Máy bay chiến đấu Tu-22M3 của Nga tại căn cứ không quân Hamedan ở Iran. Ảnh: Tasnim/TTXVN |
Chỉ một tuần sau khi Bộ Quốc phòng Nga tự hào công bố hình ảnh về những vụ oanh kích đầu tiên của máy bay ném bom Nga tại Syria (xuất phát từ căn cứ không quân Nojeh, gần thị trấn Hamedan của Iran), ngày 22/8 Bộ Quốc phòng Iran đã rút lại quyết định trước đó và công khai khước từ Moskva.
Người Nga đã thể hiện việc sử dụng cơ sở của Iran giống như căn cứ không quân mà Syria cung cấp cho Moskva ở Kmeimim gần thành phố Latakia. Tuy nhiên, người phát ngôn Bộ Quốc phòng Iran Bahram Ghasemi đã tuyên bố thẳng thừng ngày 22/8 rằng sứ mệnh của Nga "hiện đã kết thúc". Ông nói thêm rằng các cuộc không kích của Nga ở Syria mang tính "tạm thời và dựa trên một đề nghị từ phía Moskva", nhấn mạnh rằng chiến dịch này được tiến hành theo "thỏa thuận chung và với sự cho phép của Iran".
Các nguồn tin Iran cho biết "cái tát" đau điếng dành cho Điện Kremlin này xuất phát từ sự chỉ trích đang gia tăng từ công luận và Quốc hội Iran, dựa trên cơ sở việc cho phép một thế lực bên ngoài sử dụng căn cứ của Iran lần đầu tiên kể từ Chiến tranh Thế giới lần thứ hai đã vi phạm Điều 146 Hiến pháp nước này.
Những lời giải thích của Chủ tịch Quốc hội Ali Larijani và những quan chức khác trong chính quyền đều bị bỏ ngoài tai, khi cho rằng người Nga không được trao cho một căn cứ không quân tại Iran mà chỉ được phép sử dụng nó để hỗ trợ cuộc chiến chống khủng bố của Tổng thống Syria Bashar al-Assad, một lợi ích được Iran chia sẻ.
Sự phản đối kịch liệt ở mức độ như vậy từ phía công luận chống lại mọi bước đi của Chính quyền Iran là đủ bất thường để tìm hiểu "bàn tay phía sau" cũng như những động cơ của động thái này. Điều này càng cấp bách hơn xét tới tác động của việc Iran đột ngột tước bỏ kế hoạch triển khai căn cứ không quân mới của Nga ở Iran sau không quá 3 đợt xuất kích nhằm vào các mục tiêu ở Syria: Đó là hành động của Iran sẽ ngăn cản nỗ lực của Tổng thống Nga Putin trong việc thúc đẩy "đại kế hoạch" về một hiệp ước hùng mạnh liên kết Nga-Iran-Thổ Nhĩ Kỳ-Iraq-Syria.
Các nguồn tin Iran cho rằng nhân vật duy nhất tại Tehran có khả năng dùng ảnh hưởng kích động công chúng bùng phát như vậy để phá tổng thống Nga là nhà lãnh đạo tối cao Ayatollah Ali Khamenei. Khi dàn xếp vấn đề căn cứ không quân tại Iran, ông Putin đã phạm sai lầm tương tự như Tổng thống Mỹ Barack Obama.
Cả hai đều cho rằng sẽ thuyết phục được nhà lãnh đạo tối cao đứng về phía mình thông qua sự hợp tác của Tổng thống Iran Hassan Rouhani để thúc đẩy các vấn đề ngoại giao nhạy cảm. Trong khi Tổng thống Rouhani từng kỳ vọng rằng việc cho phép người bạn Putin của Iran sử dụng căn cứ không quân Nojeh chống các mục tiêu ở Syria sẽ giúp ông khôi phục một số vị thế đã mất ở Tehran khi ký thỏa thuận hạt nhân quốc tế năm 2015.
Ông Rouhani đã chớp thời cơ ngày 16/8 khi triệu tập hội đồng quân sự tối cao quốc gia mà không tham vấn trước với ông Khamenei để thông báo quyết định dành sẵn căn cứ quân sự Nojeh cho không quân Nga. Đây là một tính toán sai lầm nghiêm trọng.
Nhà lãnh đạo tối cao Iran càng tức giận trước thông tin trong khu vực về việc các tàu sân bay của Nga đang trên đường tới căn cứ Hamedan mang theo các tên lửa phòng không hiện đại S-300 và S-400 để bảo vệ căn cứ này cũng như máy bay ném bom Tupolev-22M3 và máy bay tiêm kích Sukhoi-34 được triển khai ở đó. Ông Khamenei đã hiểu điều này đồng nghĩa với việc người Nga đang trưng dụng không phận trên căn cứ nằm sâu trong lãnh thổ Iran này.
Máy bay chiến đấu Sukhoi Su-34 của Nga không kích IS ở Syria sau khi xuất phát từ căn cứ không quân Hamedan, Iran. Ảnh: EPA/TTXVN |
Chưa hài lòng với tuyên bố thẳng thừng mà người phát ngôn của ông nói với Moskva, Bộ trưởng Quốc phòng Iran Hossein Dehghan còn chỉ trích mạnh mẽ Moskva vì "khoe khoang" căn cứ không quân này theo "cách không quân tử" và "phản bội niềm tin". Ông khẳng định: "Chúng tôi không trao bất kỳ căn cứ quân sự nào cho người Nga và họ không đến để ở đây".
Nhận thấy đang rơi vào tình cảnh khó khăn, Tổng thống Iran Rouhani đã cố giữ thể diện khi thu xếp để truyền thông nhà nước có buổi chụp hình cuối tuần qua cùng với hệ thống phòng thủ tên lửa Bavar-373 đồng thời tuyên bố rằng Iran đã tự chế tạo hệ thống này và Tehran có thể tự vệ mà không cần viện tới những tên lửa tầm xa S-300 của Nga.
Tuy nhiên, các nguồn tin quân sự đã bác bỏ tuyên bố này của ông Rouhani bởi hệ thống được Iran giới thiệu dựa trên công nghệ của Trung Quốc nên "không hiệu quả".
Việc giới thiệu hệ thống tên lửa này đã không "cứu" được ông Rouhani hay ông Putin khỏi sự tức giận của nhà lãnh đạo tối cao Khamenei. Căn cứ Nojeh đã bị đóng cửa - đây là một thông điệp mà người phát ngôn bộ quốc phòng Iran nhấn mạnh khi tuyên bố ngày 22/8 rằng Nga "không có căn cứ ở Iran".