Hiện nay, lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam sang EU còn đang ở mức thấp. Ảnh minh họa: Đình Huệ/TTXVN
Nguyên nhân là Việt Nam chưa được EU dành hạn ngạch thuế quan nên rất khó cạnh tranh được với gạo của các nước khác như Thái Lan, Hoa Kỳ, Australia được phân bổ lượng hạn ngạch thuế quan lớn và các nước kém phát triển như Lào, Campuchia, Myanma được miễn thuế và không bị áp dụng hạn ngạch.
Ông Trần Thanh Hải cho biết, về nguyên tắc Việt Nam vẫn có thể xuất khẩu gạo sang EU nhưng do thuế suất nhập khẩu gạo vào EU cao nên sẽ không cạnh tranh thóc là 211 EUR/tấn, gạo lứt là 65 EUR/tấn, gạo đã xát toàn bộ hoặc sơ bộ là 175 EUR/kg, gạo tấm là 65EUR/kg.
Chính vì vậy, Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam-EU (EVFTA) mở ra một ô cửa nhỏ, khi dành lượng hạn ngạch thuế quan 80.000 tấn mỗi năm, lượng gạo trong phạm vi này được hưởng thuế suất 0%, tức là dỡ bỏ hoàn toàn thuế quan.
Việt Nam không phân bổ hạn ngạch trên mà EU phân bổ cho các doanh nghiệp nhập khẩu bên phía họ. Do đó, doanh nghiệp xuất khẩu gạo Việt Nam cần tìm, liên hệ doanh nghiệp EU nào được nhập khẩu gạo có hạn ngạch để giao dịch, chào bán cho họ.
Riêng với gạo thơm EVFTA yêu cầu phải có thêm xác nhận của chính quyền Việt Nam (cái này phía Việt Nam không hề muốn).
Điều này làm phát sinh thêm một thủ tục hành chính, mà đã thủ tục hành chính thì phải quy định ở mức Nghị định. Vì vậy, hiện nay Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đang gấp rút hoàn thiện, trình Chính phủ ban hành Nghị định này.
Theo Bộ Công Thương, trong khuôn khổ Hiệp định EVFTA, tại Chương 2, Phụ lục 2-A, EU cam kết dành hạn ngạch thuế quan cho Việt Nam đối với gạo với lượng hạn ngạch là 80.000 tấn/năm.
Vậy nên, các lô hàng gạo thơm khi xuất khẩu vào thị trường EU phải tuân thủ theo quy định thực thi của EU về việc mở và tiếp nhận hạn ngạch thuế quan nhập khẩu cho gạo có xuất xứ từ Việt Nam.
Vì thế, đơn xin cấp giấy phép nhập khẩu sẽ được nộp tại cơ quan có thẩm quyền của Nước thành viên trong 7 ngày đầu tiên của mỗi tháng theo lịch trong suốt giai đoạn cấp hạn ngạch thuế quan, ngoại trừ tháng 12 khi không có đơn nào được nộp.
Đơn xin cấp giấy phép nhập khẩu có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 sẽ được nộp trong giai đoạn từ ngày 23 đến ngày 30 tháng 11 của năm trước đó. Ngoài ra, người nộp đơn phải nộp một số tiền bảo đảm là 30 Euro trên một tấn tại thời điểm nộp đơn xin cấp giấy phép nhập khẩu.
Đáng lưu ý, giấy phép nhập khẩu sẽ được cấp cho số lượng theo trọng lượng sản phẩm cho mỗi đơn đặt hàng. Trong trường hợp số lượng đăng ký vượt quá số lượng có sẵn theo hạn ngạch thuế quan cho giai đoạn, EU sẽ cố định một hệ số phân bổ.
Hệ số phân bổ sẽ được công khai thông qua một bài viết trên mạng điện tử thích hợp, muộn nhất là vào ngày 22 mỗi tháng. Đồng thời, EU sẽ công khai lượng hạn ngạch có sẵn cho các giai đoạn sau. Trong trường hợp đơn đăng ký được nộp từ ngày 23 đến 30 tháng 11, hệ số phân bổ sẽ được công khai không muộn hơn vào ngày 14 tháng 12.
Giấy phép nhập khẩu sẽ có hiệu lực từ ngày dương lịch đầu tiên của tháng sau khi nộp đơn trong trường hợp nộp đơn đăng ký trong giai đoạn hạn ngạch thuế quan hoặc từ ngày 1 tháng 1 năm sau trong trường hợp nộp đơn đăng ký từ ngày 23 đến ngày 30 tháng 11 của năm trước.
Mặt khác, các lô hàng gạo thơm khi xuất khẩu vào thị trường EU, để được hưởng thuế suất 0% theo hạn ngạch, phải có giấy chứng nhận đúng chủng loại (authenticity certificate) được cấp bởi cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam nêu rõ gạo thuộc một trong các chủng loại gạo được nêu ở trên.
Hiện nay, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và Bộ Công Thương đang phối hợp xây dựng văn bản hướng dẫn quy trình đăng ký giấy chứng nhận này để ban hành. Do đó, doanh nghiệp cần cung cấp chứng từ chứng nhận xuất xứ khi làm thủ tục hải quan.
Ông Trần Thanh Hải cũng khuyến cáo, khi cơ quan phía EU công bố phân bổ hạn ngạch, Bộ Công Thương sẽ công bố trên Trang thông tin điện tử của Bộ và thông tin đến doanh nghiệp qua các Hiệp hội và cơ quan truyền thông. Hơn nữa, doanh nghiệp cũng có thể tự chủ động cập nhật thông tin từ website của EU (https://ec.europa.eu) và từ các đối tác.