Tranh vẽ Ludwig van Beethoven, ông qua đời năm 1827 để lại bản giao hưởng cuối cùng dang dở.
Ngày nay, các thuật toán thống trị cuộc sống hàng ngày của chúng ta. Lái xe, làm việc hay học tập, chúng ta đều dựa vào trí tuệ nhân tạo, cho dù ta có nhận ra điều đó hay không. Trong một thời gian dài, sự sáng tạo được coi là thứ chỉ có thể xuất hiện từ bộ não con người. Nhưng ngày càng có nhiều dấu hiệu cho thấy, dù muốn hay không, điều này có thể không còn xảy ra nữa.
Máy tính đã hoàn tất những tác phẩm dang dở của các nhà soạn nhạc Gustav Mahler và Franz Schubert. Và giờ đây, bản giao hưởng chưa hoàn thành của nhạc sĩ thiên tài người Đức, Ludwig van Beethoven cũng đã được xử lý bằng AI.
Khi nhà soạn nhạc qua đời năm 1827, ông để lại bản giao hưởng cuối cùng của mình, Bản giao hưởng số 10, chưa hoàn thành. Chỉ có một số bản phác thảo viết tay của công trình này còn tồn tại, trong đó một số chỉ là những đoạn ngắn không hoàn chỉnh.
Để đánh dấu kỷ niệm 250 năm ngày sinh của Beethoven, tác phẩm Bản giao hưởng số 10 được hoàn tất với sự trợ giúp của AI, đã được biểu diễn lần đầu tiên trong chương trình Beethovenfest vào ngày 9/10/2021.
Công ty viễn thông Telekom của Đức, có trụ sở chính tại Bonn, thành phố nơi Beethoven sinh ra, đã tập hợp một nhóm chuyên gia để thực hiện nhiệm vụ viết nốt Bản giao hưởng số 10. Nhóm các nhà âm nhạc, nhà soạn nhạc và nhà khoa học máy tính đã cố gắng phân tích và tìm hiểu phong cách của Beethoven để có thể hoàn thành bản giao hưởng còn dang dở của ông.
Dirk Kaftan là người chỉ huy dàn nhạc Beethoven Bonn trong buổi biểu diễn tác phẩm Bản giao hưởng số 10 hoàn chỉnh.
Học cách suy nghĩ như Beethoven
Một máy tính được cung cấp các bản phác thảo và nốt nhạc của Beethoven, cũng như các bản nhạc của những soạn nhạc cùng thời với ông. Matthias Röder, Giám đốc Viện Karajan ở Salzburg, nói: “Bạn phải sử dụng nó vì Beethoven luôn ghi xuống ngay khi ông có ý tưởng mới. Đôi khi là lời viết, đôi khi là nốt nhạc”.
Dựa trên tài liệu này, Giám đốc dự án và nhóm của ông đã đưa ra các giả định, đặt ra những câu hỏi như: "Beethoven có thể phát triển thêm bản nhạc như thế nào?”.
Giống như ngôn ngữ, âm nhạc được cho là dựa trên các đơn vị, và quá trình học tập liên quan đến việc xây dựng kiến thức. Để "dạy" máy tính, các bản giao hưởng, bản sonata piano và tứ tấu đàn dây của Beethoven đã được lập trình để đào tạo AI lặp đi lặp lại nhiều lần.
Cũng giống như hệ thần kinh của não người, máy tính có thể tự tạo ra các kết nối mới. Các kết quả âm nhạc phù hợp nhất và được tạo ra bởi trí thông minh nhân tạo đã được đưa trở lại hệ thống và các nốt nhạc mới được thêm vào.
Máy tính được cung cấp bản thảo của Beethoven để học cách hoàn thành Bản giao hưởng số 10.
Người và máy bổ sung cho nhau
Đối với các nhà nghiên cứu, những sự hợp tác như vậy vô cùng thú vị và cung cấp cái nhìn sâu sắc về cách máy móc có thể hỗ trợ, hoặc thậm chí bắt chước con người trong sáng tạo âm nhạc. Ahmed Elgammal, Giám đốc Nghệ thuật & Trí tuệ nhân tạo tại Phòng thí nghiệm Đại học Rutgers ở New York và là nhà phát triển của "Beethoven AI", cho biết: "Chúng tôi muốn hiểu rõ hơn về trình độ nghệ thuật trong việc sáng tạo ra âm nhạc. Và chúng tôi đã cố gắng kiểm tra các giới hạn. Cuối cùng, chúng tôi sử dụng một số mô-đun của cái gọi là xử lý ngôn ngữ tự nhiên".
Nhưng những công trình nghiên cứu như vậy mang lại lợi ích gì cho các nhạc sĩ? Ông Robert Levin nói: "Bạn có thể nói máy tính làm việc đó theo các thuật toán. Đúng vậy, nhưng con người cũng làm điều đó dựa trên kinh nghiệm hoặc quá trình đào tạo. Chúng không nhất thiết phải tách rời”.
Cuối cùng, khán giả có thể nhận thấy sự thay đổi giữa sáng tác của Beethoven với phiên bản đã được AI bổ sung diễn ra ở mức độ nào khi họ được trải nghiệm tác phẩm qua màn biểu diễn của dàn nhạc Beethoven Orchestra Bonn.