Mẹ
Mẹ sinh ra trong những năm tháng chiến tranh, ông ngoại vào Nam chiến đấu, bà ở nhà dệt vải, cấy cày nuôi con. Tuổi thơ của mẹ lấm láp bùn đất, sáng đội mũ rơm, ôm cuốn vở bọc bìa xi măng đi học lớp bình dân học vụ, chiều cũng ôm cuốn vở ấy vừa chăn trâu, cắt cỏ vừa tranh thủ học bài. Mẹ lớn lên từ tiếng đạn bom, từ giọt mồ hôi rơi nghiêng của bà. Mẹ với bố làm bạn từ thuở còn chăn trâu trên bờ đê sông Hóa, mẹ thường giấu cho bố bát cơm nguội hay miếng cơm cháy. Mẹ lấy bố, đám cưới tuềnh toàng như để cho có lệ bởi ông nội phản đối kịch liệt. Hai người chắt bóp từng đồng mua được mảnh đất con con nằm sâu trong xóm. Bố mẹ tự đào đất ruộng để đóng gạch.
Mẹ nhớ như in những đêm bão về, mẹ lao ra giữa trời mưa gió để chạy hàng nghìn viên gạch đất sét xếp ngổn ngang giữa sân chờ đến ngày lên lò nung. Vừa chạy, mà nước mắt hòa vào với nước mưa chảy ròng ròng trên má. Vay mượn tứ tung, suốt gần hai năm xây được căn nhà nhỏ để trú mưa, trú nắng. Mẹ kể đến tận ngày gần sinh tôi mẹ vẫn khệ nệ vác bụng bầu gò lưng gánh mạ ra ruộng cấy cho kịp thời vụ. Tôi sinh non yếu ớt, khó nuôi quấy khóc, bố ở nhà trông tôi, mẹ chạy chợ, bán mớ rau, nải chuối nuôi cả nhà. Cả ngày mẹ luôn chân luôn tay, hết việc đồng áng đến việc gia đình, rảnh rỗi mẹ lại tranh thủ đan làn để kiếm mấy đồng rau cháo qua ngày.
Ti vi
Nhà tôi không có ti vi. Cứ tối tối ăn cơm xong là tôi lại rủ chị gái đi xem nhờ ti vi nhà hàng xóm. Năm tôi học lớp bảy, lớp tám một người họ hàng cho nhà tôi một chiếc ti vi mười bốn inch cũ đổi lại bằng một đôi gà trống thiến. Ngoài bốn mươi tuổi, lần đầu tiên mẹ xem ti vi, mẹ không quen mắt cay xè, chảy nước mắt, tai ù ù. Được một hai tháng, chiếc ti vi giở chứng, đành phải bán đồng nát được mấy chục nghìn. Mẹ thương hai chị em hôm nào cũng phải chạy đi xem ti vi nhờ nên bán thóc mua một chiếc ti vi mới. Thỉnh thoảng mẹ mới ngồi xem ti vi cùng ba bố con, nhưng chỉ một lúc là mẹ lại đứng dậy, cặm cụi đan làn hay loanh quanh dọn dẹp mấy thứ lặt vặt. Tôi lên Hà Nội trọ học, chị gái lấy chồng tận trong Nam. Có lần mẹ gọi điện hỏi tôi cách bật ti vi, bố đi ăn cỗ đám cưới, còn mình mẹ ở nhà, căn nhà buồn trống vắng.
Chiếc đài cũ
Nhà tôi có một chiếc đài cũ hoen rỉ, cứ tối chủ nhật là cả nhà lại quây quần ngồi nghe chương trình Câu lạc bộ Thơ. Mẹ vừa thoăn thoắt đan làn, mái đầu nghiêng nghiêng bên cây đèn dầu leo lét sáng, vừa lẩm nhẩm theo những câu Kiều văng vẳng từ chiếc đài cũ khua ánh trăng sóng sánh bên cửa sổ. Bao nhiêu năm, chiếc đài cũ đã vỡ mấy góc nham nhở vẫn nằm trầm tư ở nóc tủ gỗ cạnh đầu giường được phủ một tấm khăn nhiễu điều. Tôi hỏi thì mẹ bảo: “Đây là chiếc đài bà cho mẹ khi đi lấy chồng, nó ở cùng gia đình mình từ hồi còn nhà gianh đến giờ có nhà ngói. Với lại nó vẫn còn chạy tốt mẹ không nỡ bỏ đi…. Mà tối nào mẹ cũng bật đài để chờ nghe bài của mày viết đấy!”
Đào Mạnh Long