Đổi mới toàn diện quản lý nhà nước trong phát triển kinh tế tư nhân

Để phát triển nền kinh tế tư nhân thành động lực quan trọng của nền kinh tế, tại hội thảo góp ý kiến hoàn thiện Đề án “Đổi mới toàn diện quản lý nhà nước trong phát triển kinh tế tư nhân ở Việt Nam” được tổ chức tại Hà Nội, chiều 12/3, nhiều chuyên gia cho biết, cần tạo lập một môi trường cạnh tranh thực sự bình đẳng, hệ thống phân bổ nguồn lực của nhà nước cần cải cách theo hướng tập trung dành nguồn lực cho những doanh nghiệp, dự án nào có hiệu quả kinh tế - xã hội cao nhất. 

Kinh tế tư nhân ngày càng được khẳng định

Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, trên thực tế, vai trò, vị thế của kinh tế tư nhân ngày càng được khẳng định và thể hiện rõ nét thông qua những đóng góp vào phát triển kinh tế xã hội. Kinh tế tư nhân liên tục duy trì tốc độ tăng trưởng khá, chiếm tỷ trọng từ 42-43% GDP, thu hút khoảng 85% lực lượng lao động của nền kinh tế, góp phần quan trọng trong huy động các nguồn lực xã hội cho đầu tư phát triển sản xuất kinh doanh, tăng trưởng kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tăng thu ngân sách, cải thiện đời sống nhân dân, bảo đảm an sinh xã hội,...

Đặc biệt lực lượng doanh nghiệp tư nhân đã góp phần thực hiện mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa, làm thay đổi “diện mạo” đất nước, tạo dấu ấn, nâng cao vị thế, uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế; hình thành nhiều thương hiệu có tính cạnh tranh khu vực và quốc tế.

Phát biểu tại hội thảo, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho rằng, kinh tế tư nhân nước ta có nhiều tiềm năng và dư địa phát triển nên cần sự hỗ trợ tối đa, tạo điều kiện để phát triển. Tuy nhiên, cần đặt ra câu hỏi là doanh nghiệp tư nhân, thường có quy mô nhỏ và vừa vẫn gặp những rào cản, vướng mắc gì để nhận diện, tháo gỡ...

“Cơ quan quản lý phải đặt lợi ích của doanh nghiệp lên trên hết, tập trung giải phóng, huy động và sử dụng hiệu quả nguồn nội lực thông qua nâng cao sức đóng góp vào công cuộc phát triển kinh tế-xã hội của kinh tế tư nhân. Mỗi đơn vị, cán bộ cần tự giác làm tốt trách nhiệm, thay đổi tư duy quản lý theo hướng kiến tạo, cởi mở để góp phần thúc đẩy tăng trưởng.”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cũng cho rằng, đây là vấn đề rất quan trọng, cấp thiết và đáp ứng càng kịp thời càng tốt; đặc biệt là xét trong bối cảnh hiện đang có một số cơ hội tốt để doanh nghiệp tận dụng như các hiệp định thương mại tự do (FTA), Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và sự dịch chuyển chuỗi sản xuất trên phạm vi toàn cầu.

Từ đó, cần xác định rõ thực trạng doanh nghiệp tư nhân đang vướng gì, cần gì. Nhưng, bên cạnh những kết quả đạt được, có thể dễ dàng nhận thấy, chất lượng phát triển của khu vực kinh tế tư nhân vẫn còn hạn chế ở nhiều mặt, chưa thực sự là một đồng lực quan trọng của nền kinh tế.

Theo đó, năng suất và tốc độ tăng năng suất của khu vực kinh tế tư nhân còn thấp và có nhiều hạn chế. Theo số liệu thống kê, năng suất lao động bình quân của khu vực doanh nghiệp tư nhân chỉ bằng khoảng 34% năng suất lao động của khu vực doanh nghiệp Nhà nước và khoảng 69% năng suất lao động của doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

Bên cạnh đó, năng lực khoa học công nghệ của các doanh nghiệp còn hạn chế, có nơi còn lạc hậu; doanh nghiệp chưa mạnh dạn đầu tư cho ứng dụng và phát triển khoa học công nghệ, nhất là công nghệ lõi, công nghệ tiên phong.

Có chính sách ưu đãi, hỗ trợ doanh nghiệp

Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, hiện chỉ có 10% số doanh nghiệp đã từng đăng ký, hoặc đăng ký thành công 1 bằng sáng chế trong vòng 3 năm liên tiếp. Đầu tư của doanh nghiệp cho đổi mới công nghệ chỉ chiếm khoảng 0,3% doanh thu, thấp hơn nhiều so với các nước như: Ấn Độ (5%), Hàn Quốc (10%); chỉ có khoảng 10,2% doanh nghiệp có đầu tư vào một số hoạt động nghiên cứu triển khai (R&D).

Báo cáo thẻ điểm quản trị công ty ASEAN cũng cho thấy, các doanh nghiệp nước ta có điểm về quản trị ở mức thấp nhất trong 6 quốc gia. Đặc biệt chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cho rằng, tính liên kết, hợp tác giữa các doanh nghiệp Việt Nam còn yếu. Các doanh nghiệp Việt Nam chưa chú trọng cải thiện khả năng liên kết, nâng cao năng lực cạnh tranh để tham gia chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu.

Hiện chỉ có khoảng 21% doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia được một phần chuỗi giá trị toàn cầu, 14% thành công trong việc liên kết với đối tác nước ngoài, trong khi số doanh nghiệp FDI đầu tư tại Việt Nam là rất nhiều.

Theo ông Phan Đức Hiếu, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), trong những năm qua, Nhà nước đang từng bước thu hẹp vai trò, phạm vi hoạt động với tư cách là nhà đầu tư, mở rộng cơ hội đầu tư cho các thành phần kinh tế như: chính sách xã hội hoá trong giáo dục, dạy nghề, y tế, văn hoá…; cổ phần hoá, thoái vốn doanh nghiệp nhà nước; chủ trương xã hội hoá dịch vụ hành chính công;…

Tuy nhiên, TS. Phan Đức Hiếu cho rằng, để khắc phục được tình trạng trên, cần xác định đúng vai trò của nhà nước trong nền kinh tế thị trường, thúc đẩy tham gia doanh nghiệp trong đầu tư, cung cấp dịch vụ hành chính công, giảm can thiệp hành chính sâu vào quản trị nội bộ doanh nghiệp.

Về phân bổ nguồn lực, cần tập trung nâng cao chất lượng, tính khả thi của chính sách ưu đãi, hỗ trợ doanh nghiệp trên nguyên tắc thị trường, cạnh tranh, bình đẳng, thúc đẩy hình thành chuỗi giá trị, liên kết.

“Cần áp dụng nguyên tắc có lợi nhất cho doanh nghiệp trong trường hợp các quy định của pháp luật chưa rõ ràng, có nhiều cách hiểu khác nhau”, ông Phan Đức Hiếu đề xuất.

Cùng với đó, TS. Phan Đức Hiếu cũng cho rằng, cần thẳng thắn nhìn nhận vai trò của kinh tế tư nhân, xác lập vị thế cũng như tiềm lực, khả năng đóng góp vào nền kinh tế trong hiện tại cũng như tương lai.

Hiện, kinh tế tư nhân chiếm 43% GDP, tạo ra 85% tổng số việc làm và góp phần to lớn vào an sinh xã hội và sẽ đóng góp nhiều hơn bởi số lượng doanh nghiệp đang trên đà tăng nhanh qua thời gian...

Chính phủ, cơ quan chức năng cần đánh giá toàn diện, đầy đủ và bình đẳng đối với khu vực kinh tế tư nhân để huy động, tạo điều kiện thuận lợi cho khu vực này phát triển tương xứng với vị thế của mình.

Tuy nhiên, dù đã thu được nhiều kết quả nhưng đến nay mục tiêu cải thiện chất lượng môi trường kinh doanh của nước ta vẫn còn hạn chế, chưa đạt mong muốn vì vẫn đứng trong nhóm nước đứng sau ở bảng tổng sắp của ASEAN. Đồng thời, cần nhận thức rằng, chất lượng công tác xây dựng quy hoạch có lúc chưa kịp thời, chưa đầy đủ, thiếu chuẩn xác khi xác định rất nhiều sản phẩm là “chủ lực”.

Không chỉ cần thay đổi tư duy mà còn cần cách thức để nâng cao hiệu quả quản lý, nhất là tập trung hỗ trợ và phục vụ doanh nghiệp tư nhân. Như vậy, thực thi là vấn đề rất quan trọng; trong đó, đề cao yếu tố công bằng, minh bạch, thực hiện đúng tinh thần và quy định pháp luật.

Đơn cử, mục tiêu của thanh, kiểm tra là để giúp đỡ doanh nghiệp hoạt động đúng quy định, chứ không phải để trừng phạt, làm ảnh hưởng đến doanh nghiệp. Hơn nữa, doanh nghiệp luôn mong muốn hoạt động trong môi trường an toàn, với những quy định rõ ràng, sự bảo đảm về sự an toàn với tâm lý tin tưởng trong suốt quá trình sản xuất kinh doanh.

Về lâu dài, nhiều ý kiến cho rằng, cơ quan chức năng cần tiếp tục tham vấn, theo dõi và tổng hợp tình hình nhằm đề xuất các nhóm giải pháp một cách thỏa đáng, phù hợp để thúc đẩy kinh tế tư nhân phát triển. Qua đó, Chính phủ có thể xem xét, cân nhắc các giải pháp cũng như có thể có chương trình hành động cụ thể...

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho rằng, làm sao để người dân và các nhà đầu tư yên tâm bỏ vốn đầu tư bởi vẫn còn nhiều rào cản. Các doanh nghiệp quy mô còn rất nhỏ, khả năng tiếp cận vốn và đất đai rất hạn chế và quan trọng là khu vực kinh tế tư nhân vẫn chưa sẵn sàng. Vì vậy, cần làm thế nào để môi trường và thể chế ngày càng thân thiện và đảm bảo an toàn cho nhà đầu tư.