Đường xe lửa Đà Lạt. Ảnh: vietnam.vnanet.vn
Ngoài mục tiêu trên, tại Kế hoạch số 7146/KH-UBND ngày 18/8/2023, UBND tỉnh Lâm Đồng còn đặt ra mục tiêu đến năm 2045, phấn đấu hoàn chỉnh mạng lưới đường sắt bao gồm cả các tuyến đường sắt đô thị theo hướng hiện đại, đồng bộ theo các quy hoạch được phê duyệt. Nhiệm vụ trọng tâm mà tỉnh Lâm Đồng đặt ra cho giai đoạn 2023 - 2030 là khôi phục tuyến đường sắt Đà Lạt - Tháp Chàm phục vụ du lịch; nghiên cứu để triển khai tuyến đường sắt đô thị monorail Ga Đà Lạt - Sân bay Liên Khương.
Trước đó, Bộ Giao thông vận tải cho biết dự án khôi phục tuyến đường sắt Tháp Chàm - Đà Lạt đã có nhà đầu tư đề xuất nghiên cứu và đang triển khai lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi. Theo đó, đầu năm 2023, Công ty cổ phần Thương mại - Dịch vụ khách sạn Bạch Đằng trình Bộ Giao thông vận tải dự thảo Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án khôi phục tuyến đường sắt Tháp Chàm - Đà Lạt theo phương thức PPP.
Theo Báo cáo tiền khả thi, tuyến đường sắt Tháp Chàm - Đà Lạt đi qua thành phố Phan Rang, huyện Ninh Sơn (tỉnh Ninh Thuận) rồi qua huyện Đơn Dương, thành phố Đà Lạt (tỉnh Lâm Đồng). Toàn bộ tuyến đường sắt có chiều dài hơn 83 km, dự kiến có 16 ga và trạm khách, bổ sung hai ga và hai trạm khách so với tuyến cũ. Đường khổ rộng 1m, tốc độ thiết kế 30 - 60 km/h, sử dụng đầu máy diesel và toa xe tải trọng nhẹ. Thời gian thực hiện dự án từ tháng 1/2025 đến 6/2029.
Dự án có hai hợp phần gồm hợp phần khôi phục đoạn tuyến từ Ga Tháp Chàm (Ninh Thuận) đến Ga Trại Mát (Đà Lạt - Lâm Đồng) dài hơn 76 km; khôi phục và xây dựng mới cầu, hầm, ga... Hợp phần thứ hai là nâng cấp đoạn tuyến từ Ga Trại Mát đến Ga Đà Lạt. Đoạn tuyến này hiện đang khai thác dài 6,7 km và tôn tạo, bảo tồn các ga Đà Lạt, Trại Mát.
Theo Báo cáo tiền khả thi của nhà đầu tư: tổng mức đầu tư sơ bộ khoảng 28.980 tỷ đồng; trong đó, chi phí xây dựng hơn 4.510 tỷ đồng và thiết bị 9.240 tỷ đồng… Nhà đầu tư đề xuất ngân sách Nhà nước tham gia dự án khoảng 2.160 tỷ đồng. Nhà đầu tư dự kiến vay khoảng 22.800 tỷ đồng.
Được người Pháp khởi công xây dựng từ năm 1908, sau 24 năm xây dựng, tuyến đường sắt dài 84 km nối liền phố núi mộng mơ Đà Lạt với phố biển Phan Rang - Tháp Chàm mới được hoàn thành. Có thể nói đây là tuyến đường sắt độc nhất vô nhị của Đông Dương, là 1 trong 2 tuyến đường sắt kỳ lạ nhất thế giới. Bởi nó được thiết kế theo kết cấu răng cưa, để có thể leo qua con đèo Sông Pha cao tới 1.500m so với mặt nước biển. Trải qua biết bao biến cố, tuyến đường vốn đã đi vào lịch sử của ngành công nghiệp đường sắt này đã rời bỏ chức năng vận tải thông thường của nó để phục vụ khách tham quan du lịch.
Do hậu quả của chiến tranh, từ trước năm 1975, tuyến đường sắt này đã bị hư hỏng hoàn toàn và không thể sử dụng được. Hầu như toàn bộ đường ray, toa xe và đầu máy được tháo dỡ mang lấy thiết bị mang đi phục vụ việc sửa chữa tuyến đường sắt Thống Nhất và bán sắt vụn. Cho tới năm 1991, ngành du lịch phối hợp với ngành đường sắt Việt Nam đã khôi phục lại 1 phần tuyến đường sắt này, đoạn từ Ga Đà Lạt tới Ga Trại Mát dài 7 km để phục vụ cho khách du lịch.
Dù không còn nguyên vẹn như ngày mới hoàn thành, tuyến đường sắt xưa cũ này vẫn còn nhà ga Đà Lạt với kiến trúc cổ kính của Châu Âu, kết hợp với ngôi nhà rông Tây Nguyên, có 3 chóp nhọn hình tam giác mô phỏng cho 3 ngọn núi của đỉnh Langbiang. Tuyến đường sắt từ Ga Đà Lạt đến Ga Trại Mát, mỗi ngày thu hút hàng trăm lượt khách mua vé lên tàu trải nghiệm…