Những nơi này hiện đang lưu giữ những giá trị đa dạng sinh học phong phú với các loài động vật, thực vật quý hiếm có tên trong Sách đỏ Việt Nam và Sách đỏ IUCN. Song song với nhiệm vụ bảo tồn, nghiên cứu đa dạng sinh học, tỉnh tập trung phát triển các loại hình du lịch sinh thái thu hút du khách.
Vẻ đẹp hoang sơ của bãi san hô cổ Hang Rái - Khu dự trữ sinh quyển Núi Chúa.
“Kho báu” về sinh học
Cách thành phố Phan Rang - Tháp Chàm khoảng 60 km theo hướng Tây Bắc, Vườn Quốc gia Phước Bình (huyện Bác Ái) có tổng diện tích khoảng 25.000 ha. Nằm ở độ cao từ 300 m đến gần 2.000 m so với mực nước biển, trên sườn Đông của Cao nguyên Đà Lạt nên Phước Bình có khí hậu mát mẻ quanh năm.
Theo thống kê, Vườn Quốc gia Phước Bình có 1.3 loài thực vật; trong đó, có 172 loài quý hiếm, 60 loài có tên trong Sách đỏ Việt Nam và 55 loài được ghi trong Sách đỏ IUCN. Hệ động vật ở đây cũng đa dạng với 347 loài; trong đó có 110 loài quý hiếm, 62 loài có tên trong Sách đỏ Việt Nam, 40 loài có trong Sách đỏ IUCN. Đặc biệt, nơi đây có 4 loài thú đặc hữu Đông Dương đang được thế giới quan tâm gồm: vượn má hung, chà vá chân đen, cầy vằn bắc và mang lớn. Ngoài ra, Vườn Quốc gia Phước Bình còn được công nhận là một trong 63 vùng chim và là nơi có số lượng bò tót, nai nhiều nhất các khu bảo tồn ở Việt Nam hiện nay.
Trong khi đó, Khu dự trữ sinh quyển thế giới Núi Chúa có tổng diện tích hơn 106.646 ha (vùng lõi khoảng hơn 16.400 ha), nằm trên địa bàn hai huyện Ninh Hải và Thuận Bắc, cách thành phố Phan Rang - Tháp Chàm khoảng 30 km về hướng Đông Bắc. Nơi đây hội tụ đầy đủ 3 không gian gồm rừng, biển, bán sa mạc và là mẫu chuẩn duy nhất về hệ sinh thái rừng khô hạn đặc trưng, độc đáo của Việt Nam và Đông Nam Á.
Khảo sát mới nhất cho thấy, Khu dự trữ sinh quyển thế giới Núi Chúa hiện có 1.514 loài thực vật, trong đó có 54 loài được ghi trong Sách đỏ Việt Nam và thế giới; 766 loài động vật, trong đó có 48 loài quý hiếm có tên trong Sách đỏ Việt Nam và thế giới. Ngoài ra, với ưu thế sở hữu 40 km đường biển, Núi Chúa là nơi có rạn san hô ven bờ lớn nhất Việt Nam với trên 350 loài và hàng trăm loài động vật biển. Đặc biệt, đây còn là nơi hiếm hoi xuất hiện nhiều loài động vật quý hiếm có tầm quan trọng quốc tế như: rùa biển, voọc chà vá chân đen, cheo cheo lưng bạc... đang được bảo tồn, bảo vệ nghiêm ngặt.
Từ những lợi thế này, tỉnh Ninh Thuận đã và đang triển khai nhiều loại hình du lịch sinh thái như du lịch rừng, du lịch biển, nghiên cứu khoa học, giáo dục môi trường và tham quan, nghỉ dưỡng để thu hút khách du lịch trong nước và quốc tế.
Tại Vườn Quốc gia Phước Bình đã và đang đưa vào khai thác nhiều loại hình du lịch hấp dẫn như: tham quan rừng nguyên sinh, chèo thuyền trên suối ngắm cảnh; đi bộ trong rừng quan sát một số loài linh trưởng, bướm và tìm hiểu nhiều cây thuốc, lan rừng quý hiếm; tham quan mô hình lai bò tót với bò nhà; du lịch trải nghiệm văn hóa, nghệ thuật, ẩm thực của đồng bào dân tộc Raglai thông qua các mô hình du lịch homestay; du lịch về nguồn, tham quan di tích lịch sử trận địa đá Pi Năng Tắc. Sau khi tham quan, du khách có thể nghỉ dưỡng ngay tại cơ sở lưu trú của Vườn quốc gia với hệ thống phòng nghỉ liên kết và biệt lập mang kiến trúc truyền thống địa phương kết hợp với phong cách hiện đại.
Với tài nguyên và cảnh quan đa dạng, độc đáo, Khu dự trữ sinh quyển thế giới Núi Chúa quyến rũ du khách trong và ngoài nước bởi biển xanh cát trắng, rạn san hô nhiều màu sắc, công viên đá muôn hình và những cánh rừng hoang dã. Ban quản lý Vườn quốc gia Núi Chúa - Khu dự trữ sinh quyển Núi Chúa đã xây dựng và đưa vào khai thác các tour, tuyến du lịch sinh thái hấp dẫn tham quan, trải nghiệm vịnh Vĩnh Hy, Hang Rái, tắm suối Lồ Ồ, suối Nước ngọt, các bãi biển có cảnh quan tuyệt đẹp nh: Bình Tiên, Vĩnh Hy, bãi Chà Là, bãi Hỏm, bãi Thịt, Thái An.
Núi Chúa hiện nay đang là nơi thu hút khách du lịch, nhà khoa học tới tham quan, nghiên cứu, đặc biệt là người yêu thiên nhiên muốn khám phá hệ sinh thái “Rừng khô hạn châu Phi ở Việt Nam”. Bên cạnh đó, vùng đệm Khu dự trữ sinh quyển thế giới Núi Chúa là nơi sinh sống của đồng bào các dân tộc Raglai, Chăm, Kinh có nhiều lễ hội văn hóa đặc sắc để du khách khám phá, trải nghiệm.
Gắn với phát triển du lịch sinh thái
Hiện nay, cùng với nhiệm vụ nghiên cứu, bảo tồn đa dạng sinh học, các đơn vị đang tập trung phát triển loại hình du lịch sinh thái. Ông Trần Văn Tiếp, Giám đốc Vườn Quốc gia Núi Chúa - Khu dự trữ sinh quyển thế giới Núi Chúa cho biết, để phát huy các giá trị tài nguyên đa dạng sinh học và cảnh quan thiên nhiên, đơn vị xây dựng, tổ chức nhiều sản phẩm du lịch sinh thái như các tour, tuyến du lịch biển, du lịch rừng, tour khám phá bí ẩn của hệ sinh thái khô hạn độc đáo nhất ở Việt Nam.
Rùa con trở về biển ở Khu dự trữ sinh quyển Núi Chúa, Ninh Thuận.
Ông Trần Văn Tiếp cho biết thêm: Các đơn vị tiếp tục đổi mới hoạt động du lịch sinh thái, xây dựng các tour, tuyến trải nghiệm mới để tạo điểm nhấn như tour lặn biển ngắm san hô, tham quan bãi rùa đẻ, khám phá cung đường trekking Núi Chúa và thả “bom hạt giống” trồng rừng; tour ngắm mặt trời lặn, xem chim về trong khu rừng ngập mặn ở Đầm Nại, liên kết 3 điểm công viên Đá - hang Rái - vịnh Vĩnh Hy thành một tour khép kín trong ngày. Đồng thời, các đơn vị chú trọng tuyên truyền, tập huấn về du lịch sinh thái để nâng cao ý thức bảo vệ môi trường thiên nhiên cho người dân và du khách.
Theo ông Nguyễn Long Biên - Phó Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Thuận, hiện nay cùng với nhiệm vụ bảo tồn và phát huy giá trị đa dạng sinh học, tỉnh đang tập trung huy động các nguồn lực từ Trung ương, địa phương đầu tư nghiên cứu, bảo tồn đa dạng sinh học Khu dự trữ sinh quyển thế giới Núi Chúa và Vườn Quốc gia Phước Bình theo hướng phát huy các giá trị sinh thái thông qua các hoạt động du lịch để thu hút du khách, tạo thêm nguồn thu nội lực phục vụ công tác bảo tồn đa dạng sinh học.
Theo đó, tỉnh đẩy mạnh phát triển các loại hình du lịch sinh thái như: du lịch biển, du lịch rừng, du lịch nghiên cứu khoa học, du lịch giáo dục môi trường và tham quan, nghỉ dưỡng nhằm tạo ra các sản phẩm độc đáo, khác biệt. Việc phát triển này tuân theo nguyên tắc không làm thay đổi cảnh quan, không gây tác động xấu đến tài nguyên động, thực vật hoặc làm giảm tính đa dạng sinh học; không gây ô nhiễm môi trường, đảm bảo phát triển bền vững đối với bảo tồn nguồn gen và đa dạng sinh học; giữ gìn, phát huy các giá trị văn hóa bản địa và các di tích lịch sử.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh nêu rõ, hiện nay cùng với xây dựng các sản phẩm du lịch sinh thái, nâng cao chất lượng các dịch vụ, địa phương tập trung liên kết các điểm đến giữa Khu dự trữ sinh quyển thế giới Núi Chúa, Vườn Quốc gia Phước Bình với các danh lam, thắng cảnh, làng nghề truyền thống... Đồng thời, Ninh Thuận tăng cường liên kết hợp tác với các vùng, miền; đẩy mạnh giới thiệu, quảng bá, hợp tác quốc tế, mở rộng thị trường du lịch để thu hút du khách. Qua đó, góp phần thực hiện mục tiêu đến năm 2025 tỉnh sẽ đón 3,5 triệu lượt khách với tổng thu từ du lịch đạt 2.900 tỷ đồng, đưa du lịch thành ngành kinh tế mũi nhọn.
Với tiềm năng tự nhiên, điều kiện kinh tế, văn hóa, xã hội cùng các chủ trương, chính sách bảo tồn đa dạng sinh học sẽ là động lực để tỉnh Ninh Thuận thúc đẩy hoạt động du lịch sinh thái thu hút du khách. Qua đó, tạo thêm việc làm, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho người dân địa phương, bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, góp phần phát triển du lịch Ninh Thuận theo hướng bền vững.