Nông, thuỷ sản Việt Nam đã có những đối thủ cạnh tranh

Kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng nông, thuỷ sản chủ lực như gạo, cà phê, cao su và thủy sản đã bị suy giảm nghiêm trọng. Điều này tác động xấu đến nông nghiệp Việt Nam. Đóng góp của nông nghiệp vào tăng trưởng tổng sản phẩm quốc nội (GDP) trong quý I/2015 giảm từ 0.33% xuống còn 0,28 %. Đây là mức tăng trưởng thấp nhất trong giai đoạn 2011-2015.

Đó là những thông tin được đưa ra tại hội thảo “Thực trạng và nguyên nhân sụt giảm xuất khẩu nông sản Việt Nam quý I năm 2015” do Viện Chính sách và Chiến lược Phát triển nông nghiệp nông thôn, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức ngày 6/6, tại Hà Nội.

Đánh giá về sự sụt giảm xuất khẩu nông, thuỷ sản xuất khẩu không chỉ diễn ra trong quý I mà đến nay, sau 5 tháng vẫn còn tiếp diễn, ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược Phát triển nông nghiệp nông thôn cho rằng, câu chuyện mấu chốt không chỉ là cầu giảm (như cao su). Đây là câu chuyện Việt Nam đã có những đối thủ phải cạnh tranh và mấu chốt của vấn đề là năng lực cạnh tranh của hàng nông, thuỷ sản Việt Nam đã có dấu hiệu suy giảm, yếu hơn các đối thủ khác.


Theo ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, vấn đề nằm ở cả chính sách vĩ mô cũng như cả chính sách ngành. Ở vĩ mô, các nước để thả nổi tỷ giá, Việt Nam lại giữ ổn định, như vậy rõ ràng hàng hoá các nước sẽ rẻ hơn Việt Nam và điều này thấy rất rõ ở mặt hàng cà phê, tôm, cá tra… Còn về chính sách ngành, với cà phê, Colombia đã thực hiện thành công chương trình tái canh, nên giá thành cũng như chất lượng cà phê của quốc gia này cũng tốt hơn Việt Nam. Hay mặt hàng gạo, gạo Campuchia, Myanmar đã được tính vào loại gạo ngon của thế giới và điều này rất dễ để cạnh tranh với Việt Nam ngay chỉ với thị trường Trung Quốc.

Trong thuỷ sản, mặt hàng cá tra Việt Nam không phải độc quyền nữa mà phải tính đến sự cạnh tranh đối với cá thịt trắng. Khi các nước phát triển mạnh cá rô phi, cá thịt trắng đánh bắt từ tự nhiên sẽ trở nên rất khó cho ngành cá tra Việt Nam nếu chúng ta không có điều chỉnh cơ cấu ngành, tăng khả năng cạnh tranh. Hay trong ngành trái cây, có những sản phẩm từ trước tới nay chúng ta cứ tưởng mỗi Việt Nam sản xuất được, các nước khó cạnh tranh, đặc biệt là hàng đưa sang Trung Quốc như: vải, mận, thanh long, dưa hấu… Nhưng thực tế , Trung Quốc đã có chương trình phát triển cây ăn quả cực mạnh, thậm chí chất lượng, giá còn rẻ hơn Việt Nam. Như vậy không chỉ xuất khẩu sang đó khó mà họ còn xuất khẩu trở lại Việt Nam, ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn phân tích.

Phân tích khái quát, các chuyên gia cho rằng có những nhóm nguyên nhân chính như do các nước để thả nổi tỷ giá; nguồn cung tăng kéo theo tình trạng giảm giá, xả hàng của các đối thủ cạnh tranh. Điển hình, xuất khẩu gạo từ Thái Lan vào Trung Quốc tăng mạnh; giá cá phê Brazil và Colombia giảm mạnh do Brazil xả hàng tồn kho và Colombia bước đầu triển khai thành công chương trình tái canh. Bên cạnh đó cũng xuất hiện thêm các đối thủ cạnh tranh mới như Campuchia đối với mặt hàng gạo. Hay sản phẩm tôm Việt Nam bị thay thế trên thị trường Mỹ bởi các đối thủ cạnh như Ấn Độ, Thái Lan, Indonesia và Mexico bởi giá thành tôm Việt Nam cao hơn. Lý do nữa là cơ cấu và chất lượng hàng nông sản đang dần không đáp ứng được nhu cầu thế giới, như đối với mặt hàng cà phê, Việt Nam chủ yếu xuất khẩu cà phê Robusta trong khi thế giới lại ưa chuộng cà phê Arabia. Cuối cùng, Việt Nam cũng đang thiếu thông tin thị trường, đặc biệt là với thị trường quan trọng như Trung Quốc.

Qua phân tích về thực trạng, nguyên nhân dẫn đến sự sụt giảm mạnh của những mặt hàng nông, thuỷ sản chính trên, ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn khẳng định: “Nếu không có những bước phát triển đột phá về khoa học công nghệ trong nông nghiệp thì rất khó để Việt Nam đưa ra được các sản phẩm có giá thành rẻ, chất lượng tốt có thể cạnh tranh được với các nước”.

Bên cạnh đó, cần có đội ngũ dự báo thông tin, phát triển thị trường chuyên nghiệp. Đội ngũ đó không chỉ ở Việt Nam mà ngay cả ở các nước xuất khẩu. Từ đó mới đưa ra những hướng dẫn, chỉ đạo mùa vụ hợp lý, các cảnh báo cho người dân. Ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn nói.
Về định hướng sản xuất, ông Đặng Kim Khôi, Giám đốc Trung tâm Tư vấn chính sách nông nghiệp cho rằng, cần phát triển các chương trình sản xuất sản phẩm chất lượng cao, giá trị cao. Như cà phê phải đẩy mạnh việc triển khai tái canh; phát triển các giống lúa chất lượng cao; kiềm chế, kiểm soát tăng trưởng diện tích cao su; đánh giá lại cân đối cung – cầu ngành thủy sản, kiểm soát cung cá tra, đẩy mạnh phát triển cá rô phi. Trong chế biến và sau thu hoạch, cần phát triển công nghiệp phụ trợ, phát triển công nghệ chế biến chế sâu, thêm giá trị mới cho nông, thủy sản xuất khẩu.

Với chính sách vĩ mô, hầu hết các chuyên gia đều cho rằng, nếu cần tiếp tục ổn định tỷ giá để duy trì các cân đối vĩ mô, cần có cơ chế bù đắp cho xuất khẩu nông sản như: giảm thuế VAT, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, nới rộng định mức tín dụng, hỗ trợ lãi suất, hoãn nợ, hỗ trợ nghiên cứu và áp dụng công nghệ mới, hỗ trợ phí vận chuyển, hỗ trợ xúc tiến thương mại…