Vận chuyển gạo xuất khẩu lên container. Ảnh minh họa: Hồng Đạt/TTXVN
Theo Trung tâm thống kê của Senegal, năm 2023, nhập khẩu gạo của Senegal đã đạt 1,3 triệu tấn, kim ngạch hơn 500 triệu USD, giảm 12,4% về lượng và gần 13% về giá trị so với năm 2022. Các nước cung cấp chính gồm Ấn Độ, Thái Lan, Trung Quốc, Pakistan, Uruguay, Việt Nam…. Ngoài phục vụ thị trường trong nước hơn 18 triệu dân, Senegal còn nhập khẩu gạo để tái xuất sang các nước láng giềng như Mauritania, Guinea-Bissau và Gambia.
Về cơ chế, từ năm 1995, Senegal xóa bỏ độc quyền nhập khẩu gạo của công ty Nhà nước và tự do hóa hoàn toàn việc nhập khẩu loại lương thực này. Từ nhiều năm nay, Chính phủ Senegal đã thực hiện chính sách phát triển trồng lúa nước để bảo đảm tự túc lương thực, tuy nhiên chỉ đáp ứng được từ 25-30%.
Năm 2023, xuất khẩu gạo của Việt Nam sang thị trường này đạt 12.392 tấn với kim ngạch 5,35 triệu USD, tăng 215% so với năm trước. Trong 2 tháng đầu năm 2024, theo số liệu của Tổng cục Hải quan, Việt Nam đã xuất khẩu sang Senegal 414 tấn gạo, kim ngạch đạt 307.820 USD.
Cũng theo Thương vụ Việt Nam tại Algeria kiêm nhiệm Senegal, trong bối cảnh nguồn cung khan hiếm và Senegal đang chuẩn bị cho cuộc bầu cử Tổng thống vào năm 2024, khả năng nước này sẽ tăng cường nhập khẩu gạo tấm từ châu Á. Tháng 3/2023, Ấn Độ đã cho phép doanh nghiệp tư nhân xuất khẩu 250.000 tấn gạo tấm sang Senegal. Quyết định này được xem là động thái hỗ trợ một số nước Tây Phi của Ấn Độ mặc dù nước này đã ban hành lệnh cấm xuất khẩu gạo 100% tấm và đánh thuế 20% với việc xuất khẩu các loại gạo khác kể từ tháng 9/2022.
Trong cuộc thảo luận về nông nghiệp tại cuộc họp của Tổ chức thương mại thế giới (WTO) tháng 2/2024, nhằm đa dạng hóa nguồn cung, Bộ trưởng Thương mại Senegal đã có cuộc trao đổi với người đồng cấp Campuchia về việc nhập khẩu gạo từ quốc gia Đông Nam Á. Các loại thuế liên quan đến nhập khẩu gạo vào Senegal trong khuôn khổ biểu thuế chung của Liên minh kinh tế-tiền tệ Tây Phi (UEMOA) gồm: gạo trắng, gạo lức, thuế nhập khẩu là 12,7%, thuế giá trị gia tăng (VAT) là 18%; gạo tấm, thuế nhập khẩu là 12,7%, thuế VAT là 18%; các loại gạo khác, thuế nhập khẩu là 12,7%, thuế VAT là 18%. Đầu năm 2022, trước tình trạng tăng giá lương thực, để giữ vững sức mua của người dân, Chính phủ Senegal đã đưa ra một loạt biện pháp; trong đó, có loại bỏ thuế VAT đối với gạo nhập khẩu và giảm thuế nhập khẩu gạo tấm và gạo thường từ 12,7% xuống còn 2,7%.
Thống kê cho thấy, Việt Nam xuất khẩu gạo sang 54 quốc gia châu Phi với khối lượng đạt trên 600 nghìn tấn; trong đó, các thị trường nhập khẩu gạo lớn nhất gồm Ghana, Bờ biển Ngà, Senegal, Mozambique, Cameroon, Gabon, Tanzania, Ai Cập… Hơn nữa, thị hiếu tiêu thụ gạo của thị trường châu Phi là gạo hạt dài, khi nấu rời hạt (không dính), gạo đồ, gạo thơm, trong khi với Ghana, Senegal, người dân lại thích gạo cứng.
Đối với thị trường châu Phi, định hướng phát triển thị trường của Việt Nam cần củng cố thị phần các loại gạo trắng, hạt dài, rời hạt, gạo cứng, gạo đồ, gạo thơm… Đồng thời, đáp ứng nhu cầu của thị trường này bằng cách nâng cao năng lực cạnh tranh về giá, chất lượng và điều kiện thanh toán, giao thương tại các nước châu Phi.
Senegal là quốc gia nối châu Phi với phần còn lại của thế giới và cũng là cầu nối quan trọng với các thị trường xuất khẩu chính ở châu Âu, châu Á và châu Mỹ. Đặc biệt, Việt Nam và Senegal đã ký các thỏa thuận như Hiệp định khung về hợp tác kinh tế, văn hóa, khoa học và kỹ thuật, Hiệp định Hợp tác ba bên giữa Việt Nam - Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO) và Senegal, Thỏa thuận hợp tác giữa liên đoàn thương mại và công nghiệp hai nước… Phía Việt Nam cũng đã trao dự thảo Bản ghi nhớ (MOU) về hợp tác trong lĩnh vực thương mại và công nghiệp để hai bên sớm đàm phán, ký kết, tạo khuôn khổ pháp lý thuận lợi cho hoạt động của cộng đồng doanh nghiệp.
Nhận định từ các chuyên gia cho thấy, mặc dù đã đạt được những kết quả tích cực trong trao đổi thương mại song phương nhưng hợp tác thương mại giữa hai nước vẫn còn ở mức khiêm tốn, chưa tương xứng với tiềm năng do doanh nghiệp hai bên chưa quan tâm đúng mức đến thị trường của nhau. Do đó, để thúc đẩy quan hệ kinh tế-thương mại giữa Việt Nam và Senegal, hai bên cần tích cực tổ chức các hoạt động xúc tiến, tuyên truyền về tiềm năng, thế mạnh của mỗi nước.
Ngoài ra, hai bên cần tăng cường trao đổi đoàn doanh nghiệp, tạo điều kiện để doanh nghiệp hai bên tham dự các hội chợ, triển lãm quốc tế như Vietnam Expo, Vietnam Food Expo của Việt Nam hay Foire Internationale de Dakar của Senegal; phối hợp trong việc giới thiệu, hỗ trợ doanh nghiệp hai bên xác minh đối tác hay tư vấn giải quyết các tranh chấp phát sinh.