Ông Trần Xuân Ca, Giám đốc Bảo tàng tỉnh Yên Bái cho biết: Mới đây, qua thám sát, thăm dò khảo cổ, Bảo tàng tỉnh đã phát hiện hệ thống phế tích kiến trúc Phật giáo thời Trần ở đồi Pú Tre thuộc bản Ỏ, đồi Pú Chìa Chùa bản Nong và vườn nhà ông Lường Văn Xiên ở bản Đao, xã Phù Nham, huyện Văn Chấn thuộc phía Đông của cánh đồng Mường Lò.
Tại hai đỉnh đồi Pú Tre, Pú Chìa Chùa, đoàn khảo sát đã tìm thấy các loại đá gọi là "đá ông sư", gạch, ngói, ngói mũi hài, ngói mũi lá, ngói bò nóc, ngói bò nóc trang trí hoa sen, cánh sen lật, gốm hoa nâu… Có điều lạ là loại đá ông sư đều lấy ở ngòi Thia để kè bó vỉa nhưng ở Pú Tre sử dụng loại đá từ 2 kg trở lên, còn ở Pú Chìa Chùa chỉ sử dụng loại đá từ 1 kg trở xuống.
Đặc biệt, ở đồi Pú Chìa Chùa, chỉ cần bóc một lớp đất màu nâu hơi đen (đất mùn) khoảng 35 - 45 cm là chạm vào gạch, ngói cổ. Đoàn điều tra, khảo sát cho rằng: Khu nhà ông Lường Văn Xiên là khu sản xuất vật liệu đất nung xây dựng kiến trúc Phật giáo; ở Pú Tre và Pú Chìa Chùa, đá ông sư được vận chuyển từ suối Thia lên để kè bó vỉa nền của hệ thống kiến trúc kể trên.
Đoàn khảo sát đang làm tờ trình đề nghị UBND tỉnh Yên Bái cho phép phối hợp với các chuyên gia khảo cổ học, tiếp tục mở rộng, nghiên cứu, khai quật lớn, dài hạn (vì phế tích hoàn toàn nằm sâu trong lòng đất) tại khu vực này. Rất có thể, đây là di tích thời Trần hiếm hoi có một không hai, lần đầu tiên phát hiện được ở phía Tây của tỉnh Yên Bái.
Đức Tưởng