch quanh quầng vú; tiết sữa non từ tuần thứ 16 của thai kỳ; nhiệt độ cơ thể tăng cao; có những thay đổi về da như: Nám da, sẫm màu ở núm vú. Đặc biệt, tình trạng chảy máu âm đạo trong 3 tháng đầu của thai kì có thể nhầm lẫn với ra máu kinh nguyệt bình thường… Đây là những kiến thức cơ bản giúp nhiều bậc cha mẹ có thể sát sao với con ở độ tuổi này.