Đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm, giải quyết kịp thời các tranh chấp

Xét xử đạt và vượt các chỉ tiêu Quốc hội giao

Theo Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình, trong nhiệm kỳ qua, mặc dù số lượng công việc tăng (bình quân mỗi năm tăng khoảng 8%) với tính chất phức tạp, quy mô lớn và phải thực hiện nghiêm việc tinh giản biên chế, nhưng các Tòa án đã không ngừng đổi mới, triển khai nhiều biện pháp đột phá, sáng tạo nên đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ Quốc hội giao và đạt được nhiều kết quả nổi bật.

Các Tòa án đã thụ lý 2.433.631 vụ việc, đã giải quyết được 2.375.983 vụ việc, đạt 97,6%. Chất lượng xét xử tiếp tục được bảo đảm và có nhiều tiến bộ. Tỷ lệ bản án, quyết định bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan hằng năm đều dưới 1,5%, đạt chỉ tiêu Nghị quyết của Quốc hội.

Đặc biệt, các Tòa án đã xét xử các vụ án hình sự đạt 99,5%. Việc xét xử các vụ án hình sự bảo đảm đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, trong nhiệm kỳ không để xảy ra trường hợp nào kết án oan người không có tội.

Hệ thống Tòa án tổ chức xét xử các vụ án tham nhũng, chức vụ, kinh tế được Đảng, Nhà nước và nhân dân đánh giá cao, dư luận đồng tình, ủng hộ.

Theo đó, thực hiện chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, các Tòa án đã đưa ra xét xử nghiêm 7.463 vụ án tham nhũng, chức vụ, kinh tế nghiêm trọng, phức tạp với 14.540 bị cáo và áp dụng hình phạt tương xứng với tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội; nghiêm khắc đối với người chủ mưu, cầm đầu, lợi dụng chức vụ chiếm đoạt tài sản của Nhà nước.

Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho biết, các Tòa án đã tập trung nguồn lực, nâng cao chất lượng giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm, đơn thư khiếu nại, tố cáo, đồng thời tích cực tham gia xây dựng thể chế; tăng cường công tác xây dựng và đảm bảo áp dụng thống nhất pháp luật; triển khai mô hình tổ chức Tòa án 4 cấp theo Luật Tổ chức Tòa án nhân dân.

Các Tòa án đã tổ chức phiên tòa xét xử theo tinh thần cải cách tư pháp. “Phiên tòa theo tinh thần cải cách tư pháp được chỉ đạo đổi mới theo hướng công tác xét xử phải tuân thủ pháp luật, đảm bảo nguyên tắc tranh tụng. Hội đồng xét xử thực hiện đầy đủ các quyền năng pháp lý. Các Thẩm phán đã nhận thức sâu sắc hơn tranh tụng là con đường đi đến công lý nên đã thực hiện nghiêm Chỉ thị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao về việc không hạn chế thời gian tranh tụng, ghi nhận tất cả các vấn đề tranh tụng và căn cứ vào kết quả tranh tụng để đưa ra phán quyết”, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh.

Các Tòa án cũng thực hiện đổi mới mô hình phòng xét xử theo hướng tiến bộ, phù hợp với xu thế chung của thế giới; tổ chức thành công thí điểm đổi mới, hòa giải, đối thoại trong giải quyết các tranh chấp dân sự, khiếu kiện hành chính tại 16 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; trên cơ sở đó đã đề xuất và được Quốc hội chấp thuận xây dựng và ban hành Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án. Bên cạnh đó, các Tòa án còn thực hiện công khai bản án trên Cổng thông tin điện tử; đổi mới thủ tục hành chính tư pháp tại Tòa án.

Về nhiệm vụ trọng tâm thời gian tới, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình cho biết, ngành Tòa án quán triệt và thực hiện nghiêm Nghị quyết Đại hội XIII và các Nghị quyết của Đảng, Quốc hội về công tác tư pháp, cải cách tư pháp; đẩy nhanh tiến độ, nâng cao chất lượng giải quyết, xét xử các loại vụ việc.

Ngành tăng cường xây dựng thể chế và bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật; chăm lo xây dựng đội ngũ cán bộ Tòa án tinh gọn, liêm chính, đồng thời tiếp tục ứng dụng công nghệ thông tin; cải cách thủ tục hành chính-tư pháp; xây dựng Tòa án điện tử...

Hạn chế trường hợp khởi tố oan, bỏ lọt tội phạm

Trình bày Báo cáo tổng kết công tác nhiệm kỳ của ngành, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Lê Minh Trí nêu rõ, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao đã chỉ đạo toàn ngành quán triệt, thực hiện nghiêm, hiệu quả các chủ trương của Đảng về cải cách tư pháp và phòng, chống tham nhũng, các yêu cầu của Đảng, Quốc hội về công tác đấu tranh phòng, chống vi phạm pháp luật và tội phạm; nỗ lực triển khai, thực hiện đồng bộ, hiệu quả nhiều giải pháp, tạo sự chuyển biến tích cực trên tất cả các mặt công tác, nhất là nhiệm vụ phòng, chống oan, sai, chống bỏ lọt tội phạm. Trong nhiệm kỳ, các chỉ tiêu nghiệp vụ quan trọng do Quốc hội giao hầu hết đều đạt và vượt; các khâu, nhiệm vụ công tác đều có chuyển biến tích cực, năm sau tốt hơn năm trước.

Cụ thể, chất lượng công tác giải quyết án hình sự tiếp tục được nâng lên, hạn chế đáng kể các trường hợp oan, sai, bỏ lọt tội phạm so với nhiệm kỳ trước. Trong nhiệm kỳ, toàn ngành đã kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết 561.174 nguồn tin về tội phạm; qua kiểm sát đã ban hành hơn 220.000 văn bản yêu cầu Cơ quan điều tra kiểm tra, xác minh nguồn tin về tội phạm; đồng thời trực tiếp kiểm sát gần 4.900 cuộc tại Cơ quan điều tra; đã yêu cầu Cơ quan điều tra khởi tố hơn 3.000 vụ án, tăng 64%.

Viện kiểm sát các cấp thực hành quyền công tố, kiểm sát việc bắt, tạm giữ 326.795 người; đã trực tiếp lấy lời khai đối với hơn 223.000 người nhằm bảo đảm việc ra các quyết định phê chuẩn có đầy đủ cơ sở, căn cứ pháp lý. Mặt khác, Viện Kiểm sát đã trực tiếp ra quyết định hủy bỏ gần 3.000 quyết định tạm giữ và yêu cầu cơ quan điều tra bắt tạm giam hơn 300 bị can theo đúng các quy định của pháp luật...

Thông qua công tác kiểm sát, ngành Kiểm sát đã góp phần hạn chế các trường hợp khởi tố oan và bỏ lọt tội phạm; bảo đảm việc bắt, tạm giữ, tạm giam có đầy đủ căn cứ, đúng pháp luật, hạn chế việc lạm dụng biện pháp tạm giam. Chất lượng điều tra, truy tố được nâng lên, vi phạm tố tụng và các trường hợp oan, sai giảm dần, kết quả công tác đạt và vượt các chỉ tiêu trong Nghị quyết số 96 của Quốc hội.

Cụ thể: Tỷ lệ người bị bắt, tạm giữ sau đó chuyển xử lý hình sự đạt cao (98%); tỷ lệ số vụ án phải trả hồ sơ để điều tra bổ sung giữa các cơ quan tố tụng giảm (tỷ lệ Viện kiểm sát trả hồ sơ giảm 0,05%, Tòa án trả hồ sơ giảm 1,22%). Số vụ án Viện Kiểm sát truy tố đúng thời hạn đạt 99,9%, vượt 9,9% và số bị can Viện Kiểm sát truy tố đúng tội danh đạt 99,9%, vượt 4,9% chỉ tiêu của Nghị quyết 96.

Theo Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Lê Minh Trí, trong nhiệm kỳ, toàn ngành đã xử lý kịp thời, nghiêm minh, bảo đảm yêu cầu chính trị, yêu cầu pháp luật các vụ án về tham nhũng, kinh tế lớn. Viện Kiểm sát nhân dân tối cao đã thể hiện bản lĩnh, quyết tâm chính trị rất cao, tập trung giải quyết các vụ án về tham nhũng, kinh tế do Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng theo dõi, chỉ đạo; đã phối hợp với các cơ quan tố tụng tăng cường các biện pháp nhằm thu hồi tài sản bị chiếm đoạt, kết quả tổng số tài sản thu hồi trong các vụ án tham nhũng đạt gần 80 nghìn tỷ đồng.

Đáng chú ý, công tác kiểm sát hoạt động tư pháp có nhiều chuyển biến rõ nét. Số lượng, chất lượng kháng nghị các loại án tăng và cơ bản đáp ứng yêu cầu Quốc hội; hiệu lực các bản kiến nghị được nâng lên và vượt trên 15% chỉ tiêu Nghị quyết 96 của Quốc hội. Tỷ lệ giải quyết đơn đề nghị kháng nghị giám đốc thẩm tăng dần theo từng năm. Các hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, tạm giữ, tạm giam, thi hành án ngày càng tuân thủ chặt chẽ theo quy định của pháp luật, bảo đảm quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân theo quy định của Hiến pháp, pháp luật.

Để thực hiện thắng lợi các mục tiêu của Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, các nghị quyết của Quốc hội, ngành Kiểm sát đề nghị Quốc hội tăng cường chỉ đạo, giám sát các bộ, ngành hữu quan trong việc giải thích, hướng dẫn áp dụng thống nhất những quy định pháp luật còn vướng mắc trong nhận thức giữa các cơ quan tư pháp. Quốc hội có lộ trình sửa đổi, điều chỉnh bổ sung kịp thời các điều, khoản luật không phù hợp yêu cầu thực tiễn để pháp luật là công cụ hữu hiệu nhằm quản lý xã hội, phục vụ phát triển kinh tế xã hội của đất nước, đảm bảo tính khả thi trong thực thi pháp luật.

Ngành Kiểm sát đề nghị Quốc hội quan tâm hơn nữa việc xây dựng cơ chế, biện pháp hữu hiệu để bảo đảm hiệu lực, hiệu quả quyền kháng nghị, kiến nghị của Viện Kiểm sát trong kiểm sát hoạt động tư pháp; có cơ chế, chính sách về cán bộ và điều kiện, trang bị phương tiện làm việc phù hợp.

Góp phần quan trọng giữ vững an ninh, trật tự an toàn xã hội

Thẩm tra Báo cáo của Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao và Báo cáo của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga cho biết, trong bối cảnh có nhiều thuận lợi nhưng cũng không ít khó khăn, thách thức của nhiệm kỳ 2016 - 2021, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao đã nỗ lực triển khai đồng bộ nhiều giải pháp để thực hiện nhiệm vụ. Nhìn chung kết quả công tác của Viện Kiểm sát nhân dân các cấp, Tòa án nhân dân các cấp có nhiều chuyển biến tích cực, về cơ bản đạt và vượt nhiều chỉ tiêu, yêu cầu trong các Nghị quyết của Quốc hội, đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm, vi phạm pháp luật, giải quyết kịp thời các tranh chấp, khiếu kiện; góp phần quan trọng giữ vững an ninh, trật tự an toàn xã hội, thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển.

Ủy ban Tư pháp tán thành với báo cáo của Tòa án nhân dân tối cao và nhận thấy, trong nhiệm kỳ qua, Tòa án nhân dân các cấp đã triển khai đồng bộ các giải pháp để nâng cao chất lượng xét xử các vụ án hình sự; đã căn bản khắc phục được việc để án quá thời hạn, hầu hết các vụ án đưa ra xét xử đều trong thời hạn luật định; riêng án kinh tế, tham nhũng, không có vụ án nào để quá thời hạn. Đặc biệt, trong cả nhiệm kỳ, chưa phát hiện trường hợp nào kết án oan người vô tội.

Tuy nhiên, Ủy ban Tư pháp cho rằng, vẫn còn một số trường hợp phải hủy, sửa án do nguyên nhân chủ quan. Một số trường hợp áp dụng tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng, quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt, cho hưởng án treo chưa chính xác. Về công tác giải quyết, xét xử các vụ việc dân sự (bao gồm các vụ việc dân sự, hôn nhân - gia đình, kinh doanh - thương mại, lao động), vẫn còn một số trường hợp phải hủy, sửa án do nguyên nhân chủ quan. Một số vụ án kinh doanh thương mại, giải quyết yêu cầu phá sản doanh nghiệp thời gian giải quyết còn dài.

Đối với công tác giải quyết, xét xử các vụ án hành chính, Tòa án nhân dân các cấp đã khắc phục được nhiều hạn chế của công tác này. Tuy nhiên, một số vụ án hành chính thời gian giải quyết còn dài. Tỷ lệ bản án, quyết định bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan chưa đạt chỉ tiêu của Quốc hội.

Chủ nhiệm Lê Thị Nga nêu rõ: Ủy ban Tư pháp tán thành Báo cáo của Viện Kiểm sát nhân dân tối cao về những kết quả đạt được trong công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra các vụ án hình sự. Viện Kiểm sát nhân dân tối cao đã tích cực chỉ đạo Viện Kiểm sát nhân dân các cấp thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả nhiều yêu cầu của Quốc hội, kiến nghị của Ủy ban Tư pháp. Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga chỉ rõ, vẫn còn để xảy ra các trường hợp bị oan trong giai đoạn khởi tố, điều tra, truy tố có liên quan đến trách nhiệm của Viện Kiểm sát nhân dân. Số vụ Tòa án trả hồ sơ yêu cầu điều tra bổ sung mà Viện Kiểm sát chấp nhận còn khá lớn, trong đó có nhiều trường hợp Tòa án trả hồ sơ cho Viện Kiểm sát yêu cầu khởi tố tội phạm mới, người phạm tội mới, phản ánh chất lượng thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra trong các vụ án này còn chưa đáp ứng yêu cầu.

Về công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát xét xử các vụ án hình sự, vẫn còn để xảy ra một số trường hợp bị truy tố oan; truy tố sai tội danh, sai khung hình phạt; Viện Kiểm sát nhân dân phải rút một phần hoặc toàn bộ quyết định truy tố trước khi mở phiên tòa. Một số kháng nghị thiếu căn cứ, sau đó Viện Kiểm sát nhân dân cấp trên phải rút kháng nghị của Viện Kiểm sát nhân dân cấp dưới…