Theo bác sĩ, những phương pháp điều trị “truyền miệng” trên càng làm cho tình trạng bệnh thêm trầm trọng, chi phí điều trị bệnh nhiều hơn, bệnh nhân còn bỏ lỡ thời gian vàng điều trị.
Bội nhiễm vì tự chữa zona bằng mẹo, lá cây
Bà T. H. M. (62 tuổi, ngụ Bình Dương) tới bệnh viện khám trong tình trạng vùng nửa mặt trên từ thái dương tới mi mắt trên, trán và đỉnh đầu bên phải bị sưng tấy, viêm đỏ, phù nề, có mụn mủ, mày mủ vàng, nhiều lở loét rải rác. Theo đó, bà được bác sĩ chẩn đoán bị zona thần kinh biến chứng nhiễm trùng da và viêm hạch thứ phát do đắp các loại lá, hạt.
Các vết viêm đỏ, phù nề, có mụn mủ, mày mủ vàng, nhiều lở loét rải rác trên trán của bà M. Ảnh: BV
Bà M cho biết, khoảng 2 tuần trước, bà đột ngột đau nửa đầu bên phải, sau đó xuất hiện nhiều nốt phồng rộp lan dần từ đầu xuống mặt. Sau đó, bà được hàng xóm chữa bệnh bằng cách nhai nát hỗn hợp lá trầu, cau, thuốc lào, vôi, “khoán” dưới đất (vẽ – một dạng mẹo, làm phép), rồi đắp hỗn hợp lên vùng phồng rộp. Mỗi ngày, bà đắp hỗn hợp này hai lần vào sáng sớm lúc mặt trời chưa mọc và khi mặt trời đã lặn hoàn toàn. Tuy nhiên, sau 5 ngày liên tục đắp các hỗn hợp trên, tình trạng bệnh của bà không những không giảm, mà cổ của bà còn nổi nhiều hạch, vùng rộp ngày càng lan rộng, mụn nước vỡ rỉ dịch và bắt đầu xuất hiện nhiều mủ vàng, mắt sưng húp làm giảm tầm nhìn.
“Da của tôi nóng rát như bị xát ớt, các cơn đau giật như bị điện chích hành hạ mỗi đêm gây mất ngủ. Những lúc đau nhức nhiều, tôi còn nhai nát hạt đỗ xanh sống, đắp lên vết thương, uống thêm một số loại thuốc được người hàng xóm bày. Thậm chí, tôi còn lấy bút dạ vẽ một vòng tròn bên ngoài vùng rộp, với mong muốn khoanh vùng vết thương, để chúng không lan rộng hơn và giảm đau”, bà M. kể.
Còn ông V. K. H (46 tuổi, ngụ Vũng Tàu) đã phải nhập viện điều trị 10 ngày do biến chứng khi tự điều trị zona thần kinh. Cụ thể, ông được bác sĩ chẩn đoán zona tấn công dây thần kinh bẹn bìu, gây đau vùng kín và phù dịch bìu. Vùng tổn thương thường xuyên cọ xát với quần áo làm mụn nước dễ vỡ, nhiễm trùng, khó lành.
Ông H. cho biết, vào khoảng một tháng trước, ở vùng bẹn nổi một chùm mụn nước bằng đầu ngón tay út. Ông đã ra hiệu thuốc và mô tả triệu chứng và được bán thuốc bôi, thuốc uống trị viêm da do nọc độc kiến ba khoang. Tuy nhiên, dù đã sử dụng thuốc theo hướng dẫn của nhân viên nhà thuốc nhưng tình trạng bệnh không đỡ mà còn trợt loét diện rộng, nhiễm trùng, đau đớn khiến ông không thể đi lại được.
Bác sĩ chuyên khoa 1 Võ Thị Tường Duy, chuyên khoa Da liễu – Thẩm mỹ da, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP Hồ Chí Minh khẳng định, đến nay chưa có cơ sở khoa học nào chứng minh việc đắp các loại lá hoặc dùng mẹo dân gian có thể điều trị được zona thần kinh. Tuy nhiên, vẫn có nhiều người tin và áp dụng các biện pháp điều trị bệnh theo truyền miệng khiến bệnh bị biến chứng nặng. Theo thống kê của bệnh viện, trung bình mỗi tháng tiếp nhận 80 bệnh nhân bị zona, trong đó có 15 – 20% trường hợp bị biến chứng do tự chữa bệnh.
Các phương pháp sai lầm tự điều trị zona được người bệnh áp dụng phổ biến nhất gây ra biến chứng là các mẹo, bài thuốc dân gian như đi phán, vẽ khoán bằng cách lấy chân nhang hoặc cuống trầu vẽ vòng quanh khu vực bị zona; hoặc nhai nát rồi đắp các loại lá cây, hạt đậu xanh, đọt mướp đắng, thoa mật ong, tỏi, nha đam, dầu gió lên vết thương; lấy kim, gai đâm vỡ mụn nước (lể)… Người bệnh còn kiêng gió, kiêng nước, kiêng nói tên bệnh nên không tắm rửa, không bật quạt dù trời nóng bức, ngứa ngáy.
“Bụi bẩn, các hoạt chất trong các loại lá cây, hoặc vi khuẩn trong nước bọt khi nhai các loại lá này có thể xâm nhập vào sang thương, làm bệnh zona nặng thêm”, bác sĩ Duy thông tin thêm.
Biến chứng nguy hiểm khi điều trị muộn
Theo các bác sĩ, zona là bệnh phổ biến, thường tái phát nhiều lần và xảy ra quanh năm. Theo thống kê, tỷ lệ mắc bệnh zona ở người trẻ là 3,4/1.000 người mỗi năm và ở người trên 65 tuổi lên tới 11,8/1.000 người mỗi năm. Tuy nhiên, phần lớn người bệnh chỉ tới bệnh viện khi đau nhiều, dai dẳng, vùng tổn thương rộng.
Dấu hiệu nhận biết bệnh zona thần kinh là các vết mụn nước, bỏng rát. Ảnh: BV
Bác sĩ chuyên khoa 1 Võ Thị Tường Duy cho biết, nhiều người bệnh chủ quan cho rằng zona là bệnh nhẹ, thay vì tới bệnh viện thăm khám thì tự mua thuốc uống nhưng không đủ liều kháng siêu vi hoặc dùng kháng sinh, kháng viêm khi chưa cần thiết. Một số trường hợp nhầm triệu chứng zona với viêm da tiếp xúc do côn trùng đốt nên điều trị sai thuốc. Việc điều trị sai không chỉ không ức chế được virus gây zona mà còn khiến người bệnh bỏ lỡ thời gian vàng sử dụng thuốc kháng siêu vi trong 72 giờ đầu tiên.
“Điều trị ở bệnh nhân bị bội nhiễm, loét da khó khăn và cần nhiều thời gian hơn vì phải phối hợp nhiều loại thuốc kháng sinh, kháng viêm, kháng siêu vi. Các ổ loét có thể lan rộng hơn, gây mủ nhiều hơn, người có cơ địa suy giảm miễn dịch có nguy cơ biến chứng nhiễm trùng huyết. Những biến chứng bội nhiễm thường tạo ra những tổn thương da sâu, viêm loét da nặng, chảy dịch mủ, sưng đau, di chứng đau thần kinh sau zona khó kiểm soát", bác sĩ Duy chia sẻ thêm.
Bên cạnh đó, nếu bị zona ở vị trí trọng yếu là mắt, virus có thể tấn công vào giác mạc gây viêm loét, nhiễm trùng ổ mắt, ảnh hưởng thần kinh thị giác, tổn thương mắt như tăng nhạy cảm với ánh sáng, sưng mí mắt, viêm kết mạc, viêm và sẹo giác mạc, suy giảm thị lực, mù lòa. Da có nhiều ổ loét sau khi lành thương sẽ để lại sẹo gây mất thẩm mỹ, mặc cảm cho người bệnh. Ngoài ra, zona có thể gây các biến chứng nguy hiểm khác như: Viêm hạch, viêm não, viêm màng não, hội chứng Ramsay Hunt (đau tai, mất thính giác, chóng mặt), viêm phổi, rối loạn cảm giác da…
Để tránh biến chứng của zona, bác sĩ khuyến cáo người bệnh nên tới các cơ sở y tế có chuyên khoa da liễu thăm khám ngay khi xuất hiện các mảng đỏ, mụn nước lần lượt nổi theo dây thần kinh, rải rác hoặc cụm lại thành dải, thành vệt; nổi hạch, đau vùng tổn thương, người mệt mỏi, đau đầu, sốt. Một dấu hiệu cảnh báo sớm của zona thần kinh là trước nổi mụn nước 1 - 7 ngày, người bệnh bị đau, bỏng rát, châm chích vùng sang thương.
Tiêm vaccine thuỷ đậu có thể phòng được bệnh "giời leo". Ảnh: Đ.P
Ngoài việc tuân thủ đúng chỉ định điều trị của bác sĩ, người bệnh nên vệ sinh cơ thể sạch sẽ, hạn chế cào gãi gây vỡ mụn nước, nhiễm trùng thứ phát và để lại sẹo. Đồng thời, trong thời gian nổi mụn nước, người bệnh nên tránh tiếp xúc với người chưa từng bị thủy đậu để tránh bệnh lây lan, nhất là với người có hệ miễn dịch yếu như người già, trẻ em.
Theo bác sĩ, zona thần kinh hay zona, giời leo theo dân gian là do virus varicella zoster gây ra. Đây cũng chính là virus gây bệnh thủy đậu. Mỗi người chỉ mắc thủy đậu một lần trong đời nhưng sau khi khỏi bệnh, virus không bị đào thải mà tồn tại suốt đời tại các hạch thần kinh dưới dạng bất hoạt. Khi gặp các điều kiện thuận lợi như hệ miễn dịch bị suy yếu, stress, cơ thể suy nhược, mắc bệnh đái tháo đường, sử dụng thuốc ức chế miễn dịch, điều trị ung thư… virus hoạt động trở lại gây bệnh zona.
Bác sĩ Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết, Việt Nam chưa có vaccine ngừa zona thần kinh, nên vaccine thủy đậu cũng được xem là cách phòng zona thần kinh duy nhất hiện có.