Phát triển điện mặt trời ở Tây Nguyên - Bài 1: Đánh thức tiềm năng

Ngày 6/4/2020, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 13/2020/QĐ-TTg về cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời tại Việt Nam; trong đó, đưa ra giá mua điện 8, UScent/kWh, mức giá cao so với nhiều nước trong khu vực.

Trước cơ chế khuyến khích của Chính phủ, nhiều tổ chức, cá nhân trong cả nước đã triển khai nhiều công trình, dự án phát triển điện mặt trời. Tây Nguyên là khu vực có nhiều lợi thế, tiềm năng để đầu tư và phát triển nguồn năng lượng này. Tuy nhiên, quá trình phát triển nguồn năng lượng tái tạo này đã và đang bộc lộ nhiều bất cập, gây khó khăn trong quản lý, thậm chí xuất hiện tình trạng dư thừa nguồn điện, gây lãng phí nguồn lực.

Phóng viên TTXVN thực hiện 5 bài viết để làm rõ thực trạng, những vấn đề bất cập và giải pháp mang tính lâu dài, bền vững trong việc phát triển và quản lý nguồn năng lượng tái tạo này.

Bài 1: Đánh thức tiềm năng

Tây Nguyên bao gồm các tỉnh Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông và Lâm Đồng là khu vực được đánh giá có nhiều tiềm năng, thế mạnh để phát triển điện mặt trời, đem lại lợi ích lớn về kinh tế, xã hội. Do đó, ngay sau khi Chính phủ ban hành Quyết định số 13/2020/QĐ-TTg về cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời tại Việt Nam, chính quyền các địa phương cùng nhiều tổ chức, cá nhân đã mạnh tay đầu tư vào điện mặt trời. Thực tiễn cũng đã chứng minh lợi ích to lớn mà nguồn năng lượng tái tạo này đối với phát triển kinh tế - xã hội.

Chủ trương đúng

Các tỉnh khu vực Tây Nguyên là nơi có cường độ năng lượng bức xạ tốt, số giờ nắng cao. Theo dữ liệu của PVGIS-CMSAF (Uỷ ban châu Âu), cường độ bức xạ tại khu vực này đạt từ 5,1-5,3 kWh/m2/ngày, với từ 2.000-2.600 giờ nắng trong năm. Đây là một con số mong ước đối với bất kỳ chủ sở hữu hệ thống điện mặt trời nào.

Ông Hà Văn Chương, Phó Giám đốc Công ty Điện lực Đắk Lắk cho biết, tiềm năng về năng lượng mặt trời trên địa bàn tỉnh tập trung ở phía Tây gồm các huyện: Ea Súp, Buôn Đôn và một số khu vực huyện Cư M’Gar, huyện Ea H’Leo…với bức xạ nhiệt trung bình từ 4,7-5 kWh/m2/ngày. Tiềm năng phát triển điện mặt trời tỉnh Đắk Lắk đạt quy mô khoảng 16.000 MWp.

Bên cạnh đó, Tây Nguyên có mật độ dân số thấp nhất cả nước, trong khi diện tích chiếm 16,1%, nhưng tổng dân số chỉ chiếm 6,1% dân số cả nước. Với lợi thế diện tích đất rộng, những ngôi nhà thường được xây dựng ít tầng và trên nền đất rộng, do đó diện tích mái nhà cũng tương đối lớn. Điều này giúp các tấm pin mặt trời mái nhà hoạt động tối đa công suất. Đây là một trong những thuận lợi trong phát triển điện mặt trời trên địa bàn Tây Nguyên nói chung và Đắk Lắk nói riêng.

Theo Sở Công Thương tỉnh Đắk Nông, từ thực tế cuối năm 2019, với tốc độ tăng trưởng bình quân 8,6%/năm theo Quy hoạch điện VII (điều chỉnh), mỗi năm sản lượng điện sản xuất cần bổ sung bình quân 26,5 tỷ kWh.

Tính toán của Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương) cũng cho thấy, sản lượng thiếu hụt năm 2021 khoảng 6,6 tỷ kWh, đến năm 2022 tăng lên khoảng 11,8 tỷ kWh, năm 2023 có thể lên đến 15 tỷ kWh, tương ứng 5% nhu cầu. Trong khi nguồn năng lượng sơ cấp như điện than, điện khí triển khai xây dựng và vận hành chậm. Vì vậy, chủ trương và chính sách phát triển điện mặt trời của Chính phủ là đúng đắn và phù hợp với đặc thù khu vực Tây Nguyên.

Nhiều lợi ích kinh tế

Ông Lê Trần Tự, Trưởng phòng Quản lý năng lượng, Sở Công Thương tỉnh Đắk Lắk cho rằng, năng lượng tái tạo nói chung và điện mặt trời nói riêng là xu hướng phát triển tất yếu của thế giới cũng như của nước ta trong hiện tại và tương lai sau này. Việc phát triển các dự án điện mặt trời đã mang lại nhiều lợi ích trong phát triển kinh tế-xã hội hiện nay như: cung cấp nguồn năng lượng sạch bù đắp nguồn năng lượng truyền thống ngày càng cạn kiệt. Đồng thời, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế -xã hội, đảm bảo an ninh năng lượng, giảm phát thải khí hiệu ứng nhà kính, đóng góp nguồn ngân sách và tạo công ăn việc làm cho người dân lao động tại địa phương.

Huyện Buôn Đôn, tỉnh Đắk Lắk là một trong những huyện có điều kiện đất đai, khí hậu khắc nghiệt, khó khăn trong phát triển nông nghiệp. Ngay sau chủ trương khuyến khích phát triển điện mặt trời của Chính phủ, nhiều tổ chức, cá nhân đã đầu tư điện mặt trời tại huyện Buôn Đôn và biến “cái bất lợi thành thuận lợi” từ việc phát triển điện mặt trời.

Phó chủ tịch UBND huyện Buôn Đôn Lê Văn Nuôi cho biết, hiện trên địa bàn huyện có 56 chủ đầu tư lắp đặt điện mặt trời mái nhà với tổng công suất 35 MWp; trong đó, có 9 hộ gia đình và 47 tổ chức. Việc đầu tư, phát triển điện mặt trời trong những năm qua đã góp phần làm khởi sắc kinh tế tại địa phương, giải quyết được bài toán phát triển kinh tế trên những vùng đất canh tác kém hiệu quả. Bên cạnh đó, một bộ phận lao động địa phương có việc làm và thu nhập ổn định.

Theo Sở Công Thương Đắk Nông, tỉnh Đắk Nông hiện đã có 2 nhà máy điện mặt trời nối lưới với tổng công suất hơn 106 MWp và hơn 1.500 hệ thống điện mặt trời mái nhà, tổng công suất gần 0 MWp. Các hệ thống điện mặt trời góp phần rất lớn trong việc cung cấp điện cho hệ thống điện quốc gia. Từ đó, góp phần vào việc đảm bảo an ninh năng lượng phục vụ phát triển kinh tế, giảm bớt áp lực về đầu tư nguồn điện của ngành điện.

Cùng chung quan điểm trên, Phó Giám đốc Công ty Điện lực Đắk Lắk Hà Văn Chương cho biết, nguồn điện mặt trời trong thời gian qua đã giúp giảm tổn thất điện năng trên đường dây trung áp, hạ áp; hạn chế quá tải trong giờ cao điểm ban ngày, san bằng biểu đồ phụ tải của hệ thống điện. Đồng thời, giảm sử dụng các nguồn năng lượng không thân thiện với môi trường như nhiệt điện...
Mặt khác, hệ thống điện mặt trời đã lắp đặt mang lại hiệu quả kinh tế cho hơn 5.300 hộ gia đình, doanh nghiệp như: giảm tiền điện sử dụng hàng tháng, tạo công ăn việc làm cho một số lao động và tăng thu nhập cho hộ gia đình; tăng thêm giá trị sản xuất công nghiệp và tăng phần thuế VAT đóng góp vào ngân sách của địa phương.

Bài 2: “Bát nháo” điện mặt trời mái nhà