Tỉnh Tiền Giang được xem là "vương quốc" trái cây vùng đồng bằng sông Cửu Long bởi nhiều yếu tố: Diện tích vườn cây ăn quả lớn, nhiều giống đặc sản nổi tiếng, có những chính sách và bước đi thích hợp nhằm phát huy thế mạnh kinh tế quan trọng này.
Tỉnh xác định 7 chủng loại trái cây đặc sản có lợi thế cạnh tranh: Dứa (khóm), xoài cát Hòa Lộc, vú sữa lò rèn Vĩnh Kim, bưởi da xanh, thanh long Chợ Gạo, xơ ri Gò Công và sầu riêng Ngũ Hiệp. Trong đó, sầu riêng Ngũ Hiệp đã trở thành cây làm giàu cho nông dân vùng căn cứ kháng chiến một thời ở phía nam huyện Cai Lậy.
Cây sầu riêng "lên ngôi"
Theo Cục Thống kê Tiền Giang, năm 2000, toàn tỉnh chỉ có 1.156 ha sầu riêng với sản lượng thu hoạch chưa đầy chục ngàn tấn, đến năm 2011 diện tích sầu riêng đã tăng gần gấp 6 lần với 6.9 ha và sản lượng tăng lên gấp 10 lần với trên 97.000 tấn sầu riêng thương phẩm.
Nếu tính bình quân giá 20.000 đồng/kg lúc chính vụ, thì nguồn lợi từ cây sầu riêng đã mang lại cho nông dân lên đến hàng ngàn tỉ đồng. Đây chính là cây trồng có sự tăng trưởng về diện tích, sản lượng và trình độ thâm canh mạnh mẽ nhất.
Gia đình ông Nguyễn Văn Danh (xã Hưng Khánh Trung B, huyện Chợ Lách) thu hoạch 240 gốc sầu riêng Cơm vàng hạt lép (RI-6) thu lãi gần 100 triệu đồng. Ảnh: Mạnh Linh-TTXVN |
Sầu riêng đã có mặt trên đất Nam bộ nói chung và Cai Lậy, Tiền Giang nói riêng từ rất lâu đời. Tuy nhiên, trong một thời gian dài, loại cây này chưa trở thành hàng hóa. Nông dân trồng trong vườn nhà mỗi hộ dăm cây, chủ yếu để ăn, có dư mới bán ra thị trường. Những năm 80 của thế kỷ trước, ông Hai Tôn trên đất cù lao Ngũ Hiệp phát hiện giống sầu riêng khổ qua xanh, khổ qua vàng có năng suất cao nên đã đầu tư trồng thành vườn chuyên canh.
Với năng suất 20 - 30 tấn/ha, giá bán trên thị trường cao, sầu riêng chuyên canh cho hiệu quả gấp 3 - 4 lần trồng lúa. Nhờ cây trồng này, ông Hai Tôn đã trở thành triệu phú có tiếng ở miệt vườn Ngũ Hiệp. Không những làm giàu cho mình, ông Hai Tôn còn mở ra hướng thoát nghèo cho nhiều nông dân ở Ngũ Hiệp, tích cực chuyển đổi sản xuất sang chuyên canh sầu riêng.
Cũng giống như một số cây trồng đặc hữu khác, phạm vi phân bố của cây sầu riêng tại Tiền Giang chủ yếu phía nam quốc lộ 1 thuộc huyện Cai Lậy mà cái nôi là Ngũ Hiệp - một xã cù lao nằm trên sông Tiền. Đây cũng là nơi được công nhận chỉ dẫn địa lý cho cây sầu riêng Tiền Giang nói chung và Cai Lậy nói riêng dưới tên gọi “Sầu riêng Ngũ Hiệp”.
Từ cái nôi này, diện tích sầu riêng chẳng mấy chốc lan nhanh khắp các xã vùng căn cứ kháng chiến của huyện Cai Lậy: Tam Bình, Hội Xuân, Long Trung, Long Tiên, Long Khánh, Cẩm Sơn. Nhờ cây trồng đặc hữu, chỉ sau thập niên đầu tiên của thế kỷ XXI, diện mạo nông nghiệp - nông thôn - nông dân thay đổi sâu sắc.
Hiện nay, khu vực trên đã trở thành vùng trồng chuyên canh sầu riêng với diện tích tập trung lớn nhất đồng bằng sông Cửu Long, là trung tâm cung ứng sầu riêng thương phẩm chủ yếu khu vực các tỉnh phía Nam.
Nâng cao về giống và kỹ thuật thâm canh
Giống sầu riêng khổ qua vàng, khổ qua xanh có nhược điểm là chất lượng không tốt, hạt to, cơm mỏng, khó cạnh tranh với các giống sầu riêng khác, nhất là trong giai đoạn đổi mới và hội nhập. Nhận thấy điều đó, các nhà khoa học Viện Cây ăn quả miền Nam (SOFRI) cùng các cán bộ kỹ thuật, các ngành hữu quan tại địa phương tập trung khuyến nông, chuyển giao kỹ thuật thâm canh, trong đó chú ý các nhân tố: Giống tốt, chăm sóc phù hợp, phòng chống sâu bệnh hữu hiệu, xử lý để cây cho trái theo ý muốn, năng suất và sản lượng cao, bán được giá.
PGS - TS Nguyễn Minh Châu, Viện trưởng Viện Cây ăn quả miền Nam đã khuyến cáo nhà vườn kiên quyết loại bỏ giống sầu riêng khổ qua vàng, khổ qua xanh và các giống kém chất lượng. Thay vào đó, trồng phổ biến các giống sầu riêng chất lượng cao có nhiều ưu điểm: Cơm dày, hạt lép, phẩm chất ngon, luôn được thị trường ưa chuộng nên giá bán cao, hiệu quả lớn. Đó là giống Ri 6, Mong Thong, Chuồng bò...
Trong qui trình canh tác, Viện Cây ăn quả miền Nam khuyến khích áp dụng những tiến bộ kỹ thuật mới trong thâm canh từ khâu cải tạo, qui hoạch, phân bố mật độ trồng, tỉa cành tạo tán đến phòng chống sâu bệnh, xử lý để cây cho trái theo ý muốn, năng suất, sản lượng cao, trái đẹp và chất lượng ngon. Thực tế cho thấy đây là hướng đi đúng và áp dụng rất thành công nhiều năm nay.
Đơn cử như bệnh thối rễ, xì mũ thân cây giai đoạn đầu coi là căn bệnh “ung thư” khó trị thì nay đã cơ bản khống chế được. Thành công này giúp bà con nắm vững được qui trình xử lý cho cây có trái theo ý muốn thông qua kỹ thuật xiết nước và chăm sóc, tác động để cây ra hoa vào mùa nghịch, bán được giá cao. Về hiệu quả kinh tế, nếu giống sầu riêng khổ qua vàng, khổ qua xanh lúc vào mùa chỉ 5.000 - 6.000 đồng/kg thì các giống sầu riêng chất lượng cao: Ri 6, Mong Thong có giá bán gấp 5 - 6 lần.
Trong những năm gần đây, lúc cao điểm, các giống sầu riêng chất lượng cao thương lái mua tại vườn 35.000 - 40.000 đồng/kg, khi vào chính vụ thu hoạch rộ tuy có giảm xuống nhưng vẫn giữ mức 20.000-22.000 đồng/kg, mỗi ha vườn chuyên canh sầu riêng đạt giá trị sản xuất trên dưới nửa tỉ đồng. Ngày nay, các giống sầu riêng chất lượng cao đã chiếm 95% - 97% diện tích vùng chuyên canh, các giống sầu riêng kém chất lượng đã giảm dần cho thấy sự năng động và nhạy bén của nhà vườn trong việc hướng tới nền nông nghiệp chất lượng cao, hội nhập.
Từ chỗ là cây trồng giữ vị trí khiêm tốn trong vườn nhà, sầu riêng "lên ngôi" đã mang lại những hiệu ứng tốt đối với nông nghiệp - nông dân - nông thôn. Điển hình là Cẩm Sơn, xã thuần nông từng bị bom đạn kẻ thù tàn phá nặng nề, từ khi đưa cây sầu riêng vào cơ cấu cây trồng chủ lực, diện mạo nông nghiệp - nông thôn - nông dân của xã thay đổi hẳn.
Nhiều triệu phú, tỉ phú có sự nghiệp vững bền từ cây sầu riêng. Đó là các ông Cao Văn Lập, Nguyễn Văn Hiếu, Võ Văn Liền... mỗi năm thu nhập 300 triệu đến hàng tỉ đồng sầu riêng. Tại đây, diện tích sầu riêng chuyên canh lên đến trên 500 ha, chiếm hơn 50% tổng diện tích canh tác toàn xã.
Cây sầu riêng đã giúp vùng căn cứ kháng chiến chống Mỹ cứu nước xưa làm giàu nhanh. Có dịp đi trên đường lộ 8 qua các xã Tam Bình, Long Tiên, Long Trung, Long Khánh hay xuôi sông Ba Rày qua Cẩm Sơn, Hội Xuân..., dễ dàng nhìn thấy dọc hai bên đường bạt ngàn những vườn sầu riêng chuyên canh trĩu quả. Sự phát triển giống trái cây đặc sản nổi tiếng của “Vương quốc trái cây Tiền Giang” đã góp phần chứng tỏ sự gặp nhau giữa ý tưởng làm giàu của người nông dân với chính sách về “tam nông” của Đảng.
Minh Trí