Là lớp diễn viên đầu tiên của điện ảnh cách mạng Việt Nam, thật ít có cái tên nào được công chúng biết tới nhiều như NSND Trà Giang (ảnh), người đã tạo nên dấu ấn một thời của nền điện ảnh cách mạng nước nhà.
Sinh ra và lớn lên tại vùng đất Ninh Thuận, năm 12 tuổi, Trà Giang theo cha mẹ tập kết ra Bắc. Cái tên Trà Giang do cha của bà đặt cho, lấy theo tên con sông Trà Khúc, để luôn nhớ tới quê hương của mình.
Đến với điện ảnh như một cơ duyên, trong những lần theo ba (NSƯT Nguyễn Văn Khánh, Trưởng đoàn Văn công Liên khu V) đi xem kịch, xem múa, xem cải lương... sự hứng thú của Trà Giang đã khiến người cha nhận thấy năng khiếu diễn xuất ở cô con gái nhỏ và hướng cho bà đi theo điện ảnh. Trà Giang chia sẻ: "Ngày bé, tôi rất thích âm nhạc và múa, cũng mong muốn lớn lên được theo những bộ môn nghệ thuật này. Nhưng ba tôi đã chụp các bức ảnh chân dung cho tôi và khuyến khích tôi gửi đơn đăng ký dự thi tuyển sinh lớp diễn viên điện ảnh. Không biết nhờ tài chụp ảnh của ba hay nhờ tôi "ăn ảnh" nên tôi có tên trong danh sách được chọn học Trường Điện ảnh Việt Nam khóa đầu tiên".
Với vai diễn đầu tay để đời đó là vai chị Kiên trong phim "Một ngày đầu thu", cái tên Trà Giang đã được biết đến với những phút diễn xuất thần và cách thể hiện cảm xúc một cách chân thực nhất. Đạo diễn Khải Ninh đã từng nhận xét: "Trà Giang gây cho người ta ấn tượng về một người phụ nữ dịu dàng, đôn hậu nhưng lại có nét hồn nhiên, vai chị Kiên trong 'Một ngày đầu thu' đã làm nên tên tuổi Trà Giang, mở đường cho những vai diễn thành công sau này".
Có một điều được đánh giá là đặc biệt, góp phần làm nên những lần nhập vai thành công của Trà Giang, đó là đôi mắt. Đạo diễn - NSND Bạch Diệp, người cũng học cùng khóa diễn viên với Trà Giang năm nào, đã từng phải thốt lên: “Trà Giang không phải người đẹp nhất khóa, nhưng đôi mắt thì vô địch. Một đôi mắt to, đen và sáng là điểm thu hút nhất trên gương mặt Trà Giang, nó ẩn chứa rất nhiều câu chuyện. Đó là thứ mà mọi diễn viên đều mong ước. Có những khi quay hình, Trà Giang có những khoảnh khắc diễn xuất thần đến nỗi chính tôi cũng phải kinh ngạc và rơi nước mắt".
Với những lần "hóa thân" thành công ấy, Trà Giang đã được khán giả biết đến như một điển hình của nền điện ảnh cách mạng Việt Nam với những vai diễn để đời trong các bộ phim: “Một ngày đầu thu”, “Vỹ tuyến 17 ngày và đêm”, “Cánh đồng hoang”...
“Tôi rất may mắn vì được đóng nhiều vai người phụ nữ ở nhiều thời kỳ cách mạng và cũng may mắn được đánh giá là có nhiều vai diễn đã thành công. Một người diễn viên phải diễn bằng tâm hồn, mới hiểu hết được nhân vật, nếu không cũng chỉ là người kể chuyện một cách máy móc, khô khan mà thôi".
Nhưng Trà Giang cũng sớm chia tay với điện ảnh khi bà mới chỉ tham gia 17 bộ phim, để lại một nỗi tiếc nuối lớn trong lòng khán giả yêu mến bà.
Gặp NSND Trà Giang trong cuộc triển lãm tranh "Những mùa thu còn mãi" của bà, tôi bị bất ngờ không chỉ bởi bà vẫn đẹp một cách mặn mà với đôi mắt hiền hậu, sâu thẳm và dịu dàng ở cái tuổi ngoài 70, mà còn bởi khám phá ra tài năng hội họa của bà.
Từ khi về hưu, Trà Giang lại có niềm đam mê với hội họa. Hội họa đến với Trà Giang như một sự tình cờ của định mệnh, vực bà dậy trong nỗi đau mất đi người chồng yêu quý. Những giá vẽ, bảng màu, bút, cọ, đường nét… đã cuốn hút người diễn viên điện ảnh tài sắc ngày nào, cho bà niềm đam mê như đã từng đam mê điện ảnh. Một lý do để bà đi nhiều nơi và tìm đến hội họa còn là ước muốn thể hiện những vai diễn, những hoàn cảnh mà bà đã từng trải qua trong cuộc đời làm diễn viên của mình.
Trà Giang chia sẻ: "Hội họa làm cho tôi thấy mình vẫn còn đang hoạt động, vẫn còn đang sống với nghề diễn viên của mình khi đi qua những vùng đất mà tôi đã từng đi trong những năm tháng đi diễn. Tôi muốn làm sống lại hình ảnh những con người mà tôi đã từng gặp, những nhân vật mà tôi đã từng nhập vai qua những bức vẽ".
Có thể nói nghề diễn viên đã ngấm vào trong máu của một người phụ nữ yêu nghề và sống chết với nghề như Trà Giang, điều đó được thể hiện ngay trong những bức tranh bà vẽ.
Tạ Nguyên