Quốc gia như ‘ngồi trên lửa’ khi Nga chuyển sang giai đoạn 2 ở Donbass

Khoảng 1.500 binh sĩ Nga ngày nay đóng quân trong một khu vực ly khai của Moldova có tên là Transnistria. Tuần trước, truyền thông Nga dẫn lời Thiếu tướng Rustam Minnekaev, quyền Tư lệnh quân khu Miền Trung của Nga, tuyên bố rằng mục tiêu “chiến dịch đặc biệt” ở Ukraine là mở ra “một lối thoát khác cho Transnistria".

Ngay sau đó có tin một cặp ăng-ten phát sóng đài tiếng Nga ở Transnistria đã bị nổ tung. Tiếp đến là một vụ nổ làm hư hại một tòa nhà có các cơ quan an ninh ủng hộ Nga ở miền đông Moldova. Các cơ quan an ninh tại Transnistria đổ lỗi cho người Moldova trong khi Đài Sputnik của Nga cho biết người Ukraine đã gây ra vụ việc “nhằm mục đích kéo Moldova và Transnistria vào cuộc xung đột”. Trong khi đó, Kiev cáo buộc rằng các vụ nổ được Nga tạo ra như một cái cớ để quân đội nước này tiến sang Transnistria và sử dụng nơi này như một cơ sở cho các hoạt động tiếp theo ở Ukraine. Moskva bác bỏ cáo buộc này.

Theo trang Asia Times, ngày càng có nhiều lo ngại rằng Moldova, với vùng Transnistria ly khai có đông đảo người nói tiếng Nga, có thể bị lôi kéo vào chiến tranh. Hôm 26/4, Tổng thống Moldova, Maia Sandu, đã triệu tập một cuộc họp với các quan chức an ninh để thảo luận về nguy cơ này, ông nói rằng đất nước đang nằm trong "tình trạng hỗn loạn liên tục."

Dưới đây là phân tích trên tờ The Conversation của bà Tatsiana Kulakevich, Giáo sư Viện nghiên cứu Nga tại Đại học South Florida (Mỹ) về 4 vấn đề khiến Moldova lo ngại khi Nga chuyển sang giai đoạn 2 của chiến dịch quân sự, tập trung chủ yếu vào vùng Donbass, miền đông Ukraine.

Transnistria là nơi nào?

Transnistria - tên tự xưng là Cộng hòa Moldavian Pridnestrovian - là một dải đất hẹp giữa Moldova và miền tây nam Ukraine, nơi sinh sống của khoảng 500.000 người. Đây là một nhà nước ly khai không được công nhận, tách khỏi Moldova sau khi Liên Xô sụp đổ vào năm 1991.

Chính quyền Transnistrian có quyền độc lập trên thực tế, nhưng các quốc gia khác và Liên hợp quốc vẫn công nhận đây là một phần của Moldova.

Mặc dù Nga cũng chưa chính thức công nhận Transnistria là một quốc gia độc lập, Transnistria vẫn giữ được quyền độc lập ngày nay phần lớn nhờ vào sự hỗ trợ quân sự của quân đội Nga, lực lượng hiện đóng quân trên lãnh thổ Transnistria.

Transnistria có quan hệ chặt chẽ với Nga. Những người dân sống ở đây phần lớn là người nói tiếng Nga và chính quyền được điều hành bởi những người ủng hộ Nga. Nga còn cung cấp khí đốt tự nhiên miễn phí cho Transnistria và hỗ trợ người cao tuổi bằng các khoản lương hưu bổ sung.

Ngày nay có khoảng 1.500 binh sĩ Nga đang đóng quân tại Transnistria. Tuy nhiên thực tế chỉ có 50 đến 100 binh sĩ đến từ Nga. Những binh sĩ còn lại là người Transnistria địa phương được cấp hộ chiếu Nga. Những người lính này có nhà và gia đình ở Transnistria.

Moldova không cho phép binh sĩ Nga bay tới sân bay quốc tế Chisinau. Kể từ năm 2015, Ukraine cũng đã từ chối cho họ nhập cảnh qua lãnh thổ của mình. Những hạn chế về giao thông này đã dẫn đến các hợp đồng của quân đội Nga với người địa phương ở Transnistria. Về phần mình, lực lượng quân đội của Transnistria tương đối nhỏ, bao gồm 4.500 đến 7.500 binh sĩ.

Tư lệnh quân khu miền Trung Nga Rustam Minnekaev cho biết hôm 22/4, Nga dự định thiết lập một hành lang trên bộ qua miền nam Ukraine đến Transnistria.

Tại sao Nga quan tâm đến Transnistria?

Từ lâu Nga đã tìm cách giữ Moldova, quốc gia thuộc Liên Xô cũ, trong phạm vi ảnh hưởng chính trị của mình. Moldova nằm giữa Liên minh châu Âu, giáp Romania và tây nam Ukraine. Moldova đã nộp đơn xin gia nhập Liên minh châu Âu vào tháng 3/2022 sau khi Nga mở chiến dịch quân sự ở Ukraine.

Sự hiện diện của quân đội Nga ở Transnistria ngăn cản Moldova kiểm soát hoàn toàn biên giới của mình. Nếu không có sự kiểm soát về biên giới và lãnh thổ, Moldova không thể gia nhập EU. Đây là một trong những điều kiện để trở thành thành viên của liên minh này.

Trong khi đó, Thủ tướng Moldova Natalia Gavrilița tuyên bố nước này không muốn gia nhập NATO, khối quân sự mà Nga coi là mối đe dọa trực tiếp.

Transnistria có trung thành với Nga không?

Khí đốt miễn phí đã giúp đảm bảo sự trung thành của Transnistria với Moskva, nhưng Liên minh châu Âu cũng cung cấp một huyết mạch kinh tế cho Transnistria với các thỏa thuận thương mại mới.

Sự kiện Nga sáp nhập Crimea vào năm 2014, cũng như cuộc chiến năm 2014 ở Donbass, đã biến đổi định hướng kinh tế của Transnistria từ Nga sang Tây Âu.

Moldova đã ký một thỏa thuận thương mại tự do với Liên minh châu Âu vào năm 2014, đồng thời cho phép tiến hành thương mại từ Transnistria. Thương mại của Transnistria với Tây Âu kể từ đó tiếp tục phát triển, trong khi giao dịch với Nga lại suy giảm. Ngày nay, hơn 70% hàng xuất khẩu của Transnistria là đến Tây Âu.

Moldova dễ bị tổn thương như thế nào?

Cuộc chiến Ukraine và sự hiện diện của quân đội Nga ở Transnistria đã khiến người dân Moldova và một số chuyên gia quốc tế lo ngại Moldova có thể trở thành mục tiêu tiếp theo. Không giống như Ukraine, Moldova có quân đội yếu, thậm chí còn nhỏ hơn lực lượng của Transnistria. Quân thường trực của Moldova vào khoảng 6.000 binh sĩ.

Moldova cũng là một trong những quốc gia nghèo nhất ở châu Âu, với dân số khoảng 3,5 triệu người. Lĩnh vực năng lượng là một trong những lỗ hổng lớn nhất của họ. Phụ thuộc 100% vào khí đốt của Nga, điều đó khiến Moldova khó thoát khỏi quỹ đạo của Moskva, bất chấp định hướng chính trị thân châu Âu của nước này.

Để với tới Transnistria, Nga sẽ phải giành được nhiều thắng lợi ở các khu vực phía nam Ukraine, nơi quân đội Nga trong nhiều tuần qua chỉ đạt được những bước tiến hạn chế và chậm chạp.