Bãi xỉ hơn 22 ha của Nhà máy Nhiệt điện Duyên Hải 3 và 3 mở rộng. Ảnh tư liệu: Thanh Hòa/TTXVN
Công ty Nhiệt điện Duyên Hải chịu trách nhiệm quản lý, vận hành 3 nhà máy nhiệt điện, gồm: Nhà máy Nhiệt điện Duyên Hải 1, Nhà máy Nhiệt điện Duyên hải 3 và Nhà máy Nhiệt điện Duyên hải 3 mở rộng.
Ông Âu Nguyễn Đình Thảo, Phó giám đốc Công ty Nhiệt điện Duyên Hải, nhằm đảm bảo khối lượng tro, xỉ của các nhà máy lưu trữ tối đa tại bãi xỉ tương đương khối lượng phát sinh của 2 năm vận hành, đơn vị đã ký kết cùng các đối tác, doanh nghiệp tiêu thụ ổn định lượng tro, xỉ sản xuất hàng ngày.
Kể từ năm 2019 khi sản phẩm tro, xỉ được Viện Khoa học công nghệ xây dựng (Bộ Xây dựng) lấy mẫu thực hiện đánh giá đều hợp chuẩn, hợp quy đạt các chỉ tiêu như: chỉ số hoạt động phóng xạ, độ trương nở, độ chặt tiêu chuẩn, thành phần nước hỗn hợp tro, xỉ theo QCVN 40:2011/BTNMT, hàm lượng các chất, chỉ số hoạt tính có trong tro bay theo QCVN 16:2023/BXD. Như vậy, các chỉ số tro, xỉ và tro bay đều đạt chuẩn để sử làm vật liệu san lấp và hợp quy tro bay tại silo dùng cho bê tông, vữa xây và xi măng.
Tuy tro, xỉ sau sản xuất hàng ngày được tiêu thụ ổn định ở mức 80 - 90 % khối lượng, nhưng còn lượng tro, xỉ khoảng 3,9 triệu tấn tại bãi của giai đoạn những năm đầu đi vào sản xuất. Công ty Nhiệt điện Duyên Hải đang gặp khó về những qui định, cơ chế đảm bảo đúng về trình tự kỹ thuật và pháp lý. Do vậy, dù Công ty Nhiệt điện Duyên Hải đã có đối tác doanh nghiệp sẵn sàng ký kết tiêu thụ, nhưng hiện vẫn không thể thực hiện. Trong khi đó, áp lực về quá tải tại các bãi chứa tro, xỉ của đơn vị đang ngày càng lớn.
Cụ thể, tại mục 9.3 của Quyết định 216/QĐ-BXD của Bộ Xây dựng quy định: “Yêu cầu kiểm soát các chỉ số hoạt động phóng xạ, nồng độ hoạt độ phóng xạ và nồng độ khí radon (Ra) khi thi công khối san lấp” và tại mục 5.3 của TCVN 12660 :2019 tro, xỉ nhiệt điện đốt than làm nền đường ô tô qui định: “Công tác kiểm tra, nghiệm thu nền đường đắp bằng tro, xỉ nhiệt điện hoặc hỗn hợp tro, xỉ nhiệt điện phải phù hợp với các quy định tại điều 12 TCVN 9436 :2012. Ngoài ra, phải đáp ứng yêu cầu đối với nước chiết và độ phóng xạ an toàn quy định tại TCVN 12249 :2018”. Đối với việc quan trắc độ phóng xạ theo Quyết định 216/QĐ-BXD và TCVN 12660 :2019 khi thi công, kiểm tra, nghiệm thu chưa được nêu cụ thể số lần, vị trí lấy mẫu, nên các đơn vị thi công lúng túng, gặp khó khăn trong công tác đảm bảo tuân thủ đúng quy định khi sử dụng tro, xỉ để san lấp hoặc làm nền đường ô tô.
Cùng với đó, đối với yêu cầu về bảo vệ môi trường khi sử dụng tro, xỉ san lấp quy định tại mục 10 Chỉ dẫn kỹ thuật kèm theo Quyết định số 216/QĐ-BXD, các tổ chức, cá nhân sử dụng tro, xỉ để san lấp phải đảm bảo yêu cầu an toàn lao động và bảo vệ môi trường. Công trình san lấp bằng tro, xỉ nhiệt điện phải thỏa mãn các điều kiện về môi trường. Trước khi san lấp phải tiến hành phân tích nước và phóng xạ của khu vực san lấp và thu thập các tài liệu liên quan, nước rỉ từ khối san lấp trước khi thoát thải ra ngoài môi trường phải bảo đảm yêu cầu đối với tiêu chuẩn nước thải tương ứng,... Với các quy định này chỉ có những công trình, dự án quy mô lớn mới có thể triển khai thực hiện nên hạn chế về các công trình tiêu thụ tro, xỉ làm vật liệu san lấp do khó thực hiện với những dự án quy mô nhỏ, dẫn đến khó cạnh tranh so với các vật liệu san lấp khác tại địa phương.
Để tháo gỡ khó khăn, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà đã có ý kiến chỉ đạo giao UBND tỉnh Trà Vinh chỉ đạo Công ty Nhiệt điện Duyên Hải thí điểm sử dụng tro xỉ để làm vật liệu san lấp đối với một số dự án đường giao thông của địa phương.
Về phía tỉnh Trà Vinh, Bí thư Tỉnh ủy Ngô Chí Cường đã có ý kiến chỉ đạo UBND tỉnh giao UBND thị xã Duyên Hải kết hợp Công ty Nhiệt điện Duyên Hải sử dụng tro, xỉ làm vật liệu san lắp thực hiện thí điểm 1 tuyến đường giao thông trên địa bản thị xã. Tuy nhiên, công trình thí điểm này đến nay vẫn chưa thể triển khai do “chờ" các chuyên gia, nhà chuyên môn.
Theo Phó giám đốc Công ty Nhiệt điện Duyên Hải Âu Nguyễn Đình Thảo, để có thể sử dụng rộng rãi tro xỉ làm vật liệu san lấp, nền đường ô tô, đơn vị kiến nghị Bộ Xây dựng cần có hướng dẫn rõ trong thực hiện các giải pháp và có cơ chế ưu tiên sử dụng tro, xỉ để làm vật liệu san lấp các công trình giao thông, vật liệu xây dựng các công trình xây dựng; đồng thời xem xét điều chỉnh Quyết định số 216/QĐ-BXD (mục 9.3, mục 10...) để tạo điều kiện cho sử dụng tro, xỉ từ các nhà máy nhiệt điện để làm vật liệu san lấp.
Bên cạnh đó, Bộ Tài chính có hướng dẫn về cơ chế tài chính, các chính sách hỗ trợ, ưu đãi để hỗ trợ Công ty Nhiệt điện Duyên Hải, khuyến khích các doanh nghiệp ưu tiên sử dụng tro, xỉ làm vật liệu san lấp, xây dựng cho các công trình xây dựng để thay thế các vật liệu tự nhiên, đáp ứng nhu cầu đang thiếu hụt vật liệu san lấp đối với các dự án xây dựng, giao thông.
Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan rà soát các tiêu chuẩn, quy chuẩn tro, xỉ nhiệt điện làm vật liệu san lấp đã ban hành, sớm xem xét điều chỉnh phù hợp với thực tế, kinh tế và làm giảm tác động môi trường.