Dòng chữ trên ngôi mộ của Matilda tại Rouen, Pháp, viết rằng: "Nơi đây an nghỉ con gái của vua Henry, vợ và mẹ, người phụ nữ vĩ đại từ khi sinh ra, vĩ đại hơn khi làm vợ, nhưng vĩ đại nhất trong lòng con cháu". Dĩ nhiên những dòng chữ trên lăng mộ không nói hết toàn bộ câu chuyện. Nữ hoàng Matilda, hay còn gọi là Nữ hoàng Maud, đã có một cuộc chiến thực sự để giành lại ngai vàng của nước Anh cho bản thân và con cháu của mình.
Vua Stephen, 1135 - 1154. |
Matilda là người phụ nữ đầu tiên trị vì Vương quốc Anh, mặc dù là chỉ trong một thời gian ngắn ngủi, vài tháng trong năm 1141. Bà chưa bao giờ được đội vương miện và cũng không thành công trong việc củng cố ngôi vị của mình về pháp lý và về chính trị. Vì lý do đó, bà không được ghi tên vào danh sách các vị vua nước Anh. Trong khi đó, đối thủ của bà là Stephen được coi là vị vua chính thức của nước Anh trong giai đoạn 1135 - 1154.
Cuộc tranh giành ngôi báu giữa người anh em họ Stephen với Matilda đã dẫn đến những năm tháng nội chiến liên miên ở nước Anh. Có khả năng là rất nhiều quý tộc đã vi phạm lời thề để hỗ trợ Stephen, thay vì ủng hộ Matilda, vì họ không tin rằng một người phụ nữ có thể giữ chức vụ lãnh đạo nước Anh. Những quý tộc này cũng cho rằng chồng của Matilda sẽ là người cai trị thật sự ở phía sau. Quan điểm cho rằng một nữ hoàng có quyền và có thể cai trị vào thời điểm đó vẫn chưa thực sự đứng vững ở Anh - và Geoffrey của xứ Anjou, người mà Henry đã cho con gái mình tái hôn - không phải là một nhân vật mà giới quý tộc Anh muốn cai trị họ. Không thể có một người cai trị mà lợi ích chủ yếu lại nằm ở Pháp.
Tuy nhiên, mặc dù là phụ nữ, quyền lợi của Matilda đã không bị tất cả các quý tộc, những người đã tuyên thệ trung thành với bà trước vua cha và là những người bà sẽ cai trị, bỏ rơi. Năm 1136, Stephen thua trận Normandy và mất quyền kiểm soát vùng đất này. Năm 19, người em cùng cha khác mẹ của Matilda là Robert, bá tước xứ Gloucester, tuyên bố công khai việc từ bỏ phe Stephen và tuyên thệ trung thành với chị của mình.
Năm 1139, Matilda trở lại nước Anh lập căn cứ ở miền Tây đất nước. Trên thực tế, nữ hoàng Maltida đã giành được sự ủng hộ cần thiết để vào mùa hè năm 1141. Đội quân của bà do người em, bá tước Robert, lãnh đạo đã đánh bại và bắt sống Stephen tại trận Lincoln. Trong khi đó, Matilda tiến quân đến Westminster, ngay bên ngoài cổng thành Luân Đôn, để chuẩn bị cho lễ tấn phong của mình.
Vào thời điểm đó, Matilda tự phong là Nữ hoàng của nước Anh và Normandy, nhưng bà chưa bao giờ được làm lễ đăng quang. Lợi ích kinh tế to lớn của dân Anh trên con đường thương mại qua vùng đất của Stephen trên lục địa này đã khiến họ ủng hộ đối thủ đang bị cầm tù của bà. Sau những nỗ lực chuẩn bị cho lễ đón vương miện, những người Luân Đôn đã không đón nhận bà mà tấn công đẩy bà ra khỏi Westminster. Bà thoát khỏi vòng vây tại Winchester của lực lượng trung thành với Stephen, nhưng em trai Robert thì bị bắt. Vào tháng 11 năm đó, vị vua Stephen đang bị giam cầm được trả tự do, đánh đổi lấy mạng sống của Robert. Và cuộc nội chiến lại tiếp diễn.
Năm 1144, Bá tước Godfrey xứ Anjou đánh chiếm Normandy nhân danh Matilda. Cuối năm đó, Stephen không còn thành trì nào ở Normandy nữa. Năm 1148, Matilda và con trai là Henry rời nước Anh trở lại Normandy, sau cái chết của bá tuớc Robert xứ Gloucester. Năm 1950, cơ nghiệp của bá tước Godfrey xứ Anjou tại Normandy được chuyển giao cho con trai là Henry.
Cuộc nội chiến kéo dài 19 năm cuối cùng đã kết thúc bằng Hiệp ước Winchester năm 1153. Theo đó Stephen tiếp tục làm vua và khi chết sẽ giao lại ngôi báu cho Henry. Sự kiêu hãnh và bướng bỉnh không thể chấp nhận được đã biến mất nhanh như khi chúng xuất hiện. Trên thực tế, sự kiêu hãnh bất trị đó đã biến thành 19 năm dài của cuộc nội chiến và chỉ kết thúc khi Matilda nhận thức một cách thực dụng rằng bà có thể giành thắng lợi cho sự nghiệp của mình chỉ bằng cách rút lui khỏi cuộc cạnh tranh, và bà đã rời khỏi đất nước vào năm 1148.
Theo đó, Nữ hoàng Matilda đã truyền lại ngai vàng danh nghĩa cho con trai mình. Năm 1154 Stephen chết. Henry lên ngôi lấy hiệu là Henry Đệ nhị, 19 năm sau cái chết của ông mình là Henry Đệ nhất. Vương triều Henry Đệ nhị chính thức khẳng định tính hợp pháp trong tuyên bố truyền ngôi của Matilda và Henry Đệ nhị đã nắm giữ vương quyền trong hình thức của một vị vua nam giới như thông lệ.
Câu chuyện về Nữ hoàng Matilda đã để lại một tiền lệ phức tạp và chưa được làm rõ trong nền chính trị Anh. Phụ nữ có thể truyền ngôi cho người thừa kế nam giới của họ, điều đó đã được làm rõ. Nhưng không có nguyên tắc nào được thiết lập rõ ràng để loại trừ phụ nữ khỏi quyền lực tối thượng, để họ không được kế thừa ngai vàng. Bên cạnh đó, cũng không có một nền tảng chính trị trung lập nào, mà theo đó phụ nữ có thể thực thi quyền lực mà người đương thời cho rằng “mặc nhiên” thuộc về nam giới. Những vấn đề này tiếp tục tạo ra nhiều tranh cãi cho đến ngày nay.
Chúc Minh - Dương Hưng