Thưa Thứ trưởng, thời gian qua, chất lượng luận án tiến sĩ ở các cơ sở đào tạo không đồng đều, có tình trạng đạo văn nhưng nghiên cứu sinh vẫn được cấp bằng tiến sĩ. Liệu có phải do đào tạo tiến sĩ hiện đang chạy theo số lượng và xem nhẹ chất lượng. Xin Thứ trưởng cho biết quan điểm của Bộ về nhận định này?
Trong điều kiện cơ sở vật chất cũng như đầu tư như hiện nay, các cơ sở giáo dục đào tạo được tiến sĩ là sự cố gắng lớn, cần phải đánh giá cao.
Hầu hết cơ sở đào tạo tiến sĩ hiện nay chấp hành nghiêm quy chế. Tuy nhiên, vẫn có nơi có lúc cơ sở buông lỏng quản lý chất lượng, chạy theo số lượng, dẫn đến có những luận án tiến sĩ không đảm bảo chất lượng, xảy ra tình trạng đạo văn, gây bức xúc trong xã hội.
Chúng ta đang đào tạo các nhà nghiên cứu với những trí tuệ mới, chứ không phải đào tạo kỹ năng làm nghề. Nhiều nghiên cứu sinh không xác định được rõ động cơ, mục tiêu này; nên dẫn đến “đạo văn” để có thể có được cái chức danh, khiến cho chất lượng không đảm bảo.
Bên cạnh đó, người hướng dẫn nghiên cứu sinh có chất lượng chưa đồng đều, nên quá trình hướng dẫn còn hạn chế. Những hạn chế này này là do chưa tiếp cận được với học thuật thế giới, nên nhìn nhận đề tài còn hạn hẹp dẫn đến thẩm định thiếu chính xác.
Nguyên nhân tiếp theo là về phía cơ sở giáo dục đào tạo tiến sĩ. Một số nơi chưa thực hiện nghiêm quy chế nên chất lượng bị buông lỏng. Một số cơ sở hội đồng không đảm bảo yếu tố khách quan.
Bộ đã có những giải pháp gì để khắc phục tình trạng này, đặc biệt là giải pháp về tình trạng đạo văn, thưa Thứ trưởng?
Công trình tiến sĩ, luận án tiến sĩ là công trình khoa học, phải chứa đựng cái mới, phải đăng trên các tạp chí quốc tế để các chuyên gia bình luận, phản biện để thấy cái mới trong luận án này. Cần có quy định người hướng dẫn để nghiên cứu sinh thực hiện tốt vai trò nghiên cứu viên; bởi nghiên cứu của các thầy rất quan trọng; thầy phải đi trước, có hợp tác quốc tế, mới định hướng hướng dẫn nghiên cứu sinh bảo vệ thành công luận án của mình.
Quy chế mới về Đào tạo tiến sĩ mà Bộ đang soạn thảo, quy định người hướng dẫn phải là người chủ trì các nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp cơ sở hoặc tham gia nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp Bộ trở lên, là tác giả hoặc đồng tác giả của các công trình công bố quốc tế thuộc lĩnh vực nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án của nghiên cứu sinh. Người hướng dẫn và hội đồng bảo vệ luận án cấp trường/viện phải có trách nhiệm cùng nghiên cứu sinh về nội dung luận án khi có khiếu kiện về vi phạm bản quyền tác giả (đạo văn). Đây chính là chế tài lớn nhất để người hướng dẫn giám sát được luận án tiến sĩ.
Để thực hiện mọi điều trên, thì chi phí đào tạo nghiên cứu sinh cũng phải nâng lên. Hiện chi phí 15 triệu/năm cho đào tạo nghiên cứu sinh là rất thấp. Nếu có ít ngân sách chúng ta tập trung đầu tư cho ít nghiên cứu sinh hơn, còn hơn đầu tư dàn trải.
Để hoàn thiện dự thảo quy chế sửa đổi bổ sung đào tạo tiến sĩ thì lần này sẽ tham khảo các chuyên gia, các nhà khoa học, các cơ sở. Nhân rộng ý kiến tuyên truyền của các chuyên gia để xã hội hiểu. Cơ quan quản lý nhà nước đưa ra, các cơ sở dựa vào đó để có ý kiến, bình luận, chia sẻ để đưa vào quy chế, quy chế phù hợp với thực tiễn hơn.
Xin cảm ơn Thứ trưởng!