Một góc khu nhà ở xã hội trên đường Nguyễn Hữu Cảnh (phường Thắng Nhất, thành phố Vũng Tàu).
Nghị quyết được cho là “chìa khóa” khơi thông thế bế tắc cho tỉnh, đặc biệt là chính quyền cấp huyện trong bồi thường giải phóng mặt bằng, quản lý đô thị…, đồng thời, tạo dựng chỗ ở tốt cho người dân, công nhân “an cư” để “lạc nghiệp”, thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển mạnh mẽ, hài hòa.
Bài 1: Những 'khối u' trong lòng thành phố
Số lượng dự án chậm triển khai ở Bà Rịa-Vũng Tàu khá nhiều; trong đó, điển hình là thành phố Vũng Tàu với những dự án lưu cữu mấy chục năm như “khối u” mãn tính gây bức bối cho địa phương này. Nguyên nhân hầu hết là do không có mặt bằng để triển khai. Người dân không chịu bàn giao mặt bằng vì nhiều lý do; trong đó, quan trọng nhất là không có quỹ đất, nhà tương đương để bố trí tái định cư khi thu hồi đất…
Các dự án bế tắc
Trung tâm thành phố Vũng Tàu có 2 hồ lớn là Bàu Sen và Bàu Trũng có chức năng điều hòa, được ví là lá phổi, điểm nhấn cảnh quan rất quan trọng cho thành phố.
Tuy nhiên, Dự án Công viên hồ Bàu Sen đã được UBND tỉnh Bà Ria-Vũng Tàu phê duyệt quy hoạch chi tiết 1/500 tại Quyết định 1932/QĐ.UB ngày 10/12/1994 nhưng đến nay sau gần 30 năm vẫn chưa hình thành. Tháng 5/2022 vừa qua, UBND tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu đã họp thống nhất chủ trương tái khởi động xây dựng công viên hồ Bàu Sen với tổng vốn hơn 1.300 tỷ đồng.
Hơn nữa, thời điểm năm 1994, dự án Công viên hồ Bàu Sen được quy hoạch với diện tích gần 67 ha thì nay giảm xuống còn 50 ha (trong đó, 18 ha diện tích mặt hồ, 32 ha là công viên, đường ven hồ…) nhưng trong dự án vẫn đang còn gần 200 hộ dân trong diện bồi thường, giải tỏa, di dời với số tiền lên tới 870 tỷ đồng, chiếm khoảng 67% tổng mức đầu tư dự án!.
Còn Dự án Công viên văn hóa thể thao Bàu Trũng trong tình trạng bi đát hơn nhiều. Dự án này được UBND tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu phê duyệt quy hoạch 1/2000 tại quyết định 3749/QĐ-UB từ tháng 8/2000 với tổng diện tích 190 ha. Tuy nhiên, hiện có hàng nghìn hộ dân đã ở trong khu vực dự án hình thành một khu "ổ chuột" nhếch nhác nhất thành phố Vũng Tàu nhiều năm qua.
Mấy năm gần đây, tỉnh đã giao cho các cơ quan chức năng, thành phố Vũng Tàu khẩn trương điều chỉnh quy hoạch 1/2000 dự án này. Đồ án điều chỉnh đã được đơn vị tư vấn xây dựng, tỉnh tổ chức họp lấy ý kiến nhiều lần nhưng hiện vẫn chưa thể thông qua.
Phòng Quản lý Đô thị Tp.Vũng Tàu cho biết, đồ án “làm mới” Công viên văn hóa - đô thị Bàu Trũng có tổng diện tích 173 ha với dân số khoảng 40-46 nghìn dân, được chia làm 3 khu (khu 1 diện tích 23 ha, khu 2 diện tích 110 ha và khu 3 là 40 ha). Theo phương án điều chỉnh quy hoạch, khu 3 là khu ổn định quy hoạch. Còn khu 2 hiện có khoảng 1.550 hộ dân (chủ yếu là lấn chiếm, mua bán đất giấy tay) sẽ xem xét giải tỏa toàn bộ để tái thiết đô thị và khu 1 với khoảng 830 hộ dân sẽ được xem xét cải tạo, chỉnh trang lại.
Bế tắc nhất hiện nay của Dự án Công viên văn hóa-đô thị Bàu Trũng là phương án khả thi di dời hàng nghìn dân ra khỏi dự án để triển khai. Thêm nữa, tổng kinh phí bồi thường, giải phóng mặt bằng dự án dự kiến lên tới gần 2.170 tỷ đồng!
Những năm trước đây, thành phố Vũng Tàu đã từng đề xuất đưa dân trong vùng dự án Công viên văn hóa - đô thị Bàu Trũng đến Khu tái định cư 58 ha tại phường 10, Tp.Vũng Tàu, nhưng đến nay, khu tái định cư này dân cũng đã ở rất nhiều, khiến dự án càng thêm khó khăn.
Đây là 2 dự án chậm triển khai điển hình của thành phố Vũng Tàu cũng như tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu và nhiều đời lãnh đạo địa phương đã “xắn tay” thực hiện nhưng rồi lại “bó tay”.
Một góc khu nhà ở xã hội trên đường Nguyễn Hữu Cảnh (phường Thắng Nhất, thành phố Vũng Tàu).
Luẩn quẩn lo gỡ việc cũ
Nhiều năm qua, tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu có tốc độ phát triển kinh tế rất cao, kéo theo đô thị hóa rất nhanh, trong đó, dẫn đầu là thành phố Vũng Tàu. Gần đây, địa phương này đã rất nỗ lực và hiệu quả trong công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng để tạo quỹ đất cho các dự án đầu tư phát triển và chỉnh trang bộ mặt đô thị Vũng Tàu.
Cụ thể, từ năm 2014 đến hết năm 2021, thành phố Vũng Tàu có 114 dự án với tổng diện tích hơn 9.462.420 m2, và thành phố này đã thực hiện bồi thường, giải phóng mặt bằng xong tới 105 dự án với tổng diện tích 8.285.162 m2. Điển hình là các dự án: thông “nút cổ chai” từ đường Nguyễn Tri Phương sang đường Trương Công Định sau hơn 20 năm, hay “nút cổ chai” đường Lê Văn Lộc, dự án mở rộng đường 30/4, đường Nguyễn Hữu Cảnh (đoạn từ đường 30/4 đến dốc Cơ Giới), đường Lương Văn Can…
Khi thu hồi đất của dân luôn đi kèm là một lượng đơn thư, khiếu nại lớn, làm chậm quá trình bồi thường giải tỏa, kéo theo nhiều hệ lụy như chậm tiến độ dự án, đội vốn lên nhiều lần, mất cơ hội của nhà đầu tư… Dù thành phố Vũng Tàu đã làm tốt công tác tuyên truyền, vận động, thực hiện đúng quy trình, thủ tục thu hồi đất, đơn thư khiếu nại giảm dần nhưng vẫn còn ở mức cao như: năm 2017 phát sinh 412 đơn khiếu nại, năm 2018 có 321 đơn, năm 2019 có 197 đơn và 2020 là 113 đơn.
Theo UBND thành phố Vũng Tàu, điểm chung trong xử lý những dự án dây dưa kéo dài là địa phương phải hao tốn rất nhiều thời gian, công sức, đồng thời, kinh phí cho bồi thường bỏ ra cao hơn rất nhiều với số tiền dành cho xây lắp. Điển hình như, năm 2017, thành phố đã phải bỏ ra 56,9 tỷ đồng để bồi thường, giải tỏa hơn 4.400 m2 đất “nút cổ chai” Nguyễn Tri Phương nối ra đường Trương Công Định, trong khi, chi phí xây lắp đoạn này chỉ 4,9 tỷ đồng.
Trong 6 tháng đầu năm, tỉ lệ giải ngân vốn đầu tư công tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu chỉ đạt gần 24%, thấp hơn cả bình quân chung cả nước (gần 28%). Riêng thành phố Vũng Tàu dù có tỉ lệ giải ngân vốn đầu tư công 6 tháng đầu năm năm 2022 cao hơn các huyện, thị, thành phố còn lại của tỉnh (đạt gần 35%) nhưng toàn bộ 41 dự án của địa phương này vẫn chưa hoàn thành công tác bồi thường giải phóng mặt bằng do vướng đền bù và tái định cư.
Theo UBND thành phố Vũng Tàu, riêng từ nay đến năm 2025, địa phương này cần khoảng 6.900 suất tái định cư mới để phục vụ cho 81 dự án đã, đang và sẽ triển khai. Và nếu tình trạng bồi thường giải phóng mặt bằng tiếp tục dây dưa kéo dài thì ngày càng có các yếu tố bất lợi chất chồng thêm như: giá cả vật tư thay đổi, nhà thầu gặp khó khăn, bảng giá đất điều chỉnh hàng năm (thường là tăng)… thì dự án sẽ rơi vào bế tắc và có lẽ các nhiệm kỳ sau chỉ lo đi gỡ!
Bài 2: 'Vật lộn' với xây dựng trái phép