Ô tô Thái Lan, Indonesia đổ bộ vào Việt Nam, hàng nội địa lo 'lép vế'?

Cạnh tranh gay gắt

Bộ Công Thương vừa có báo cáo gửi Quốc hội liên quan đến một số công tác của ngành này, trong đó có vấn đề công nghiệp ô tô. Theo đó, ngành công nghiệp ô tô Việt Nam đã phát triển khá nhanh trong 2 năm trở lại đây. Một số loại sản phẩm đã xuất khẩu sang thị trường Lào, Campuchia, Myanmar, Trung Mỹ...

Hiện nay, trong nước có khoảng hơn 40 doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp ô tô, với tổng công suất lắp ráp thiết kế khoảng 0.000 xe/năm. Có nhiều hãng lớn có hoạt động sản xuất, lắp ráp trong nước.

Bộ Công Thương đánh giá, ngành công nghiệp ô tô phát triển sẽ đáp ứng được nhu cầu ngày càng tăng cao của nhân dân khi thu nhập trên đầu người vượt ngưỡng 3.000 USD/năm, đồng thời có tác động lan tỏa, lôi kéo phát triển nhiều ngành kinh tế, kỹ thuật khác, giảm nhập siêu, ổn định kinh tế vĩ mô.

Theo thống kê của Bộ Công Thương, sản lượng sản xuất ô tô tháng 9/2019 đạt 28.200 chiếc, giảm 5,8% so với tháng trước và giảm 5,2% so với cùng kỳ năm 2018. Tính chung 9 tháng năm 2019, sản lượng sản xuất ô tô ước đạt 243.300 chiếc, tăng 8,3% so với cùng kỳ.

Tuy nhiên, xe lắp ráp trong nước vẫn đang chịu sự cạnh tranh gay gắt từ các hãng xe nhập khẩu. Theo số liệu thống kê, sản lượng ô tô nguyên chiếc dưới 9 chỗ nhập khẩu 9 tháng đầu năm tăng mạnh tới 3,86 lần về lượng và 3,5 lần về trị giá so với cùng kỳ năm 2018, đạt 73.063 chiếc với trị giá 1,39 tỷ USD.

Dự kiến, nhập siêu ngành ô tô năm nay sẽ đạt mức kỷ lục hơn 3,4 tỷ USD. Trong những năm tiếp theo, kim ngạch nhập khẩu ô tô sẽ tiếp tục tăng theo nhu cầu sử dụng ngày càng cao trong nước, ảnh hưởng nghiêm trọng đến ngành sản xuất ô tô nội địa và cán cân thương mại.

Bộ Công Thương nhận định: Ngành công nghiệp ô tô trong nước sẽ phải đối mặt sự cạnh tranh gay gắt từ các sản phẩm nhập khẩu (đặc biệt là ô tô từ các nước ASEAN như Thái Lan, Indonesia) và trong vòng 7 – 10 năm tới là các sản phẩm ô tô từ các quốc gia thành viên của Hiệp định Đối tác Toàn diện và Chiến lược xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam-EU (EVFTA).

Trong khi đó, Bộ Công Thương thừa nhận một số quốc gia trong khu vực như Indonesia và Thái Lan đang là điểm đến hấp dẫn của các nhà sản xuất ô tô lớn trên thế giới, từ đó cơ hội thu hút các hãng ô tô đầu tư sản xuất lớn ở Việt Nam sẽ gặp nhiều khó khăn.

Bên cạnh sức ép từ các quốc gia đi trước, Việt Nam sẽ còn phải chịu sự cạnh tranh từ sự phát triển của các nước đi sau trong khu vực (Myanma, Lào, Campuchia).

Nghiên cứu sửa đổi mức thuế tiêu thụ đặc biệt

Theo đại diện Bộ Công Thương, một trong những hạn chế của ngành công nghiệp ô tô của Việt Nam hiện nay là chỉ mới tham gia vào phân khúc thấp của chuỗi giá trị ngành ô tô; phụ thuộc lớn vào sự phân công sản xuất của các tập đoàn ô tô toàn cầu, chưa làm chủ được các công nghệ cốt lõi như động cơ, hệ thống điều khiển, hệ thống truyền động.

Ngành sản xuất, lắp ráp ô tô trong nước vẫn chưa đạt được tiêu chí của ngành sản xuất ô tô thực sự; chưa tạo được sự hợp tác - liên kết và chuyên môn hoá giữa các doanh nghiệp trong sản xuất - lắp ráp ô tô và sản xuất phụ tùng linh kiện; chưa hình thành được hệ thống các nhà cung cấp nguyên vật liệu và sản xuất linh kiện quy mô lớn.

Bên cạnh đó, theo Bộ Công Thương, giá bán xe vẫn ở mức cao so với các nước trong khu vực. Chất lượng xe sản xuất, lắp ráp trong nước mặc dù đã được cải thiện nhưng vẫn chưa bằng chất lượng xe nhập khẩu.

Về nguyên nhân khiến công nghiệp ô tô chưa phát triển, Bộ Công Thương cho rằng, quy mô thị trường ô tô Việt Nam còn quá nhỏ, trong khi ngành công nghiệp ô tô phát triển dựa vào lợi thế quy mô; số lượng doanh nghiệp sản xuất lắp ráp ô tô quá nhiều so với quy mô thị trường. GDP bình quân đầu người giai đoạn vừa qua chưa đủ để đa số người dân có thể sở hữu ô tô.

Bên cạnh đó, các loại thuế, phí đối với sản phẩm ô tô chưa thực sự hợp lý, chưa tạo thuận lợi cho đa số người dân sở hữu ô tô; các chính sách liên quan đến ngành chậm ban hành so với các nước trong khu vực làm mất cơ hội thu hút đầu tư. Ngoài ra, chính sách trong nước chưa ổn định và đồng bộ, do đó chưa tạo được bước đột phá cho việc phát triển ngành.

Xuất phát từ những phân tích trên, để phát triển công nghiệp ô tô gắn với mục tiêu tăng tỷ lệ nội địa hóa trong công nghiệp ô tô Việt Nam thời gian tới, Bộ Công Thương xác định giải pháp phối hợp với các đơn vị liên quan nghiên cứu sửa đổi áp dụng mức thuế tiêu thụ đặc biệt đối với mặt hàng ô tô từ 9 chỗ ngồi trở xuống theo hướng không đánh thuế tiêu thụ đặc biệt đối với phần giá trị tạo ra trong nước, với thời hạn của chính sách là từ 5 - 10 năm.

Ngoài ra, cần sửa đổi các chính sách về thuế, chú trọng thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế thu nhập doanh nghiệp và các ưu đãi, hỗ trợ khác của Chính phủ để thu hút các dự án đầu tư sản xuất ô tô điện (bao gồm cả chính sách cho người mua); ban hành chính sách ký quỹ xử lý sản phẩm ô tô thải bỏ theo quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường; phát triển công nghiệp hỗ trợ để nâng cao giá trị gia tăng ngành công nghiệp ô tô...