Chính quyền ông Biden khẳng định bảo vệ Senkaku theo hiệp ước Mỹ-Nhật

Trong cuộc điện đàm chính thức đầu tiên kéo dài 30 phút giữa quan chức cấp cao hai nước sau khi ông Joe Biden nhậm chức, Giám đốc Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ (NSC) Jake Sullivan và đồng cấp người Nhật Bản Shigeru Kitamura tái khẳng định tầm quan trọng của liên minh Mỹ-Nhật. 

Tại cuộc điện đàm do Tokyo chủ động đề xướng này, ông Sullivan khẳng định Mỹ phản đối bất kỳ hành động đơn phương làm làm phương hại đến quyền quản lý trên thực tế của Nhật Bản đối với Senkaku/Điếu Ngư, cam kết thực hiện nghĩa vụ bảo vệ theo quy định của Hiệp ước an ninh Mỹ-Nhật.

Hai bên khẳng định sẽ phối hợp cùng nhau để hướng đến một “Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và mở”, đồng thời đẩy mạnh hợp tác chặt chẽ với các nước cùng chí hướng thông qua các cơ chế như Nhóm an ninh Bộ tứ có sự tham gia của Ấn Độ, Australia cùng với Mỹ và Nhật Bản. 

Đại diện hai nước đồng ý hợp tác xử lý các thách thức toàn cầu như an ninh kinh tế và đại dịch COVID-19; trao đổi quan điểm về các vấn đề khu vực, trong đó có Trung Quốc, Triều Tiên cũng như vấn đề bắt cóc con tin người Nhật Bản. 

Năm 2014, Mỹ lần đầu tiên xác nhận đặt Senkaku/Điếu Ngư vào diện nghĩa vụ bảo vệ theo Hiệp ước an ninh Mỹ-Nhật ký năm 1960, khi Tổng thống Barack Obama lúc đó thăm chính thức Nhật Bản. Quan điểm này một lần nữa được Washington nhắc lại tại cuộc gặp thượng đỉnh giữa Tổng thống Donald Trump khi đó và Thủ tướng Shinzo Abe tháng 2/2017. Cuộc điện đàm mới nhất là một phần trong nỗ lực của Tokyo nhằm tìm kiếm tiếp nối chính sách của Mỹ với Senkaku/Điếu Ngư. 

Trước đó, trong cuộc điện đàm với Thủ tướng Nhật Bản Yoshihide Suga hôm 12/11/2020, ông Biden trên cương vị người chiến thắng trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2020 đã khẳng định cam kết sâu sắc của Mỹ đối với điều 5 của Hiệp ước An ninh Mỹ-Nhật, coi Senkaku/Điếu Ngư nằm trong diện bảo vệ của thỏa thuận song phương này.

Phía Trung Quốc ngay lập tức phản đối phát biểu của ông Biden. Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Uông Văn Bân nói rằng, Điếu Ngư/Senkaku là phần lãnh thổ không thể tách rời của Trung Quốc. 

Điều 5 của Hiệp ước An ninh Mỹ-Nhật ghi rõ: “Mỗi bên ghi nhận rằng một cuộc tấn công vũ trang chống lại bất cứ bên nào trong khu vực lãnh thổ thuộc quyền quản lý của Nhật Bản sẽ là mối nguy đối với hòa bình và an toàn của chính mình, và tuyên bố sẽ hành động để đối phó với mối nguy chung phù hợp với các điều khoản và tiến trình hiến pháp nước mình”.

Ứng với Senkaku/Điếu Ngư, điều này có nghĩa bất kỳ một hành động tấn công bên ngoài nào nhằm vào quần đảo này đồng nghĩa với một cuộc tấn công vào lãnh thổ Mỹ. 

Tokyo đang theo dõi sát cách tiếp cận tổng thể của chính quyền Tổng thống Joe Biden trong quan hệ với Trung Quốc. Một số quan chức Nhật Bản kỳ vọng Mỹ không có nhiều thay đổi trong quan điểm cứng rắn trước Trung Quốc. Nhật Bản mong đợi nước Mỹ dưới thời ông Biden tiếp tục theo đuổi và ủng hộ khái niệm “Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và mở” vốn được cả Tokyo và Washington thúc đẩy trong 4 năm cầm quyền của ông Donald Trump. 

Một điểm then chốt khác mà Tokyo muốn thúc đẩy hợp tác là chống biến đổi khí hậu, trong bối cảnh ông Joe Biden coi đây là ưu tiên cao hơn so với với chính quyền tiền nhiệm. Tokyo đang kêu gọi tổ chức các cuộc đàm phán cấp cao và cấp nội các với Washington về lĩnh vực này.

Trong điện chúc mừng gửi tới ông Joe Biden lên nhậm chức, Thủ tướng Yoshihide Suga đưa chống biến đổi khí hậu vào danh mục các vấn đề Nhật Bản có thể hợp tác với Mỹ. Hai nhà lãnh đạo hướng đến mục tiêu đưa cắt giảm hoàn toàn khí thải gây hiệu ứng nhà kính ở mỗi nước vào năm 2050.  

Nhật Bản hướng đến hợp tác kĩ thuật với Mỹ trong các lĩnh vực như tái chế carbon, tái sử dụng carbon dioxit trong nhiên liệu hóa thạch và phát triển các lò phản ứng hạt nhân nhỏ. Tham dự vào các vòng đàm phán này, phía Nhật Bản dự kiến cử Bộ trưởng Môi trường Shinjiro Koizumi, Bộ trưởng Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Hiroshi Kajiyama. Phía Mỹ có thể cử đặc phái viên về môi trường - cựu Ngoại trưởng John Kerry và Bộ trưởng Bộ Năng lượng đề cử Jennifer Granholm.