Vực dậy nghề nuôi trồng thủy sản ở Khánh Hòa

Việc cần có giải pháp tổng thể để vực dậy nghề nuôi trồng thủy sản - nghề mà Khánh Hòa có thế mạnh và là trọng điểm, cần phát triển bền vững đang trở nên cấp bách.

Sụt giảm do gặp nhiều bất lợi

Phát triển mạnh trong khoảng hơn 20 năm qua, nghề nuôi trồng thủy sản ở Khánh Hòa đã góp phần quan trọng làm thay đổi “bộ mặt” vùng ven biển, đảo ở nơi đây. Thu nhập từ nghề này đã giúp các làng chài vùng ven biển, đảo thay đổi nhanh chóng; trong đó, không ít nơi trở thành “làng tỷ phú”. Trong khoảng thời gian này, người dân Khánh Hòa đã tận dụng điều kiện tự nhiên rất thuận lợi để phát triển nghề nuôi trồng thủy sản, mà không nhiều địa phương ven biển có được.

Theo đó, hai đầm Nha Phu và Thủy Triều, cùng 3 vịnh: Vân Phong, Nha Trang và Cam Ranh, có nước sâu, kín gió do hệ thống đảo ven bờ che chắn, khí hậu ôn hòa, ít có bão nên rất phù hợp cho việc nuôi thủy sản lồng, bè như: tôm hùm, cá mú, cá bớp, cá chim. Tiếp giáp với đầm, vịnh là vùng ao, đìa rộng lớn với khoảng 6.000 ha, thuận lợi cho nuôi các đối tượng nước mặn, nước lợ như: tôm sú, tôm thẻ chân trắng, ốc hương...

Nhưng lợi thế về “thiên thời, địa lợi” đang dần mất đi, do hệ lụy của việc nuôi tự phát, ô nhiễm môi trường, cùng với biến đổi khí hậu, đã làm cho dịch bệnh xảy ra thường xuyên hơn, gây thiệt hại lớn cho nghề nuôi trồng thủy sản.

Những năm qua, nghề nuôi tôm sú, tôm thẻ chân trắng ở Khánh Hòa bị sụt giảm mạnh nhất, cả về diện tích và sản lượng. Vùng ven đầm, biển ở các xã, phường: Ninh Ích, Ninh Lộc, Ninh Hà, Ninh Giang thuộc thị xã Ninh Hòa, là nơi nuôi tôm lớn nhất tỉnh Khánh Hòa, với khoảng 1.500 ha.

Thời gian qua, người nuôi tôm bị thua lỗ liên tục nên thiếu vốn để tái đầu tư hoặc chuyển sang nuôi quảng canh. Nhiều hộ nuôi tôm thua lỗ nặng đã lâm vào cảnh nợ nần chồng chất. Tại Ninh Hòa hiện vẫn còn trên 180 hộ nuôi tôm chưa thể trả nợ ngân hàng đúng hạn, với số tiền hàng chục tỷ đồng.

Ông Phạm Ngọc Khánh, Phó Chủ tịch UBND xã Ninh Ích cho biết, vùng nuôi bị ô nhiễm cùng với mưa lũ, nắng nóng diễn ra thường xuyên, là nguyên chính khiến nghề nuôi tôm hay bị mất mùa.

Thời gian gần đây, các đối tượng nuôi chủ lực, cho hiệu quả kinh tế cao cũng bị chết thường xuyên và trên diện rộng. Cuối tháng 7 đến đầu tháng 8/2017, tỉnh có gần 80 ha ốc hương bị thiệt hại do chết hàng loạt.

Chi cục Chăn nuôi và Thú y Khánh Hòa cho biết, nguyên nhân dẫn đến ốc hương nuôi có hiện tượng chết hàng loạt, là do nhiễm ký sinh trùng nặng, gồm trùng lông và vi khuẩn Vibrio. Nghề nuôi tôm hùm cũng gặp nhiều khó khăn, do vùng nuôi quá tải và ô nhiễm, các bệnh: đỏ thân, sữa, long đầu, diễn biến phức tạp.

Điển hình như vịnh Cam Ranh hiện có khoảng 30.000 lồng, bè nuôi thủy sản, gấp 5 lần so với quy hoạch, trong đó có hơn 20.000 lồng nuôi tôm hùm. Chỉ trong các tháng đầu năm 2017, tôm hùm mới thả nuôi ở vịnh Cam Ranh đã bị chết nhiều đợt, khiến nhiều hộ lao đao.

Theo Trạm Chăn nuôi và Thú y Cam Ranh, tỷ lệ tôm hùm nuôi chết ở vịnh Cam Ranh có độ tuổi từ 1 - 5 tháng, tích lũy ở các vùng nuôi từ 5 – 100%. Tương tự, cá bớp, cá mú… nuôi ở đầm Nha Phu, vịnh Cam Ranh cũng bị chết với tỷ lệ cao trong thời gian qua.

Chỉ tính riêng từ đầu năm 2017 đến nay, diện tích nuôi 3.560 ha, sản lượng gần 7.440 tấn, giảm lần lượt 4% và 3% so với cùng kỳ năm 2016.

Xây dựng vùng nuôi tập trung, đối tượng nuôi chủ lực

Các nhà nghiên cứu và quản lý đều có nhận định chung rằng, nghề nuôi trồng thủy sản ở Khánh Hòa, hiện nay chủ yếu vẫn nuôi theo kinh nghiệm truyền thống, nuôi tự phát với mật độ quá dày, không quan tâm nhiều đến việc áp dụng kỹ thuật; việc vệ sinh vùng nuôi không được thực hiện thường xuyên; rác thải, chất thải từ sinh hoạt, thức ăn thừa trong quá trình nuôi được xả trực tiếp ra vùng nuôi, lâu ngày tạo thành lớp trầm tích làm môi trường bị ô nhiễm…

Để nâng cao hiệu quả cho nghề nuôi trồng thủy sản, tỉnh Khánh Hòa đang xây dựng vùng nuôi tập trung, ứng dụng công nghệ cao vào nuôi các đối tượng chủ lực. Theo đó, đối với nuôi thủy sản lồng, bè trên vịnh Vân Phong, Nha Trang, Cam Ranh và đầm Nha Phu, di chuyển vùng nuôi gần bờ như hiện nay, ra xa bờ, qua đó giảm quá tải và giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường cho vùng nuôi gần bờ.

Đối với vùng nuôi ao, đìa ở ven đầm, vịnh, xây dựng vùng nuôi tập trung, chọn đối tượng nuôi chủ lực, kết hợp đầu tư xây dựng hệ thống thủy lợi, xử lý nước thải, ứng dụng công nghệ cao.

Tuy nhiên, khó khăn cho việc quy hoạch nuôi trồng thủy sản ở Khánh Hòa, là sự chồng lấn với quy hoạch phát triển du lịch, công nghiệp. Do đó, quy hoạch các vùng nuôi thủy sản ở vịnh Vân Phong, cần phù hợp với quy hoạch Đặc khu hành chính – kinh tế Bắc Vân Phong; ở vịnh Nha Trang cần phù hợp với phát triển du lịch biển đảo; vịnh Cam Ranh cần phù hợp với các tuyến hàng hải, du lịch. Việc quy hoạch để ổn định vùng nuôi được xem là điểm mấu chốt giúp người dân và doanh nghiệp đầu tư, ứng dụng công nghệ cao vào nuôi trồng thủy sản.

Bà Nguyễn Thị Toàn Thư, Phó Trưởng phòng Phụ trách Phòng Nuôi trồng thủy sản, Chi cục Thủy sản Khánh Hòa cho biết, thời gian qua, các hộ dân và doanh nghiệp chưa mạnh dạn đầu tư, ứng dụng công nghệ cao vào nuôi trồng thủy sản, là do quy hoạch nuôi trồng thủy sản còn chồng lấn với các quy hoạch khác. Vùng nuôi không ổn định cũng khiến người dân, doanh nghiệp khó vay vốn từ ngân hàng để đầu tư nuôi trồng thủy sản.

Chính quyền các địa phương cho rằng, việc di chuyển lồng, bè nuôi trồng thủy sản, ra vùng biển xa bờ là hợp lý, nhưng cần có lộ trình để thực hiện.

Theo ông Nguyễn Ngọc Sơn, Phó Chủ tịch UBND thành phố Cam Ranh, việc chuyển vùng nuôi thủy sản ra xa bờ sẽ mang lại hiệu quả cao, nhưng cần có lộ trình phù hợp. Bởi ở vùng biển xa bờ có sóng lớn, nước sâu nên người nuôi cần đầu tư làm lồng, bè mới; cùng với chi phí cho việc đi lại, trông coi lồng, bè cũng sẽ tăng lên, dẫn đến vượt quá khả năng đầu tư của các hộ dân, nếu họ không có sự chuẩn bị.

Bên cạnh đó, ngành thủy sản Khánh Hòa cũng đã phối hợp với các địa phương, xác định vùng nuôi các đối tượng tập trung. Theo đó, đối với nuôi thủy sản lồng, bè trên vịnh Vân Phong, Nha Trang, Cam Ranh, tập trung nuôi đối tượng chủ lực gồm: tôm hùm, cá bớp, cá mú, cá chim.

Cụ thể, đến năm 2020, vịnh Nha Trang nuôi 900 lồng cá, 2.900 lồng tôm hùm; vịnh Cam Ranh nuôi 3.000 lồng cá, 21.000 lồng tôm hùm; vịnh Vân Phong nuôi 1.600 lồng cá, 8.000 lồng tôm hùm. Đối với vùng ao, đìa nuôi các đối tượng chủ lực như: tôm sú, tôm thẻ chân trắng, ốc hương và một số loại cá; trong đó, thị xã Ninh Hòa là vùng trọng điểm về nuôi trồng thủy sản của tỉnh với 2.300 ha ao, đìa; tiếp đến là hai huyện Vạn Ninh 725 ha, Cam Lâm 370 ha, thành phố Cam Ranh 125 ha.

Theo ông Huỳnh Kim Khánh, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Khánh Hòa, xây dựng vùng nuôi trọng điểm, nuôi các đối tượng chủ lực và ứng dụng công nghệ cao, sẽ giúp tạo ra các loại thủy sản có chất lượng cao, để xuất khẩu sang thị trường Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, thay vì phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc như hiện nay.

Bên cạnh đó, người dân và doanh nghiệp cần kết hợp nuôi nhiều đối tượng, xây dựng các chuỗi sản phẩm sạch từ nuôi trồng, đảm bảo chất lượng con giống...