Giới khoa học dự báo năm 2022 kiểm soát được đại dịch, COVID-19 thành bệnh đặc hữu

Hãng tin Reuters đã tiến hành phỏng vấn hơn một chục chuyên gia y tế hàng đầu thế giới và được biết, khi làn sóng lây nhiễm do biến thể Delta giảm nhiệt ở nhiều khu vực trên thế giới, các nhà khoa học đang phác thảo biểu đồ khi nào và ở đâu COVID-19 sẽ trở thành một căn bệnh đặc hữu trong năm 2022 và sau đó nữa.

Năm 2022, thế giới có thể kiểm soát được dịch COVID-19?

Các chuyên gia kỳ vọng rằng những quốc gia đầu tiên thoát khỏi đại dịch sẽ là những nơi có sự kết hợp giữa tỷ lệ tiêm chủng cao và khả năng miễn dịch tự nhiên ở những người đã nhiễm COVID-19, như Mỹ, Anh, Bồ Đào Nha và Ấn Độ. Tuy nhiên, họ cảnh báo rằng SARS-CoV-2 vẫn là một loại virus khó lường và đang tiếp tục đột biến khi lây lan qua các cộng đồng dân cư chưa được tiêm chủng.

Không ai có thể loại trừ hoàn toàn cái mà một số người gọi là "kịch bản Ngày tận thế", khi virus đột biến đến mức né tránh được khả năng miễn dịch tự nhiên hoặc nhờ vaccine. Tuy nhiên, các chuyên gia bày tỏ sự tin tưởng ngày càng tăng rằng trong năm tới, nhiều quốc gia sẽ bỏ lại những gì tồi tệ nhất của đại dịch ở phía sau.

Bà Maria Van Kerkhove, nhà dịch tễ học đứng đầu nhóm phản ứng với COVID-19 của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), cho rằng: “Chúng tôi nghĩ từ nay đến cuối năm 2022, là thời điểm mà chúng ta có thể kiểm soát được loại virus này... khi chúng ta có thể giảm thiểu đáng kể ca bệnh nghiêm trọng và tử vong”. 

Quan điểm của WHO dựa trên kết quả làm việc với các chuyên gia về dịch bệnh, những người đang dự báo diễn biến có thể xảy ra của đại dịch trong 18 tháng tới. 

WHO đặt mục tiêu đến cuối năm 2022, 70% dân số thế giới được tiêm chủng phòng COVID-19. Bà Van Kerkhove nói: “Nếu đạt được mục tiêu đó, chúng ta sẽ ở trong một tình huống rất, rất khác về mặt dịch tễ học”.

Tuy vậy, bà Van Kerkhove lo lắng về việc các quốc gia sớm dỡ bỏ các biện pháp phòng ngừa COVID-19. "Bạn biết đấy, thật ngạc nhiên đối với tôi khi nhìn thấy mọi người trên đường phố, như thể tất cả đã kết thúc”.

Theo báo cáo của WHO vào ngày 26/10, các trường hợp mắc và tử vong do COVID-19 đã giảm xuống kể từ tháng 8 ở hầu hết các khu vực trên thế giới.

Tuy vậy, châu Âu là một ngoại lệ, khi biến thể Delta đang gây ra sự tàn phá mới ở các quốc gia có tỷ lệ tiêm chủng thấp như Nga, Romania, Ukraine, cũng như những nơi đã dỡ bỏ yêu cầu đeo khẩu trang. Biến thể Delta cũng góp phần làm gia tăng ca nhiễm ở những quốc gia như Singapore và Trung Quốc, vốn có tỷ lệ tiêm chủng cao nhưng ít khả năng miễn dịch tự nhiên do áp dụng các biện pháp ngăn chặn nghiêm ngặt theo chiến lược “Zero COVID”.

Marc Lipsitch, nhà dịch tễ học tại trưởng Y tế Công cộng Harvard TH Chan (thuộc Đại học Harvard), cho biết: “Quá trình chuyển đổi sẽ khác nhau ở từng nơi vì nó sẽ được thúc đẩy bởi lượng miễn dịch trong dân số khỏi nhiễm virus tự nhiên và tất nhiên, bởi việc tiêm chủng khác nhau, từ nơi này sang nơi khác, từ nước sang sang nước khác”.

Đại dịch kết thúc, bệnh COVID-19 đặc hữu vẫn nguy hiểm

Một số chuyên gia cho biết họ kỳ vọng làn sóng lây nhiễm do biến thể Delta ở Mỹ sẽ kết thúc trong tháng 11 này và là đợt bùng phát COVID-19 lớn cuối cùng.

Cựu Ủy viên Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) Scott Gottlieb cho biết: “Chúng tôi đang chuyển đổi từ giai đoạn đại dịch sang giai đoạn bệnh đặc hữu, nơi loại virus này trở thành mối đe dọa dai dẳng ở My”. 

Ông Chris Murray, một nhà dự báo dịch bệnh hàng đầu tại Đại học Washington, cũng dự báo làn sóng gia tăng lây nhiễm do biến thể Delta ở Mỹ sẽ kết thúc trong tháng 11. Ông nói: “Chúng ta sẽ chuyển sang mức tăng ca COVID-19 rất khiêm tốn trong mùa đông. Nếu không có biến thể mới nghiêm trọng nào, thì COVID-19 sẽ thực sự kết thúc dần vào tháng 4”.

Ngay cả khi các ca nhiễm đang tăng đột biến khi các quốc gia dỡ bỏ các hạn chế phòng dịch như ở Anh thì vaccine đã ngăn cản đáng kể số ca nhập viện. 

Nhà dịch tễ học Neil Ferguson tại Đại học Hoàng gia London nói rằng với nước Anh, "về cơ bản đại dịch là một tình trạng khẩn cấp đang ở phía sau chúng ta."

Mặc dù vậy, COVID-19 được dự báo sẽ vẫn là nguyên nhân chính gây nhiễm bệnh và tử vong trong nhiều năm tới, giống như các bệnh đặc hữu khác như sốt rét.

Chuyên gia Van Kerkhove nói: “Đặc hữu không có nghĩa là lành tính”. Một số chuyên gia cũng nói rằng virus SARS-CoV-2 cuối cùng sẽ tồn tại và hoạt động giống như bệnh sởi, căn bệnh vẫn gây bùng phát ở những cộng đồng có tỷ lệ tiêm chủng thấp.

Những người khác cho rằng COVID-19 trở thành một bệnh đường hô hấp theo mùa như cúm. Hoặc, SARS-CoV-2 có thể trở thành virus ít chết chóc hơn, ảnh hưởng đến chủ yếu là trẻ em, nhưng quá trình chuyển đổi đó có thể mất hàng thập kỷ.

Chuyên gia Ferguson của Đại học Imperial (Anh) dự kiến số ca tử vong sẽ ở mức trên trung bình ở Anh vì bệnh hô hấp do COVID-19 trong vòng 2-5 năm tới, nhưng cho biết căn bệnh này sẽ không có khả năng làm áp đảo hệ thống y tế hoặc đòi hỏi thiết lập lại các lệnh giãn cách xã hội.

"Đó sẽ là một sự tiến triển dần dần. Chúng ta sẽ đối phó với nó như một loại virus dai dẳng hơn”, ông Ferguson nói. 

Trevor Bedford, một nhà virus học tại Trung tâm Ung thư Fred Hutchinson, người đã theo dõi sự tiến triển của SARS-CoV-2, cũng nhận thấy một làn sóng dịch mùa đông nhẹ nhàng hơn ở Mỹ, sau đó là sự chuyển đổi sang bệnh đặc hữu vào năm 2022-2023. Ông dự đoán 50.000 đến 100.000 ca tử vong do COVID-19 ở Mỹ mỗi năm, lớn hơn con số ước tính 30.000 ca tử vong hàng năm do cúm.

Ông Bedford cho biết, virus có thể sẽ tiếp tục đột biến, đòi hỏi phải tiêm phòng hàng năm để đối phó với các biến thể mới nhất.

Nếu một kịch bản COVID-19 theo mùa xảy ra, trong đó SARS-CoV-2 tấn công song song với bệnh cúm, cả chuyên gia Gottlieb và Murray đều cho rằng điều đó sẽ tác động đáng kể đến hệ thống chăm sóc sức khỏe.

Ông Richard Hatchett, giám đốc điều hành của Liên minh Đổi mới Chuẩn bị sẵn sàng Dịch bệnh, cho biết trong khi một số quốc gia được bảo vệ tốt bởi vaccine, thì những quốc gia khác vẫn hầu như không có, vì vậy thế giới vẫn dễ bị tổn thương. Điều khiến tôi không ngủ được vì COVID là mối lo ngại rằng chúng ta có thể gặp một biến thể có khả năng tránh được vaccine và khả năng miễn dịch do nhiễm virus trước đó”.