Nhiều trẻ ốm, dịch bệnh bất thường sau dịch COVID-19. Ảnh: BV
Nhiều bệnh diễn biến bất thường do miễn dịch bị ảnh hưởng
Thời gian gần đây, nhiều dịch bệnh bùng phát, thậm chí một số dịch bệnh truyền nhiễm năm nay diễn biến bất thường, nhất là ở trẻ em với số ca nặng tăng lên khiến các cơ sở y tế quá tải, dịch chồng dịch.
Như tại Bệnh viện Nhi Trung ương, từ đầu năm đến nay đã ghi nhận hơn 3.130 ca mắc Adenovirus trong đó có 9 ca trẻ tử vong; các dịch cúm A, cúm B năm nay, tại Bệnh viện cũng ghi nhận nhiều trẻ nhập viện với biến chứng nặng, khác thường so với mọi năm.
Về sự bất thường của các dịch bệnh năm nay, các chuyên gia cho rằng, nguyên nhân là có sự cộng hưởng của tình trạng "nợ miễn dịch" sau thời gian giãn cách xã hội và giảm tiếp xúc trong đại dịch COVID-19 trước đó.
Lý giải về tình trạng “nợ miễn dịch” ở trẻ, PGS.TS Nguyễn Thị Diệu Thúy, Chủ nhiệm Bộ môn Nhi, Đại học Y Hà Nội cho biết: “Nợ miễn dịch” là hiện tượng xảy ra do cơ thể không tiếp xúc với vi khuẩn và virus một cách thường xuyên. Trong thời gian thực hiện các biện pháp ngăn chặn sự lây lan của virus COVID-19 như: Giãn cách xã hội, tăng cường rửa tay và khử trùng, đeo khẩu trang... đã góp phần vào việc ngăn chặn sự lây lan của các loại bệnh thông thường. Tuy nhiên, các biện pháp ngăn ngừa này đã không còn phổ biến khi trẻ quay lại trường học, tham gia các hoạt động ngoài trời và các hoạt động cộng đồng; vì vậy nguy cơ bùng phát các bệnh thông thường do virus và vi khuẩn sẽ tăng lên.
Theo đó, “nợ miễn dịch” có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển miễn dịch của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, làm tăng mức độ nghiêm trọng của các bệnh nhiễm trùng ở trẻ em trong thời kỳ hậu COVID-19. Chính vì vậy, các loại bệnh nhiễm trùng phổ biến ở trẻ em như: cúm A, cúm B, Adenovirus, cúm mùa, viêm họng liên cầu... đã bùng phát mạnh mẽ sau thời gian ngắn khi trẻ đi học trở lại.
Cũng theo PGS.TS Nguyễn Thị Diệu Thúy, dù mắc COVID-19 có triệu chứng hay không thì đáp ứng miễn dịch của trẻ cũng sẽ bị ảnh hưởng sau thời gian dài dịch bệnh vừa qua. Đặc biệt, nhiễm COVID-19 còn có thể gây giảm số lượng hoặc chức năng tế bào trình diện kháng nguyên. Suy giảm miễn dịch do COVID-19 còn gây khó khăn trong việc đào thải virus và chống nhiễm trùng thứ phát.
Thực tế, khi xảy ra nhiễm trùng thứ phát sau nhiễm COVID-19, trẻ còn có nguy cơ bị nặng hơn với tỷ lệ khoảng 5- 15.5%. Như vậy, dù có thể không gây ra triệu chứng, nhưng khi nhiễm COVID-19, virus này vẫn có nguy cơ âm thầm gây suy giảm miễn dịch của trẻ trên toàn hệ thống.
Giải pháp “trả nợ miễn dịch” cho trẻ
Theo PGS.TS Nguyễn Thị Diệu Thúy, trong các giải pháp tổng thể để khôi phục miễn dịch cho trẻ, dinh dưỡng đóng vai trò “chìa khóa” quan trọng để tăng cường miễn dịch tự nhiên và chủ động của cơ thể, giúp trẻ chiến đấu với nhiều dịch bệnh đang diễn biến phức tạp như hiện nay.
Bằng con đường bổ sung dinh dưỡng có thể cung cấp các nguyên liệu quý giá để tổng hợp các thành phần miễn dịch cho cơ thể. Trong đó, việc đảm bảo bổ sung vi chất cho trẻ là rất cần thiết. Đặc biệt, cha mẹ cần chú ý bổ sung các nguyên tố vi lượng cho trẻ như: Kẽm, sắt; là các thành phần có vai trò quan trọng trong việc cải thiện miễn dịch cho trẻ.
Tuy nhiên, hiện nay ở Việt Nam tình trạng trẻ em thiếu vi chất, nhất là kẽm và sắt còn cao. Theo thống kê của Viện Dinh dưỡng năm 2019 – 2020, tỷ lệ trẻ em thiếu kẽm lên tới 60%; tỷ lệ trẻ thiếu sắt cũng khá cao khi cứ 3 trẻ thì có một trẻ bị thiếu sắt. Đặc biệt tình trạng thiếu kẽm thường đi đôi với thiếu sắt và ngược lại.
Trong khi đó, vai trò của các việc bổ sung các vi chất dinh dưỡng rất quan trọng. Cụ thể, sắt có thể tham gia vào quá trình sản sinh ra các tế bào miễn dịch Lympho T, giúp chống lại sự tấn công của virus, vi khuẩn; khi cơ thể trẻ bị thiếu sắt thì hệ miễn dịch sẽ suy giảm… Bên cạnh đó, kẽm cũng đóng vai trò quan trọng với hệ miễn dịch, vì kẽm vừa là thành phần, vừa là xúc tác tăng cường sản xuất ra các yếu tố miễn dịch (miễn dịch tế bào, miễn dịch thích ứng), từ đó tạo một hệ thống phòng thủ giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh.
Theo nghiên cứu tổ chức dinh dưỡng Đông Nam Á, bữa ăn hàng ngày của trẻ em Việt Nam mới chỉ đáp ứng được 50% nhu cầu kẽm và sắt. Vì vậy, để đảm bảo đủ lượng kẽm, sắt cho nhu cầu hàng ngày giúp nâng cao hệ miễn dịch, thì cha mẹ nên có thể bổ sung thêm cho trẻ bằng việc chủ động với các sản phẩm dễ uống, dễ hấp thu.
Về liều lượng bổ sung sắt, kẽm cho trẻ, cha mẹ cũng cần chú ý 2 vi chất này cần có tỷ lệ cân đối 1:1 sẽ tốt nhất để cơ thể hấp thu tối đa, phát huy tác dụng.