Trong dịp đặc biệt này, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Phùng Xuân Nhạ chia sẻ về những mục tiêu, kì vọng trong năm học mới, cũng như những khó khăn, thách thức và giải pháp khắc phục trong thời gian trước mắt và lâu dài.
Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Phùng Xuân Nhạ. Ảnh: Văn Điệp/TTXVN
Thưa Bộ trưởng, trước ngày khai giảng, mưa lũ đã khiến ngành Giáo dục một số địa phương thiệt hại nặng nề. Mới đây, Bộ trưởng cũng đã trực tiếp thăm hỏi, động viên giáo viên, học sinh vùng lũ Sơn La. Bộ trưởng có thể cho biết, ngành Giáo dục cùng các địa phương đã có biện pháp gì để đảm bảo mọi học sinh đều được đến trường trong năm học mới?
Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng như toàn ngành và các địa phương đã rất khẩn trương, nỗ lực chuẩn bị các điều kiện cơ bản trước khai giảng năm học mới, trong đó có cơ sở vật chất, trường lớp, giáo viên.
Năm nay, nhiều địa phương khu vực phía Bắc, Bắc miền Trung, các tỉnh vùng Đồng bằng sông Cửu Long mưa lũ rất lớn, gây thiệt hại nặng nề về cơ sở vật chất trường lớp, trang thiết bị dạy và học. Trước tình trạng đó, lãnh đạo Bộ đã chỉ đạo các địa phương chuẩn bị chu đáo điều kiện về cơ sở vật chất, trường lớp, đảm bảo an toàn khi khai giảng năm học.
Mới đây, tôi đã trực tiếp lên thăm tỉnh Sơn La và cùng địa phương rà soát các điều kiện chuẩn bị cho năm học mới. Trong các đợt mưa lũ vừa qua, nhiều trường, trong đó có Trường Phổ thông dân tộc bán trú Trung học cơ sở Nà Ớt (xã Nà Ớt, huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La) gần như bị phá hủy hết, từ chỗ ở, chỗ học, sách vở, thiết bị... Tôi rất cảm động trước hình ảnh các thầy cô với sự giúp đỡ của lực lượng quân đội, an ninh ở khu vực rất cố gắng, quyết tâm sửa sang, khôi phục lại cảnh quan nhà trường để kịp năm học mới.
Không chỉ riêng Trường Phổ thông dân tộc bán trú Trung học cơ sở Nà Ớt mà còn nhiều trường khác cận kề ngày khai giảng cũng gánh chịu thiệt hại do mưa lũ. Tôi đã phân công các đồng chí lãnh đạo Bộ làm việc với các địa phương, động viên thầy cô giáo, các em học sinh vượt qua khó khăn, cố gắng chuẩn bị các điều kiện tốt nhất cho năm học mới.
Năm học 2018-2019, ngành Giáo dục tiếp tục thực hiện 9 nhóm nhiệm vụ và 5 giải pháp trọng tâm đã được đề ra từ 2 năm trước. Phụ huynh và xã hội rất quan tâm nhiệm vụ nào sẽ được ưu tiên thực hiện trong năm học này, thưa Bộ trưởng?
Hàng năm, ngành Giáo dục bám sát vào nhiệm vụ của Nghị quyết 29 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo và Nghị quyết 44 của Chính phủ, tập trung vào 9 nhóm nhiệm vụ và 5 giải pháp.
Một số nhiệm vụ cần tập trung trong năm học này, trước hết là quy hoạch mạng lưới các cơ sở giáo dục từ mầm non cho đến đại học, sắp xếp, dồn dịch, quy hoạch các điểm trường một cách hợp lý; chú trọng đến tính khoa học, hợp lý trong bố trí giáo viên cũng như cơ sở vật chất, tránh tình trạng làm cơ học.
Đối với việc quy hoạch các cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông, đây là trách nhiệm của từng địa phương, chúng tôi đã quy định các chuẩn, quy chuẩn, hướng dẫn cách tổ chức triển khai quy hoạch, theo đó các địa phương tham khảo.
Về phát triển đội ngũ, đây là nhiệm vụ hết sức quan trọng. Thành bại của đổi mới giáo dục là ở nhiệm vụ này. Trong năm học 2018-2019, chúng tôi vẫn tiếp tục coi đây là nhiệm vụ trọng tâm. Trước hết, chúng tôi đã ban hành Thông tư về chuẩn giáo viên và chuẩn hiệu trưởng. Đây là bước tiến rất lớn. Vì muốn nâng cao chất lượng giáo viên cũng như đội ngũ quản lý giáo dục thì việc đầu tiên là phải sửa các chuẩn. Tránh tình trạng hiện nay một số địa phương cứ nói rằng, thừa chuẩn, vượt chuẩn nhưng chuẩn đó chưa phản ánh đúng yêu cầu thực hiện đổi mới căn bản, toàn diện theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực.
Thời gian qua, Bộ đã phối hợp với các chuyên gia nước ngoài, tiến hành khảo sát thực tiễn, lấy ý kiến góp ý của đội ngũ giáo viên qua nhiều vòng để ban hành được các chuẩn này. Bước đầu, sau khi ban hành, đội ngũ giáo viên ở các cơ sở giáo dục đã rất quan tâm theo hướng tự soi, tự sửa để tự học, tự phát triển. Ngành sẽ có chương trình bồi dưỡng, hỗ trợ họ. Năm học mới, căn cứ vào lộ trình đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, căn cứ vào các chuẩn giáo viên và hiệu trưởng, Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ xây dựng kế hoạch bồi dưỡng, đào tạo lại đội ngũ này, chú trọng kết hợp giữa đào tạo trực tuyến và trực tiếp.
Một nhiệm vụ cũng được quan tâm trong năm học này là tiếp tục chỉ đạo các địa phương kiên cố hóa trường lớp, cơ sở vật chất chuẩn bị cho triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới. Chương trình dù rất tốt, giáo viên dù được bồi dưỡng, nhưng điều kiện để thực hiện chương trình, đặc biệt với cấp tiểu học không đủ 2 buổi/ngày thì thời lượng để thầy cô truyền tải, tổ chức dạy học sẽ rất khó khăn.
Bộ Giáo dục và Đào tạo đã cùng các bộ liên quan tham mưu trình Chính phủ Đề án về kiên cố hóa trường lớp, kết hợp với chương trình mục tiêu nông thôn mới, chương trình về trái phiếu chính phủ, chương trình giáo dục miền núi... để tập trung ưu tiên cho các khu vực khó khăn này.
Bên cạnh đó, chúng tôi cũng tập trung thực hiện nâng cao trình độ ngoại ngữ, đặc biệt là tiếng Anh theo hướng không chỉ giáo dục trong nhà trường mà còn ngoài nhà trường; để làm sao Đề án mà trước kia là 2020, giờ trình Chính phủ điều chỉnh lại là Đề án 2080, theo hướng thiết thực, hiệu quả.
Với giáo dục đại học, nhiệm vụ chúng tôi sẽ tập trung thực hiện trong năm học này là đẩy mạnh tự chủ. 23 trường thực hiện thí điểm tự chủ sau 3 năm cho thấy kết quả tốt. Bộ tập trung xây dựng và đã trình Chính phủ Nghị định về tự chủ đại học. Đồng thời, cùng với Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục Đại học, trình Quốc hội thông qua trong kì họp tới đây.
Một nhiệm vụ trọng tâm của ngành Giáo dục trong năm học này là chuẩn bị điều kiện cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới từ năm học 2019-2020. Đến thời điểm này, theo Bộ trưởng còn có những khó khăn gì có thể làm ảnh hưởng đến lộ trình triển khai thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới?
Triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới là một trong những nhiệm vụ rất trọng tâm đã được ngành Giáo dục thực hiện công phu, bài bản từ năm 2015. Chương trình tổng thể, Chương trình các môn học và hoạt động giáo dục sau một thời gian xây dựng và tổ chức lấy ý kiến rộng rãi đã cơ bản đáp ứng được yêu cầu và sẽ sớm được ban hành, đảm bảo chất lượng.
Tuy nhiên, hai điều kiện rất quan trọng để triển khai chương trình là đội ngũ giáo viên và cơ sở vật chất trường lớp vẫn là vấn đề cần phải quan tâm. Chương trình có tốt đến mấy nhưng người thực hiện là đội ngũ giáo viên và điều kiện cơ sở vật chất không đáp ứng được yêu cầu cũng khó thành công.
Lần đổi mới này có khác biệt là chuyển từ chú trọng truyền thụ kiến thức sang phát triển phẩm chất, năng lực, vì vậy, đội ngũ giáo viên cũng phải chuyển mình. Nếu giáo viên không được bồi dưỡng kiến thức, không được chuẩn bị sẵn sàng về tâm thế, rủi ro sẽ rất cao.
Về cơ sở vật chất trường lớp, nhất là với lớp 1 phải đảm bảo dạy và học được 2 buổi/ngày mới giảm tải được. Nhưng hiện nay vẫn còn khoảng 1/3 địa phương chưa đảm bảo 2 buổi/ngày. Đây cũng là một khó khăn.
Để giải quyết khó khăn về giáo viên, Bộ Giáo dục và Đào tạo phải làm việc với Bộ Nội vụ. Hiện nay, tình trạng thiếu - thừa giáo viên chưa được giải quyết, cộng thêm chế độ đãi ngộ với giáo viên còn hạn chế nên động lực để các thầy cô đổi mới rất khó khăn. Điều này, Chính phủ cũng biết và chúng ta sẽ phải đợi trong Đề án cải cách chính sách tiền lương tới đây.
Về cơ sở vật chất, phần nhiều phụ thuộc vào Bộ Tài chính và Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Bộ đang cùng các bộ liên quan tìm phương án giải quyết, tuy nhiên theo phân cấp, thực hiện đầu tư cơ sở vật chất lại là các địa phương, nên rất cần cả sự đồng thuận và vào cuộc của các địa phương.
Tôi rất mong các đồng chí lãnh đạo địa phương và các bộ, ngành có liên quan cùng đồng hành với Bộ Giáo dục và Đào tạo triển khai chương trình này.
Bộ trưởng có nhắn nhủ gì tới đội ngũ nhà giáo, học sinh, các bậc phụ huynh trong dịp khai giảng năm học mới?
Ngày 5/9 hàng năm có thể nói là ngày hội với ngành Giáo dục và toàn dân. Năm học mới, ngành Giáo dục sẽ có rất nhiều nhiệm vụ, nhiều thách thức, tuy nhiên cũng có nhiều cơ hội và thuận lợi.
Tôi mong muốn cũng như tin tưởng các thầy cô tiếp tục phát huy kết quả đạt được của năm học trước, bằng tâm huyết, trách nhiệm của mình để thực hiện tốt nhất nhiệm vụ năm học mới. Trước khó khăn, thách thức của đổi mới, các thầy cô hết sức bình tĩnh để cùng toàn ngành vượt qua. Tôi cũng chúc và mong các em học sinh chăm ngoan, học giỏi và có một năm học thành công.
Ngày khai giảng cũng là ngày hội của toàn dân và các bậc phụ huynh đưa con em tới trường, xin gửi lời chúc sức khỏe đến các bậc phụ huynh. Mong các bậc phụ huynh cùng đồng hành với ngành Giáo dục để kết hợp giữa giáo dục nhà trường - gia đình - xã hội, tạo ra được hệ sinh thái tốt cho phát triển giáo dục.
Trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!