Thủ tướng Canada Justin Trudeau trong cuộc họp báo công bố từ chức Chủ tịch đảng Tự do cầm quyền tại Ottawa ngày 6/1. Ảnh: THX/TTXVN
Theo kênh BBC ngày 7/1, tuyên bố từ chức nói trên đã kết thúc một chương dài trong sự nghiệp chính trị của ông Trudeau. Ông Trudeau đã tại vị từ năm 2015, khi ông đưa đảng Tự do trở lại nắm quyền sau thời gian dài bên lề chính trường.
Phát biểu trước báo giới, Thủ tướng Trudeau khẳng định Canada cần có một sự lựa chọn thực sự trong cuộc bầu cử tiếp theo và ông nhận thấy bản thân không thể là lựa chọn tốt nhất trong cuộc bầu cử đó. Ông Trudeau cho biết sẽ tiếp tục lãnh đạo Canada cho đến khi đảng Tự do chọn được lãnh đạo mới.
Tuy nhiên, nhiều câu hỏi vẫn còn bỏ ngỏ cho đảng này, như ai sẽ tiếp quản và họ sẽ đối mặt với cuộc bầu cử liên bang sắp tới như thế nào.
Quốc hội tạm ngừng hoạt động
Phát biểu trước người dân Canada ngày 6/1, ông Trudeau cho biết Toàn quyền Canada đã chấp nhận yêu cầu của ông về việc tạm ngừng hoạt động quốc hội. Theo đó, quốc hội sẽ dừng tất cả các hoạt động bao gồm tranh luận và bỏ phiếu nhưng không giải tán.
Video Thủ tướng Canada tuyên bố từ chức (Nguồn: APTN)
Mặc dù là một phần thường lệ trong các quy trình ở quốc hội, nhưng đôi khi biện pháp này được các chính phủ sử dụng để kéo dài thời gian trong thời kỳ khủng hoảng chính trị.
Gần đây nhất, Quốc hội Canada bị ông Trudeau tạm ngừng hoạt động vào tháng 8/2020, khi chính phủ đối mặt với một vụ bê bối liên quan đến hợp đồng với một tổ chức từ thiện.
Lần tạm ngừng này sẽ đóng băng hoạt động của Quốc hội Canada cho đến ngày 24/3.
Báo chí Canada bình luận việc đình chỉ họp quốc hội có thể sẽ giúp đảng của ông Trudeau có thêm thời gian chuẩn bị người lãnh đạo kế nhiệm và không phải đối mặt với viễn cảnh thất bại trong cuộc bỏ phiếu tín nhiệm. Thủ tướng Trudeau bảo vệ hành động của mình khi nói rằng đây là việc làm cần thiết để xóa bỏ tình trạng bế tắc về mặt lập pháp tại Hạ viện, đồng thời bày tỏ tin tưởng Chính phủ Canada sẽ vượt qua được cuộc bỏ phiếu tín nhiệm khi quốc hội nhóm họp trở lại.
Trong thời gian đình chỉ họp quốc hội, chính phủ hiện tại sẽ vẫn nắm quyền và điều này có nghĩa là ông Trudeau vẫn sẽ là Thủ tướng Canada vào ngày nhậm chức của Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump - vốn đang cảnh báo áp đặt chính sách thuế quan lên hàng hóa Canada.
Tìm người lãnh đạo đảng Tự do
Nhiều khả năng nhóm nghị sĩ của đảng Tự do sẽ cố gắng tìm một lãnh đạo mới trước khi thời gian tạm ngừng quốc hội kết thúc, mặc dù hiện chưa rõ lãnh đạo đó sẽ được chọn như thế nào.
Thông thường, các lãnh đạo của các đảng liên bang tại Canada được chọn trong khoảng thời gian từ bốn đến năm tháng, thông qua một đại hội bầu lãnh đạo chính thức.
Ngày 6/1, ông Trudeau cho biết lãnh đạo mới sẽ được chọn thông qua một quy trình cạnh tranh trên toàn quốc.
Chủ tịch đảng Tự do, ông Sachit Mehra, nói ngay sau đó rằng đảng sẽ triệu tập một cuộc họp của ban điều hành quốc gia trong tuần này để thống nhất các quy trình đại hội chọn lãnh đạo mới.
Thách thức đối với đảng này là các đại hội như vậy thường mất vài tháng để tổ chức và nếu một cuộc bầu cử diễn ra trước thời điểm đó, đảng Tự do sẽ nằm dưới sự lãnh đạo của một thủ tướng được chỉ định mà không được các thành viên bầu chọn.
Điều này chưa từng xảy ra ở Canada. Đảng Tự do có thể cố gắng tổ chức một đại hội ngắn hơn bình thường, nhưng điều đó có thể gây ra phản đối từ các ứng viên cảm thấy mình bị bất lợi.
Hiện chưa có người kế nhiệm rõ ràng cho ông Trudeau, nhưng một số nhân vật nổi bật trong đảng Tự do như cựu Bộ trưởng Tài chính Chrystia Freeland, Bộ trưởng Giao thông Anita Anand và cựu Thống đốc Ngân hàng Trung ương Mark Carney đã được đề xuất làm ứng viên tiềm năng.
Ai được chọn làm lãnh đạo đảng Tự do cũng sẽ được lựa chọn làm ứng cử viên của đảng này tham gia cuộc chạy đua với đối thủ chính là lãnh đạo đảng Bảo thủ Pierre Poilievre.
Tiến hành bầu cử
Canada phải tổ chức cuộc bầu cử liên bang tiếp theo trước tháng 10, nhưng khả năng cao là sẽ tổ chức một cuộc bỏ phiếu trước thời điểm đó.
Hiện dẫn đầu các cuộc thăm dò dư luận với khoảng cách hai con số, trong nhiều tháng qua, đảng Bảo thủ đối lập đã tìm cách kích hoạt một cuộc bầu cử bằng cách đưa ra hàng loạt cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm tại Hạ viện.
Chính phủ cần sự ủng hộ của đa số trong tổng số 3 nghị sĩ quốc hội trong một cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm. Đảng Tự do thiếu 17 ghế để đạt đa số, nghĩa là họ cần sự ủng hộ từ các thành viên của các đảng khác tại Canada.
Đến nay, các thành viên của đảng Dân chủ mới (NDP) thiên tả đã cung cấp đủ số phiếu để ông Trudeau duy trì quyền kiểm soát.
Tuy nhiên, ngày 7/1, sau khi ông Trudeau tuyên bố sẽ từ chức, lãnh đạo NDP Jagmeet Singh nói rằng ông sẽ bỏ phiếu bất tín nhiệm đảng Tự do, bất kể ai là lãnh đạo. Ông tuyên bố: “Họ không xứng đáng có thêm một cơ hội nữa”.
Người nào lãnh đạo đảng Tự do từ ngày 24/3 tới sẽ không có nhiều thời gian để điều hành.
Sau khi thời gian tạm ngừng quốc hội kết thúc, cuộc bỏ phiếu đầu tiên sẽ là một cuộc bỏ phiếu tín nhiệm. Nếu chính phủ mất phiếu tín nhiệm, họ sẽ từ chức hoặc yêu cầu giải tán quốc hội, dẫn đến một cuộc bầu cử liên bang.
Các cuộc thăm dò cho thấy nếu một cuộc bầu cử tại Canada diễn ra hôm nay, đảng Bảo thủ đối lập chính thức sẽ giành chiến thắng áp đảo.
Ông Trudeau, sinh năm 1971, nhậm chức vào tháng 11/2015 và tái đắc cử hai lần, trở thành một trong những thủ tướng tại vị lâu nhất ở Canada. Tuy vậy, uy tín của ông bắt đầu giảm sút từ 2 năm qua trong bối cảnh công chúng phản ứng giận giữ về vấn đề chi phí sinh hoạt tăng cao và tình trạng thiếu hụt nhà ở.