Hải quân Singapore tiếp nhận tàu ngầm RSS Chieftain tháng 8/2002. Ảnh tư liệu: AFP
Trong khi một số nhà phân tích cho rằng động thái này là hợp lý và cần thiết thì những người khác lại đặt câu hỏi về tính hữu dụng của các tàu ngầm này do chi phí đắt đỏ và những bất lợi khi di chuyển qua các vùng biển khu vực.
Theo báo Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng (SCMP), trong khu vực, những nước như Indonesia, Malaysia, Singapore, Việt Nam và Myanmar hiện sở hữu các tàu ngầm trong khi Thái Lan và Philippines còn đang trong quá trình tìm kiếm con tàu đầu tiên.
Đầu tháng 12, Singapore đã bắt tay vào giai đoạn phát triển tàu ngầm tiếp theo với các tàu ngầm lớp Invincible mới được sản xuất tại Đức.
Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long cho biết với vị thế là một đảo quốc, lực lượng hải quân của Singapore có sứ mệnh quan trọng là đảm bảo sự sống còn và duy trì các tuyến liên lạc trên biển.
Aristyo Darmawan, giảng viên luật quốc tế tại Đại học Indonesia, cho biết việc các nước Đông Nam Á gia tăng mua tàu ngầm là do sự cạnh tranh địa chính trị giữa Mỹ và Trung Quốc.
Theo tổ chức phi lợi nhuận Sáng kiến Đe dọa Hạt nhân, Mỹ có khoảng 66 tàu ngầm, trong đó có hơn 50 tàu ngầm tấn công chạy bằng năng lượng hạt nhân.
Trong khi đó, theo báo cáo của Bộ Quốc phòng Mỹ năm ngoái, Trung Quốc được cho là sở hữu 6 tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân trang bị tên lửa đạn đạo, 6 tàu ngầm tấn công chạy bằng năng lượng hạt nhân và 46 tàu ngầm tấn công chạy bằng động cơ diesel.
“Trong những năm gần đây, chúng ta đã chứng kiến Biển Đông ngày càng được quân sự hóa như thế nào”, chuyên gia Darmawan nói.
Ông Darmawan cho rằng việc các nước Đông Nam Á tìm cách mua tàu ngầm là hợp lý và cần thiết vì khu vực này nằm trên các tuyến hàng hải chiến lược với lưu lượng giao thông đông đúc.
Bên cạnh đó, các quốc gia cũng nên theo kịp sự phát triển quốc phòng trong khu vực, bao gồm sự hiện diện của các phương tiện không người lái dưới nước (UUV), chủ yếu thuộc về Trung Quốc và Mỹ.
UUV có thể hoạt động mà không cần người ngồi bên trong và có thể được sử dụng cho nhiều nhiệm vụ bao gồm thăm dò khoa học và thu thập thông tin tình báo.
Đối với trường hợp của Indonesia, ông Darmawan cho biết việc mua tàu ngầm luôn là mối quan tâm đặc biệt sau vụ chìm tàu ngầm KRI Nanggala-402 ngoài khơi bờ biển Bali vào tháng 4/2021. Vụ việc đã đặt ra câu hỏi về tình trạng quân đội đất nước và mức độ sẵn sàng hoạt động của lực lượng.
Vào tháng 2, Indonesia đã ký một thỏa thuận với Pháp để hợp tác đóng hai tàu ngầm Scorpène. Hai tàu ngầm này được cho là khó bị phát hiện, có khả năng thực hiện các nhiệm vụ như tác chiến chống tàu mặt nước và tấn công tầm xa.
Ian Storey, một thành viên cấp cao tại Viện ISEAS-Yusof Ishak ở Singapore, cho biết có tại những quốc gia như Việt Nam, có những lý do chiến lược thuyết phục để vận hành tàu ngầm, như khi vướng vào tranh chấp ở Biển Đông.
Năm 2009, Việt Nam mua 6 tàu ngầm lớp Kilo trị giá 2 tỷ USD của Nga, trở thành hạm đội tàu ngầm lớn nhất Đông Nam Á.
Đối với những nước khác như Thái Lan, chuyên gia Storey cho biết quốc gia này chỉ muốn bắt kịp các nước láng giềng.
Năm 2017, Thái Lan đã ký một thỏa thuận với Trung Quốc để mua ba tàu ngầm lớp Yuan. Tuy nhiên, nhà phát triển tàu ngầm thuộc sở hữu nhà nước Trung Quốc không thể có được động cơ diesel cần thiết từ Đức do lệnh cấm vận vũ khí của Liên minh châu Âu (EU) đối với Bắc Kinh.
Trong khi có thông tin cho rằng Hải quân Thái Lan đang thảo luận với các nhà sản xuất Trung Quốc về khả năng thay thế động cơ, cũng có ý kiến cho rằng cuối cùng hợp đồng có thể bị hủy bỏ.
Ông Storey nói rằng nhiều lực lượng hải quân trên thế giới muốn mua tàu ngầm đơn giản vì họ không coi mình là một lực lượng hải quân đúng nghĩa nếu không sở hữu chúng.
“Tàu ngầm là một trong những hệ thống hải quân phức tạp và tốn kém nhất. Điều này đôi khi dẫn đến việc hải quân không thể sử dụng chúng một cách hiệu quả. Các phương tiện này trở thành biểu tượng của sức mạnh thay vì là các tàu thực chiến”, ông Storey cho hay.