Đến Mễ Trì dịp này sẽ được chứng kiến cảnh nhộn nhịp của những người dân trong làng đang làm cốm. Mùi lúa nếp thơm ngọt thoang thoảng khắp nơi, quyện với tiếng chày thình thịch giã cốm văng vẳng bên tai.
Để làm ra được hạt cốm dẻo thơm, những người đàn ông trong làng phải dậy từ 3 giờ sáng để chở lúa. Hiện nay, lúa của làng tự cấy trồng còn ít, nên lúa nếp được thu mua từ khắp các tỉnh như: Bắc Ninh, Phú Thọ...
Hình ảnh làng Mễ Trì vào vụ cốm mới:
Người làng Mễ Trì nổi tiếng với nghề làm cốm từ bao đời nay. Ở đây có 2 thôn (thôn Thượng và thôn Hạ) đều có nhiều hộ gia đình theo nghề làm cốm. Nghề cốm Mễ Trì đã được đưa vào Danh mục 17 Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Các công đoạn làm cốm khá cầu kỳ, với nguyên liệu làm cốm là các loại lúa nếp lương phượng, lúa nếp thơm, lúa nếp tan, lúa nếp quýt, lúa nếp cái hoa vàng…
Nghề cốm xưa chỉ làm theo mùa vụ.
Phải chọn đúng thời điểm lúa đông sữa để thu hoạch, làm cốm mới dẻo và ngọt.
Lúa từ khi gieo mạ đến thu hoạch khoảng 90-100 ngày, được cắt khi còn đọng sương, tạo vị ngọt và thơm.
Cốm rang xong sẽ được xát vỏ rồi phải mang giã ngay, không được để nguội.
Rang cốm là một nghệ thuật, rang sao cho hạt thóc đạt độ dẻo, dai.
Rang cốm truyền thống dùng củi gỗ chứ không dùng than. Lúc bắt đầu rang thì phải để to lửa, khi cốm tái thì phải giảm lửa. Mỗi mẻ rang kéo dài hơn 2 giờ.
Phải điều chỉnh lửa đảm bảo để hạt thóc vừa đẹp, vừa không bị sống, không bị vụn.
Công đoạn giã đòi hỏi hạt cốm vừa mỏng, vừa tơi, hạt cốm vẫn giữ nguyên, tỷ lệ 10 kg thóc thì được 1,6 - 1,7 kg cốm.
Hiện nay, cốm được làm bằng máy móc, nên giảm được sức lao động.
Cốm trước khi đưa ra thị trường đều được kiểm tra kỹ lưỡng, tỷ mỷ.
Tùy theo độ non của thóc, trung bình giã và sàng sảy từ 5 - 7 lần mới thành cốm, sạch vỏ hoàn toàn.
Cốm nhiều năm nay vẫn là món ăn không thể thiếu của văn hóa ẩm thực Việt Nam.