Ba bị cáo trong vụ án này gồm: Nguyễn Quốc Xương (sinh năm 1958, nguyên Phó Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần vật liệu xây dựng và xuất nhập khẩu Hồng Hà - gọi tắt là Công ty Hồng Hà), Nguyễn Đức Thắng (sinh năm 1950, trú tại Giảng Võ, Ba Đình, Hà Nội), Nguyễn Đức Lợi (sinh năm 1955, em trai bị cáo Thắng, nguyên Tổng Giám đốc Công ty cổ phần phát triển kinh tế Hà Nội - gọi tắt là Công ty Hà Nội) cùng bị Viện Kiểm sát nhân dân thành phố Hà Nội truy tố về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” theo quy định tại Điều 139, khoản 4, điểm b - Bộ luật Hình sự năm 1999.
Các bị cáo trước vành móng ngựa nghe tòa tuyên án ngày 21/6/2014 Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN |
Tại phiên tòa, Hội đồng xét xử đã triệu tập tổng số 152 bị hại và một số tổ chức, cá nhân có liên quan, nguyên đơn dân sự, người bào chữa… Bị cáo Nguyễn Quốc Xương được Hội đồng xét xử cho phép xét xử vắng mặt do mắc bệnh nặng, bị liệt nửa người.
Bán nhà trên giấy khi chưa được phê duyệt dự án Theo cáo trạng, Dự án đầu tư xây dựng nhà ở phục vụ giãn dân phố cổ tại Khu đô thị mới Việt Hưng thuộc “Đề án giãn dân phố cổ” do UBND quận Hoàn Kiếm (Hà Nội) cùng các đơn vị chức năng tư vấn soạn thảo.
Ngày 14/6/2000, UBND thành phố Hà Nội có Công văn số 1375/UB-XDĐT giao UBND quận Hoàn Kiếm làm chủ đầu tư Dự án giãn dân phố cổ tại khu đô thị Việt Hưng, quận Long Biên, Hà Nội. Nguồn vốn thực hiện dự án, UBND thành phố Hà Nội chủ trương huy động từ các nguồn vốn ứng trước để thực hiện, doanh nghiệp sẽ thu hồi vốn sau khi bố trí bán nhà cho người dân trong khu phố cổ. Theo dự tính, tổng số vốn để thực hiện dự án giai đoạn 1 khoảng 4.000 tỷ đồng.
Do biết chủ trương trên, thông qua các mối quan hệ xã hội, Nguyễn Đức Thắng đã tiếp thị và môi giới cho Công ty Hà Nội do Nguyễn Đức Lợi (em trai Thắng) làm Tổng Giám đốc và Công ty Hồng Hà do Trần Ứng Thanh là Tổng Giám đốc với UBND quận Hoàn Kiếm để được thực hiện dự án trên.
Ngày 23/8/2010, UBND quận Hoàn Kiếm ban hành Quyết định số 1917 giao cho Công ty Hồng Hà thu xếp nguồn vốn và chuẩn bị dự án đầu tư xây dựng khu nhà ở phục vụ giãn dân phố cổ tại Khu đô thị mới Việt Hưng. Công ty Hồng Hà thực hiện dự án theo đúng các bước quy định của UBND thành phố Hà Nội, đồng thời có trách nhiệm liên hệ với các cấp, các ngành của thành phố và quận Hoàn Kiếm để làm thủ tục, hoàn thiện hồ sơ, lập dự án, thiết kế kiến trúc quy hoạch và các bước khác để trình cấp có thẩm quyền phê duyệt.
Cùng ngày 23/8/2010, UBND quận Hoàn Kiếm ra Công văn số 592, trong đó chấp thuận đề nghị của Công ty Hồng Hà xin được hưởng một số ưu đãi trong dự án, cụ thể là: Công ty được mua 50 căn hộ chung cư cao tầng để cải thiện điều kiện ăn, ở của cán bộ công nhân viên; đồng ý về mặt nguyên tắc cho Công ty được sử dụng kinh doanh 15% căn hộ trên tổng dự án mà Công ty Hồng Hà đầu tư toàn bộ vốn để xây dựng nhà ở phục vụ giãn dân phố cổ.
Như vậy, Quyết định số 1917 và Công văn số 592 của UBND quận Hoàn Kiếm mới chỉ là chủ trương xác định trách nhiệm công việc và những quyền lợi mà Công ty Hồng Hà sẽ được hưởng trong tương lai. Dự án chưa được UBND thành phố phê duyệt quy hoạch chi tiết, UBND quận Hoàn Kiếm chưa triển khai thiết kế xây dựng và chưa ký kết hợp đồng thực hiện dự án với Công ty Hồng Hà.
Công ty Hồng Hà chưa nhận khu đất trên thực tế, chưa triển khai thực hiện dự án theo các bước quy định nhưng đã ký hợp đồng bán căn hộ, ký hợp đồng góp vốn, nhận đặt cọc với khách hàng (thực chất là bán căn hộ). UBND quận Hoàn Kiếm đã yêu cầu Công ty Hồng Hà chấm dứt ngay việc mua bán căn hộ nói trên.
Ngày 9/9/2010, Công ty Hồng Hà đã có Công văn số 97 gửi UBND quận Hoàn Kiếm, nêu rõ cam kết chưa bán căn hộ nào cho các cán bộ công nhân viên trong doanh nghiệp cũng như bên ngoài, cam kết không bán những căn hộ nói trên cho ai khi chưa được UBND thành phố phê duyệt. Tuy nhiên, sau đó, Công ty Hồng Hà vẫn tiếp tục bán căn hộ nên UBND quận Hoàn Kiếm có Công văn số 295 gửi Công ty Hồng Hà với nội dung UBND quận Hoàn Kiếm hủy bỏ Công văn số 592. Song, Công ty Hồng Hà vẫn tiếp tục huy động vốn của khách hàng với 104 hợp đồng và phụ lục góp vốn, nhận đặt cọc thu số tiền hơn 90 tỷ đồng.
Sau khi mở rộng điều tra, xác minh, các cơ quan tố tụng xác định: Trần Ứng Thanh, Nguyễn Đức Thắng, Nguyễn Thắng Lợi, Nguyễn Quốc Xương đã có hành vi gian dối ngay từ đầu để được thực hiện dự án. Sau đó, 4 người này đã lợi dụng và lấy danh nghĩa công ty lừa dối khách hàng có nhu cầu mua căn hộ, hợp đồng góp vốn, đặt cọc với 146 lượt người thu số tiền gần 170 tỷ đồng rồi chiếm đoạt và sử dụng trái pháp luật. Các đối tượng mới trả được hơn 32 tỷ đồng, số còn lại không có khả năng thanh toán nên đã bỏ trốn.
Hủy án sơ thẩm và phúc thẩm để xác định trách nhiệm bồi thường thiệt hại Ngày 12/6/2014, Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội đã đưa ra xét xử sơ thẩm vụ án này và xử phạt Trần Ứng Thanh và Nguyễn Đức Thắng tù chung thân, Nguyễn Đức Lợi 18 năm tù và Nguyễn Quốc Xương 13 năm tù, đều về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”. Đồng thời, Tòa tuyên buộc Trần Ứng Thanh, Nguyễn Đức Thắng, Nguyễn Đức Lợi, Nguyễn Quốc Xương phải liên đới bồi thường cho những người bị hại và Công ty Hồng Hà phải hoàn trả lại khoản tiền hơn 13 tỷ đồng để bồi thường cho những người bị hại tổng cộng gần 137 tỷ đồng; trong đó Thắng bồi thường hơn 87 tỷ đồng, Thanh bồi thường hơn 26 tỷ đồng, Lợi bồi thường 8,5 tỷ đồng và Xương bồi thường gần 1,5 đồng.
Sau khi án sơ thẩm tuyên, 90 người bị hại đã kháng cáo. Trong đó, 5 người kháng cáo toàn bộ Bản án sơ thẩm, 1 người đề nghị tăng hình thức phạt đối với các bị cáo Lợi và Thanh, 8 người đề nghị Công ty Hồng Hà bội thường toàn bộ giá trị hợp đồng và lãi suất, 76 người cho rằng họ là nguyên đơn dân sự trong vụ án, Công ty Hồng Hà là bị đơn nên phải có trách nhiệm bồi thường thiệt hại theo hợp đồng góp vốn.
Ngày 26, 27/1/2015, Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân Tối cao tại Hà Nội đã mở phiên tòa xét xử phúc thẩm và tuyên giữ nguyên Bản án hình sự sơ thẩm nêu trên. Sau đó, do Trần Ứng Thanh bị chết khi đang chấp hành hình phạt tù nên Tòa án nhân dân Tối cao đã quyết định đình chỉ trách nhiệm hình sự đối với Trần Ứng Thanh.
Sau khi xét xử phúc thẩm, một số người bị hại có đơn đề nghị xem xét theo thủ tục giám đốc thẩm về phần bồi thường thiệt hại. Bà Trần Thị Thịnh (mẹ Trần Ứng Thanh) khiếu nại cho rằng Trần Ứng Thanh đã bị kết án oan. Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao kháng nghị Bản án hình sự phúc thẩm; đề nghị Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao xét xử giám đốc thẩm, hủy Bản án hình sự phúc thẩm và Bản án hình sự sơ thẩm.
Tại phiên tòa giám đốc thẩm ngày 10/4/2017, Hội đồng giám đốc thẩm Tòa án nhân dân Tối cao nhận thấy: Khi giải quyết vụ án, Tòa án cấp sơ thẩm và Tòa án cấp phúc thẩm không đưa Công ty Hà Nội vào tham gia tố tụng là vi phạm tố tụng. Do phải xác định lại trách nhiệm bồi thường thiệt hại nên khi giải quyết lại vụ án, Tòa án cấp sơ thẩm cần phải xác định lại tư cách tham gia tố tụng của Công ty Hồng Hà, các khách hàng đã nộp tiền góp vốn, đặt cọc cho Công ty Hồng Hà và Công ty Hà Nội; xác định tư cách tham gia tố tụng của Công ty Hà Nội và có biện pháp bảo đảm thi hành án theo đúng quy định của pháp luật.
Trên cơ sở đó, Hội đồng giám đốc thẩm đã quyết định: Hủy Bản án hình sự phúc thẩm số 31/2015/HSPT ngày 27/1/2015 của Tòa phúc thẩm Tòa án nhân dân Tối cao tại Hà Nội và Bản án hình sự sơ thẩm số 232/2014/HSST ngày 12/6/2014 của Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội; đình chỉ vụ án về phần trách nhiệm hình sự đối với Trần Ứng Thanh; chuyển hồ sơ vụ án cho Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội để xét xử sơ thẩm theo quy định của pháp luật.
Phiên tòa dự kiến diễn ra trong ba ngày, từ 14 -16/3.