Việc giá dầu tăng mạnh sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế toàn cầu, đặc biệt là trong bối cảnh các ngân hàng trung ương đang nỗ lực kiềm chế lạm phát. Ảnh: THX/TTXVN
Theo Theo Đài phát thanh Quốc tế Deutsche Welle (Đức) ngày 13/10, trước tình hình leo thang căng thẳng giữa Israel và Iran, đặc biệt sau các cuộc tấn công tên lửa của Tehran vào lãnh thổ Israel, vấn đề càng trở nên rất nhạy cảm. Mới đây, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã cảnh báo về một cuộc trả đũa lớn, dấy lên lo ngại về việc Israel có thể nhắm mục tiêu vào các cơ sở dầu mỏ của Iran. Những đồn đoán này đã làm giá dầu tăng vọt, dẫn đến những tác động tiềm tàng đến nền kinh tế toàn cầu.
Khi các nhà đầu tư và thương nhân nhận thấy rủi ro địa chính trị đang gia tăng, giá dầu thô Brent đã tăng 17% chỉ trong một tuần, đạt 81,16 đô la Mỹ một thùng. Tuy nhiên, con số này có thể chỉ là khởi đầu. Theo Bjarne Schieldrop, chuyên gia phân tích hàng hóa tại ngân hàng SEB Thụy Điển, nếu Israel quyết định tấn công vào các cơ sở dầu mỏ của Iran, giá dầu có thể dễ dàng vượt ngưỡng 200 USD/thùng. Điều này sẽ tạo ra tác động nghiêm trọng không chỉ đối với nền kinh tế Iran mà còn đối với nền kinh tế thế giới.
Iran hiện là một trong những nhà sản xuất dầu lớn nhất thế giới và mặc dù đang chịu lệnh trừng phạt nghiêm ngặt từ phương Tây, xuất khẩu dầu của nước này đã đạt mức cao nhất trong năm năm qua, đạt 1,7 triệu thùng vào tháng 5/2024. Một cuộc tấn công vào cơ sở hạ tầng dầu mỏ của Iran, đặc biệt là cảng xuất khẩu lớn nhất trên Đảo Kharg, có thể gây ra sự thiếu hụt nghiêm trọng trên thị trường toàn cầu. Điều này có thể dẫn đến việc mất khoảng 2 triệu thùng dầu mỗi ngày, làm tăng giá dầu lên mức cao chưa từng có.
Nằm ở Vịnh Ba Tư, cách bờ biển Iran khoảng 40 km, Đảo Kharg có các cơ sở lưu trữ rộng lớn, cho phép xử lý 90% lượng dầu xuất khẩu của Tehrano. Hầu hết các tàu chở dầu của Iran đều tải từ cơ sở Kharg, vì vậy bất kỳ sự gián đoạn nào cũng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng đáp ứng các cam kết xuất khẩu của quốc gia này.
Các mục tiêu tiềm năng khác bao gồm nhà máy lọc dầu Bandar Abbas, nằm ở thành phố cảng cùng tên phía Nam vùng Vịnh, đóng vai trò quan trọng trong xuất khẩu dầu thô nhưng cũng là nơi đặt các cơ sở quân sự. Nhà máy lọc dầu Abadan, ở phía Tây Nam, với công suất 400.000 thùng mỗi ngày, rất quan trọng đối với nhu cầu tiêu thụ trong nước của Iran.
Việc giá dầu tăng mạnh sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế toàn cầu, đặc biệt là trong bối cảnh các ngân hàng trung ương đang nỗ lực kiềm chế lạm phát. Giá dầu cao có thể đẩy chi phí năng lượng lên, từ đó làm tăng giá hàng hóa và dịch vụ, tạo ra áp lực lên người tiêu dùng và doanh nghiệp. Điều này có thể làm suy yếu sức mua của người tiêu dùng, dẫn đến việc giảm chi tiêu, từ đó ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế.
Ngoài ra, sự tăng giá năng lượng kéo dài có thể dẫn đến việc các ngân hàng trung ương phải tăng lãi suất để kiểm soát lạm phát. Điều này sẽ làm gia tăng chi phí vay mượn, ảnh hưởng đến đầu tư và chi tiêu trong nền kinh tế. Các chuyên gia cảnh báo rằng nếu không có sự can thiệp kịp thời, nền kinh tế toàn cầu có thể rơi vào tình trạng suy thoái, đặc biệt là ở các nước phát triển.
Dù giá dầu có thể tăng mạnh do các sự kiện địa chính trị, nhưng cũng cần lưu ý rằng nguồn cung dầu hiện nay trên thị trường vẫn dồi dào. OPEC+ đang nắm giữ gần 5 triệu thùng công suất dự phòng mỗi ngày. Tuy nhiên, điều này có thể nhanh chóng thay đổi nếu xảy ra xung đột lớn hơn trong khu vực. Iran đã nhiều lần đe dọa sẽ phong tỏa Eo biển Hormuz, một trong những "nút thắt" quan trọng nhất đối với nguồn cung dầu toàn cầu. Nếu điều này xảy ra, tác động lên giá dầu sẽ còn nghiêm trọng hơn, khiến cả nền kinh tế toàn cầu phải đối mặt với những thử thách chưa từng có.
Không chỉ có giá dầu mà nền kinh tế Iran cũng sẽ chịu tác động nặng nề nếu các cơ sở dầu mỏ bị tấn công. Theo Carole Nakhle, CEO của công ty tư vấn Crystol Energy, nền kinh tế Iran phụ thuộc rất nhiều vào doanh thu từ xuất khẩu dầu mỏ và bất kỳ sự gián đoạn nào đối với các khoản doanh thu đó cũng sẽ gây ra tác động nghiêm trọng đến nền kinh tế nước này. Trong bối cảnh lạm phát cao và thất nghiệp gia tăng, người dân Iran sẽ chịu đựng thêm nhiều khó khăn nếu nguồn thu từ dầu mỏ bị ảnh hưởng.
Về phần mình, Avner Cohen, Giáo sư nghiên cứu về không phổ biến vũ khí hạt nhân và khủng bố tại Viện Nghiên cứu Quốc tế Middlebury ở Monterey, Mỹ, lưu ý rằng trong khi các cuộc tấn công vào các cơ sở dầu mỏ của Iran "không thể bị loại trừ", có nhiều khả năng Tel Aviv sẽ nhắm vào các cơ sở chính quyền và quân sự, bao gồm cả những cơ sở thuộc về Lực lượng Vệ binh Cách mạng tinh nhuệ của nước này.
"Nếu Israel tấn công các lợi ích kinh tế lớn như các cơ sở dầu mỏ và nhà máy lọc dầu, nền kinh tế toàn cầu có thể bị thiệt hại nặng", ông Cohen nói, nhưng hy vọng Thủ tướng Netanyahu "sẽ đủ thông minh để không thực hiện hành động đó".
Khi cuộc bầu cử tổng thống Mỹ chỉ còn chưa đầy một tháng nữa và Washington đang tăng cường sức ép lên Tel Aviv, Giáo sư Cohen cho rằng hành động trả đũa của Israel có thể mang tính biểu tượng nhiều hơn, nhằm không buộc Tehran phải leo thang hơn nữa, có thể lôi kéo các nước láng giềng Arab và Mỹ vào cuộc.
"Cả hai quốc gia [Iran và Israel] đều không muốn tạo ra một chu kỳ bạo lực toàn diện dẫn đến chiến tranh tiêu hao. Điều này sẽ không tốt cho cả hai nước, có thể buộc Mỹ phải can thiệp và sẽ mang lại nhiều hỗn loạn hơn nữa cho Trung Đông. Đồng thời, không có sự giao tiếp giữa hai bên, không rõ ràng về ranh giới đỏ có thể là gì và có rất ít bên đối thoại có thể tác động đến cả hai bên. Vì vậy, biên độ sai số là rất cao", ông Cohen kết luận.