Morris 'Moe' Berg, từ cầu thủ bóng chày tới điệp viên - Kỳ 1

Kỳ 1: Tình yêu bóng chày

Ngày 18/12/1944, cầu thủ bóng chày đã giải nghệ có tên Morris “Moe” Berg 42 tuổi dùng vỏ bọc sinh viên vật lý Thụy Sĩ để đến một giảng đường ở Zurich. Thay vì lắng nghe những kiến thức uyên thâm do chuyên gia vật lý truyền tải trên bục giảng, Berg cố gắng nắm bắt những từ khóa tiếng Đức trong các câu nói của nhân vật này. Đó là những từ ngữ có thể thay đổi, hoặc thậm chí hủy diệt thế giới.

Trong suốt thời gian đó, Berg chỉ cầu mong khẩu súng nhét trong túi áo khoác sẽ không rơi ra ngoài. Chính phủ Mỹ khi đó đã giao nhiệm vụ cho Berg ám sát nhà khoa học được coi là “người Đức nguy hiểm nhất trong lĩnh vực vật lý”: Werner Heisenberg, Giám đốc chương trình hạt nhân của Đức Quốc xã.

Berg gia nhập OSS vào năm 1943. Trước đó, anh là vận động viên bóng chày chuyên nghiệp. Berg được coi là “người đàn ông thông minh nhất trong môn bóng chày” do sở trường về ngôn ngữ và khả năng nhanh nhạy. Berg từng gặp gỡ nhiều nhân vật hàng đầu thời đó, từ cầu thủ bóng chày Babe Ruth đến Tổng thống Mỹ Franklin D. Roosevelt và "cha đẻ của bom nguyên tử" J. Robert Oppenheimer. Năm năm sau khi "treo giày", Berg đã ở trong chiến tuyến của kẻ thù.

Sinh ngày 2/3/1902 tại Harlem (New York), Berg là con út của ông Bernard Berg, một người Ukraine gốc Do Thái nhập cư và bà Rose Berg. Ông Bernard Berg làm dược sĩ và sở hữu hiệu thuốc riêng. Vào năm 1906, ông đưa cả gia đình đến Newark, New Jersey.

Là một người có niềm tin vững chắc vào giấc mơ Mỹ, ông Bernard Berg kỳ vọng cả ba người con của mình sẽ tận dụng tối đa các cơ hội học tập và có sự nghiệp đáng nể. Hai người con nghe theo nguyện vọng của ông Bernard Berg, trở thành bác sĩ và giáo viên. Nhưng bóng chày và gián điệp không nằm trong danh sách những nghề được ông Bernard Berg chấp nhận. Do đó, Bernard Berg không tham dự bất kỳ trận đấu nào của con trai Moe Berg.

Moe Berg là người thông minh nhất trong ba anh chị em. Berg xin mẹ cho đi học từ lúc 3 tuổi. Sau khi tốt nghiệp trung học năm 1918, Berg học ngôn ngữ hiện đại tại Đại học Princeton, nơi anh là một trong số ít sinh viên Do Thái trong niên khóa 1923. Moe Berg biết sáu ngôn ngữ, trong đó có tiếng Đức, Pháp, Nhật và Tây Ban Nha, nhưng niềm đam mê thực sự của anh là bóng chày.

Người viết tiểu sử Nicholas Dawidoff trong cuốn sách có tên "The Catcher Was a Spy: The Mysterious Life of Moe Berg" có đề cập rằng ngay từ đầu, bóng chày đã khiến Berg rất hạnh phúc. Dawidoff thuật lại: “Anh ấy dành phần lớn cuộc đời của mình bên trong sân bóng. Berg cảm thấy thoải mái, thực sự thoải mái, trên sân và trên khán đài".

Berg bắt đầu chơi bóng chày tại một nhà thờ Giáo hội Giám nhiệm địa phương từ năm 8 tuổi. Berg là ngôi sao của cả đội trung học và đại học. Đến năm 1923, anh tham gia giải đấu chuyên nghiệp. Trước khi giải nghệ vào năm 1939, Berg đã chơi cho 5 câu lạc bộ chuyên nghiệp, trong đó có Chicago White Sox và Boston Red. Trong những giai đoạn nghỉ của mùa giải, Berg đã lấy được bằng luật của Đại học Columbia, tham gia các lớp sau đại học tại Đại học Sorbonne (Pháp) và thậm chí còn làm việc tại một công ty luật ở New York.

Berg có nhiều người hâm mộ, vô số bạn bè và một đội ngũ báo chí luôn theo dõi từng lời nói của anh. Robert Elias, một nhà sử học tại Đại học San Francisco (Mỹ), cho biết Berg có rất nhiều bạn bè trong môn bóng chày. Tuy nhiên, Berg cũng nổi tiếng là người kín tiếng, từ chối thảo luận về một số khía cạnh trong cuộc sống cá nhân của mình. Anh chưa bao giờ kết hôn hay có con.

Bất chấp thành tích mờ nhạt trên sân bóng chày, Berg lại được các phương tiện truyền thông ưu ái. Trong khi các cầu thủ khác chăm chú với trận đấu, Berg lại giải trí từ băng ghế dự bị, kể những câu chuyện về chuyến đi của anh, trò chuyện với báo chí bằng bất kỳ ngôn ngữ nào mà anh thích.

Một phóng viên thể thao đặt biệt danh cho Berg là “Giáo sư”. Berg là đối tượng khiến các đồng đội vừa ngưỡng mộ vừa bối rối. Một cầu thủ gọi Berg là “người đàn ông kỳ lạ nhất từng chơi bóng chày”.

Vào ngày 29/11/1934, một nhóm các ngôi sao bóng chày người Mỹ gồm Lou Gehrig và Lefty Gomez tham gia trận thi đấu với đội của Nhật Bản ở Omiya trong sứ mệnh thiện chí do cầu thủ đã giải nghệ Herb Hunter tổ chức. Nhà sử học Robert Elias tại Đại học San Francisco (Mỹ) giải thích chuyến giao đấu này và những sự kiện tương tự khác nhằm mục đích sử dụng bóng chày để tạo mối quan hệ tốt hơn và ngăn chặn xung đột với Nhật Bản. Vào thời điểm đó, mối quan hệ giữa Mỹ và Nhật Bản đang căng thẳng, trầm trọng hơn do các cuộc xâm lược quân sự của Nhật Bản vào Trung Quốc.

Berg được bổ sung vào đội hình ở phút cuối nhưng không có mặt cùng đội vào ngày thi đấu. Thay vào đó, anh thăm thú đây đó trong bộ kimono, cố gắng lén đưa máy quay của mình vào bệnh viện St. Luke. Berg giới thiệu bằng tiếng Nhật, tự nhận mình là bạn của Đại sứ Mỹ Joseph Clark Grew và con gái ông, Elsie Lyon, người đang hồi phục sau khi sinh con ở tầng năm bệnh viện. Thực tế Berg không đến tặng hoa cho Elsie Lyon mà anh đã ghi lại được 23 giây cảnh quay về đường chân trời Tokyo và một bến cảng gần đó.

Trong khi các đồng đội thi đấu với kỳ vọng về hòa bình thì Berg lại chuẩn bị cho khả năng xảy ra chiến tranh. Sam Kean, tác giả cuốn sách xuất bản năm 2019 về các câu chuyện có thật của những nhà khoa học phản bội và điệp viên phá hoại bom nguyên tử Đức Quốc xã, đánh giá Berg là người sắc sảo và hiểu biết về quan hệ quốc tế. Ngoài tính tò mò bẩm sinh đã định hình hành vi của mình, Berg còn nghĩ về tương lai và quay lại đoạn phim phòng trường hợp Mỹ cần nó.