Đặc nhiệm giải cứu con tin số một Israel đối mặt bài kiểm tra khắc nghiệt nhất

Nổ súng khi xông vào lối thoát hiểm của máy bay và lao lên lối đi, lực lượng biệt kích Sayeret Matkal tinh nhuệ của Israel đã tiêu diệt hai tên không tặc người Palestine và chế ngự những tên còn lại, cứu tất cả ngoại trừ một con tin trong sứ mạng giải cứu kéo dài 10 phút được người Israel ca ngợi như một chiến thắng của sự khéo léo và lòng dũng cảm.

Một thành viên của đội đặc nhiệm tiên phong vào ngày xuân năm 1972 đó không ai khác chính là Thủ tướng Israel đương nhiệm Benjamin Netanyahu - chính trị gia có hai người anh em cũng phục vụ trong Sayeret Matkal.

Kinh nghiệm giải cứu con tin "thực chiến" đã khiến ông trở thành người duy nhất phải chịu trách nhiệm cuối cùng trong việc triển khai lực lượng tại một trong những cuộc khủng hoảng lớn nhất trong lịch sử Israel. Thách thức mà đơn vị đặc nhiệm huyền thoại Sayeret Matkal phải đối mặt hiện nay cũng lớn hơn nhiều lần so với bất kỳ hoạt động táo bạo nào trước đây, khi họ phải tìm cách giải cứu trên 200 con tin đã bị các chiến binh Hamas bắt cóc và đưa về Dải Gaza.

Doron Avital, một cựu chỉ huy Sayerat Matkal, nói với Newsweek: "Netanyahu đã làm thủ tướng trong 15 năm, điều đó có nghĩa là ông ấy đã phê chuẩn nhiều hoạt động của đơn vị, vì vậy ông ấy biết rõ cuộc chơi, không cần bàn cãi. Nhưng đây là một thách thức lớn. Đây là một hoạt động giải cứu quy mô lớn nhất mà chúng tôi từng gặp, trong bối cảnh những con tin đó đang ở Gaza, trong bối cảnh cơ sở hạ tầng ẩn giấu bên dưới đường phố Gaza. Đây là một thách thức lớn... đó là một hoạt động giải cứu ở Gaza giữa chiến tranh".

Đội biệt kích tinh nhuệ bậc nhất

Sayeret Matkal, tên chính thức là Đơn vị Trinh sát Bộ Tổng tham mưu, được thành lập vào năm 1957 với tư cách là một đội đặc công được mô phỏng theo Lực lượng Không quân Đặc biệt (SAS) của Anh, với khả năng tiến hành các hoạt động sau phòng tuyến của kẻ thù. Mặc dù ban đầu thuộc lực lượng lính dù của Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF), Sayeret Matkal cuối cùng chịu sự chỉ huy trực tiếp của các cơ quan tình báo Israel, khiến họ không giống bất kỳ lực lượng nào khác trong quân đội nước này.

Ông Avital cho biết: “Ưu điểm của Sayeret Matkal là đơn vị được tích hợp chặt chẽ vào cơ sở hạ tầng tình báo”. Sau người chỉ huy đơn vị, sĩ quan tình báo là thành phần quan trọng nhất của đội, với nhiều người sau này giữ chức vụ trưởng phòng tình báo.

Về chức năng, Sayeret Matkal thực hiện một số loại hoạt động khác nhau, như chiến đấu và ám sát, khiến họ trở nên khét tiếng với những kẻ thù của Israel ở nước ngoài. Nhưng những gì đơn vị này được biết đến nhiều nhất có lẽ là các cuộc tấn công giải cứu con tin táo bạo như "Chiến dịch Isotope" năm 1972, với sự tham gia của biệt kích Netanyahu năm đó mới 22 tuổi. Sau này ông trở thành thủ tướng tại nhiệm lâu nhất ở Israel.

Bốn thành viên của nhóm Tháng Chín Đen Palestine đóng giả các cặp vợ chồng dân thường đã cướp chuyến bay Sabena 571 và chuyển hướng nó đến Tel Aviv, nơi họ yêu cầu thả 600 tù nhân Palestine. Nếu yêu cầu không được đáp ứng, họ đe dọa sẽ cho nổ bom trên chiếc máy bay chở khoảng 100 người. Được cảnh báo bởi một tín hiệu bí mật do phi công của chiếc máy bay gửi đến, đội Sayeret Matkal - bao gồm cả Netanyahu dưới sự chỉ huy của Ehud Barack, người sau này cũng trở thành Thủ tướng Israel - đã tham gia sứ mạng, lặng lẽ vô hiệu hóa bộ phận hạ cánh của máy bay, sau đó đóng giả làm đội bảo trì trước khi xông vào máy bay giải cứu con tin.

Trong cuộc hỗn loạn sau đó, cả hai tên không tặc nam đều bị giết và hai tên không tặc nữ bị bắt. Ba hành khách bị thương và một trong số họ sau đó tử vong. Bản thân Netanyahu cũng bị thương ở tay do trúng đạn từ một đồng đội đang xả súng nhằm một trong những tên không tặc.

Sayeret Matkal trở nên nổi tiếng hơn nhờ cuộc đột kích còn táo bạo hơn diễn ra bốn năm sau đó: cuộc đột kích gây tổn thất lớn nhất với Netanyahu dù bản thân ông không tham gia.

Năm 1976, biệt kích Israel được lệnh phản ứng với một chiếc máy bay bị không tặc khác, lần này cách đó hàng ngàn kilomet ở thủ đô Entebbe của Uganda, nơi các thành viên của Mặt trận Bình dân Giải phóng Palestine – Hoạt động đối ngoại (PFLP-EO) và các tổ chức có trụ sở tại Đức đã bắt giữ hơn 100 con tin trên chuyến bay 139 của Air France, đòi 5 triệu USD tiền chuộc và phóng thích 53 tù nhân Palestine.

Khi giới lãnh đạo chính trị Israel bắt đầu đàm phán, đội Sayeret Matkal, trong đó có anh trai của Netanyahu là Yonatan, đã lên đường đến Đông Phi bằng máy bay chở hàng và xuống máy bay trên một chiếc Mercedes-Benz màu đen và những chiếc Land Rovers hộ tống, giả phong cách đoàn xe của Tổng thống Uganda Idi Amin. Tuy nhiên, điều mà người Israel được cho là đã không tính đến là Tổng thống Amin gần đó đã mua một mẫu xe hơi sang trọng mới màu trắng. Với sự cảnh giác của các lính gác Uganda, một cuộc đọ súng kéo dài đã nổ ra khi đội Sayeret Matkal cố gắng đến nhà ga nơi các con tin đang bị giam giữ, và cuối cùng giết chết tất cả những tên không tặc cùng với hàng chục binh sĩ Uganda.

Khi khói tan, phần lớn con tin sống sót thoát ra ngoài, ngoại trừ 4 người đã chết. Người thiệt mạng duy nhất về phía Israel chính là Yonatan Netanyahu, người được gia đình và bạn bè trìu mến gọi là "Yoni". Tên chính thức của chiến dịch là “Thunderbolt” sau đó được đổi thành tên của người lính đặc nhiệm đã hy sinh.

Trong những năm qua, Netanyahu đã kể về việc mất đi người anh trai đã ảnh hưởng đến ông như thế nào. Trong bài phát biểu tại sân bay Entebbe nhân kỷ niệm 40 năm cuộc đột kích năm 2016, ông tuyên bố: "Khi Yoni chết, thế giới của chúng tôi đã bị hủy diệt".

Lịch sử không lặp lại

Ông Netanyahu cũng cho biết việc mất đi người anh trai đã giúp thúc đẩy sự nghiệp chính trị của ông như thế nào, với 3 nhiệm kỳ thủ tướng kể từ năm 1996. Người kế nhiệm ông sau nhiệm kỳ thủ tướng đầu tiên là Ehud Barak, chỉ huy đơn vị Sayeret Matkal của ông - người đã lãnh đạo "Chiến dịch Đồng vị" và "Chiến dịch Mùa xuân Thanh niên", liên quan đến vụ sát hại các quan chức cấp cao của Tổ chức Giải phóng Palestine ở Liban năm 1973 để đáp trả vụ thảm sát Thế vận hội Munich đối với các vận động viên Israel một năm trước đó. Ông Barak cũng giúp lập kế hoạch cho "Chiến dịch Thunderbolt" và các chiến dịch bí mật khác.

Và hiện tại, cựu Thủ tướng Ehud Barak cảnh báo không nên so sánh giữa vinh quang trong quá khứ với cuộc khủng hoảng con tin chưa từng có mà Israel phải đối mặt ngày nay ở Dải Gaza.

“Lịch sử không bao giờ lặp lại”, ông Barak nói với Newsweek. "Chúng ta phải nhận thức được rằng bất kỳ loại hoạt động nào cũng cần rất nhiều thông tin tình báo để có độ chính xác cao, tình hình được kiểm soát chặt chẽ và có rất nhiều bài học được rút ra trong nhiều thập kỷ về các tổ chức khủng bố về cách chúng tổ chức, cách chúng lan rộng, thậm chí bản thân chúng gần như không biết mình hiện đang ở đâu."

Cuộc tấn công tổng lực của Hamas vào ngày 7/10 đã khiến một quốc gia vốn tự hào về an ninh và tình báo hiện đại hoàn toàn bất ngờ. Hơn 1.400 người Israel đã thiệt mạng trong Chiến dịch "Cơn lũ Al-Aqsa" của Hamas, được đặt theo địa điểm được tôn kính ở thành phố linh thiêng đang tranh chấp Jerusalem.

Mặc dù phần lớn những người thiệt mạng ở Israel được cho là thường dân, có hơn 300 binh sĩ đã bị giết. Trong số này bao gồm ít nhất 9 thành viên của Sayeret Matkal, một con số chưa từng có đối với một đơn vị biệt kích nhỏ, nổi tiếng với khả năng đưa các thành viên của mình còn sống trở về.

Những điểm mù

Đối mặt với cuộc khủng hoảng lịch sử này và với các cuộc thăm dò dư luận cho thấy tỷ lệ ủng hộ cá nhân giảm xuống dưới 30%, ông Netanyahu đã thành lập Nội các thời chiến.

Đội ngũ của ông bao gồm 5 người có nhiều kinh nghiệm quân sự: lãnh đạo phe đối lập Benny Gantz, cựu Tham mưu trưởng IDF Gadi Eisenkot, Bộ trưởng Quốc phòng Yoav Gallant, Cố vấn An ninh Quốc gia Tzachi Hanegbi và Bộ trưởng Các vấn đề Chiến lược Ron Dermer. Cũng nằm trong vòng ra quyết định nội bộ còn có thư ký quân sự của Netanyahu, Thiếu tướng Avi Gil.

"Đây là nhóm sẽ đưa ra quyết định", Yakov Amidror, người từng là cố vấn an ninh quốc gia của Netanyahu từ năm 2011 - 2013, cho biết. Ông cho rằng Thủ tướng Netanyahu sẽ tìm kiếm sự đồng thuận rộng rãi.

Tuy nhiên, nếu nhóm này đi đến quyết định rằng cử Sayeret Matkal hành động là lựa chọn tốt nhất để đảm bảo một kết quả tích cực trong cuộc khủng hoảng con tin, thì ông Netanyahu sẽ phải ngồi ở băng ghế sau.

Mặc dù ông Amidror nói rằng Israel "may mắn vì vị thủ tướng có một số kinh nghiệm" trong lĩnh vực giải cứu con tin, nhưng ông giải thích rằng "cấp độ chính trị sẽ chỉ liên quan đến những điều khoản chung chung. Và trên hết, đó là một sứ mạng dành cho các quân nhân."

Nhiệm vụ đó càng trở nên phức tạp hơn do thiếu thông tin tình báo. Dải Gaza rộng 360 km2, nơi sinh sống của 2,2 triệu người hiện đang bị oanh tạc bởi cuộc tấn công lịch sử của Israel, trong đó chính quyền địa phương ước tính số thương vong lên tới hơn 4.000 người. Đây đã được chứng minh là một trong những thách thức tình báo lớn nhất của IDF kể từ khi quân đội Israel rút khỏi dải đất ven Địa Trung Hải này vào năm 2005.

Ông Amidror nói rằng các chỉ huy tác chiến "phải làm tốt nhất với kiến thức mà họ có về tình hình trên thực địa". Nhưng trong trường hợp này, ông lưu ý, "họ không biết con tin ở đâu và họ không thể tính đến điều đó trong kế hoạch của mình."

Phạm vi quá lớn của thách thức mà Israel phải đối mặt giờ đây tạo ra một thực tế đen tối mà ngay cả các quan chức Israel dày dạn kinh nghiệm cũng hiểu rằng thương vong rơi vào những con tin bị giam giữ ở Dải Gaza gần như không thể tránh khỏi.

Về điều gì tạo nên thành công? Michael Milshtein, cựu lãnh đạo Cục Các vấn đề Palestine của Cơ quan Tình báo Quân đội IDF, gọi đó là "một câu hỏi không thể trả lời", và càng bị che khuất bởi các tuyên bố của cánh quân sự Hamas, Lữ đoàn Al-Qassam, rằng 22 con tin đã chết do các cuộc không kích của Israel.

Israel từng phải đối mặt với cuộc khủng hoảng con tin ở Gaza trước đây. Khi đó Hạ sĩ IDF Gilad Shalit đã bị các chiến binh Palestine bắt cóc trong một cuộc đột kích xuyên biên giới năm 2006. Không có cuộc giải cứu nào. Ông được trả tự do sau hơn 5 năm bị giam cầm ở Gaza để đổi lấy việc thả hơn 1.000 tù nhân Palestine.

Ông Avital, cựu chỉ huy Sayeret Matkal, nhớ lại việc không có nỗ lực giải cứu Shalit vì "chúng tôi không có manh mối" về việc anh bị giam giữ dưới bàn tay của Hamas hay các phe phái khác "giống như chiến dịch này". “Những bộ óc giỏi nhất, những sĩ quan tình báo giỏi nhất, những tài năng giỏi nhất hiện đang đầu tư vào chiến dịch, nhưng đó là một vấn đề quá khó khăn", Avital nói thêm.

Đánh giá cách đội Sayeret Matkal có thể thoát ra khỏi tình hình hiện tại và tuyên bố chiến thắng, ông nói rằng "nếu họ đưa được phần lớn con tin ra ngoài" thì "đó là một thành công".