Tuần qua, làng thể thao thế giới đã rúng động bởi lời thú tội sử dụng doping của Lance Armstrong trong chương trình đối thoại với Oprah Winfrey. VĐV đua xe đạp người Mỹ thừa nhận đã nhờ tới sự trợ giúp của món “cocktail” với dẫn xuất chính là EPO. Nhưng EPO chính xác là gì? Dưới đây là những thông tin cơ bản của sản phẩm doping nổi tiếng nhất trong giới thể thao.
EPO giúp tăng sức bền và giảm mệt mỏi. Ảnh: AFP |
E-P-O. 3 chữ cái đó khi đứng riêng rẽ chẳng có đặc biệt. Tuy nhiên, khi chúng kết hợp với nhau thì lại tạo nên một sức mạnh khủng khiếp. Những người thích chơi ô chữ có thể nói với bạn rất nhanh, rằng đó là “sản phẩm doping”. Bởi kể từ vụ Festina năm 1998 (scandal sử dụng doping tại Tour de France), EPO đã trở thành chất kích thích nổi tiếng nhất đối với tất cả mọi người.
Tại sao EPO là chất kích thích?
Người ta vẫn hay nói về việc sử dụng doping, nhưng không nhiều người biết chất kích thích vận hành như thế nào. Armstrong đã sử dụng rất nhiều EPO vì những lý do hiển nhiên và nó liên hệ chặt chẽ với môn thể thao mà anh thi đấu: xe đạp. Sử dụng EPO giúp tăng sức bền và giảm sự mệt mỏi. Đối với những môn thể thao thuộc dạng marathon, đây thực sự là một thứ “vũ khí” hiệu quả tăng cường phong độ.
EPO hoạt động như thế nào?
Dưới cái tên khoa học là Érythropoïétine, EPO là một phân tử thúc đẩy quá trình sản xuất hồng cầu trong cơ thể người. Điều đó giúp tăng cường oxy cho các múi cơ, đồng nghĩa với việc cơ thể có một trạng thái “thể thao” tốt hơn so với điều kiện bình thường. Nên biết rằng cơ thể chúng ta cũng sản xuất EPO một cách tự nhiên. Phân tử này được sinh ra tới 90% bởi thận, nhưng não, gan và tử cung cũng biết cách cung cấp EPO trong trường hợp cần thiết.
EPO: vừa chữa bệnh, vừa giết người
Nếu EPO bị cấm thì đó không phải duy nhất vì những lý do đạo đức. Chất này nếu dùng quá liều có thể sẽ rất nguy hiểm cho sức khỏe, thậm chí là nguy hại đến tính mạng. Từ năm 1985, EPO đã được sử dụng trong y tế, và nó được chuẩn y tại Mỹ vào năm 1989. Nếu như các bác sĩ sử dụng EPO để điều trị bệnh suy thận, những bệnh về máu hay một số bệnh ung thư, chất này sẽ trở nên nguy hiểm khi được sử dụng để cải thiện phong độ thể thao.
Armstrong (trái) thú tội với Oprah Winfrey. Ảnh: zimbio |
Tại sao? EPO thúc đẩy sự sản sinh hồng cầu trong máu và như vậy làm tăng dung tích hồng cầu trong cơ thể. Nói cách khác, EPO làm tăng tỉ lệ hồng cầu trong máu, từ 45% ở mức bình thường tới mức 65%. Sự nguy hiểm nằm ở chỗ đó. Máu không thể tuần hoàn dễ dàng như trước. Nghĩa là máu trở nên kém lỏng hơn và đặc hơn. Như vậy, các cục máu đông dễ được hình thành, dẫn đến tình trạng viêm tĩnh mạch, nghẽn mạch phổi hay tai biến mạch máu não. Người ta cũng ghi nhận những trường hợp tăng huyết áp động mạch. Trong trường hợp này, khả năng suy tim rất dễ xảy ra.
Phát hiện EPO như thế nào?
Hiện nay, có 2 loại test giúp phát hiện việc sử dụng EPO ở các VĐV. Đầu tiên là xét nghiệm nước tiểu. Phương pháp này khá tốn kém (150 euro/lần) và phải mất khoảng 3 ngày mới có bảng kết quả đầy đủ. Phương pháp thứ hai là xét nghiệm máu. Nhanh hơn và kinh tế hơn, đây là phương pháp được các cơ quan chức năng quốc tế chống doping sử dụng thường xuyên nhất. Vấn đề là xét nghiệm này dựa vào tỉ lệ hồng cầu trong máu và khó chứng minh tội lỗi của một VĐV. Nếu tỉ lệ cao hơn 50%, anh ta có thể bị nghi ngờ, nhưng một số cơ thể vốn tự nhiên đã có tỉ lệ hồng cầu quá bán. Vì thế, nếu như VĐV chỉ sử dụng một lượng nhỏ chất kích thích, họ có thể qua mặt các đoàn kiểm tra. Người ta cũng hiểu tại sao xét nghiệm máu còn lâu mới là giải pháp tốt nhất.
Hộ chiếu sinh học và những loại doping khác
Từ năm 2008, người ta đã sử dụng hộ chiếu sinh học trong môn đua xe đạp. Nó cho phép ghi nhận những sự khác biệt hiển nhiên về tập tính thể lực của một cuarơ, giống như một dạng “dòng thời gian” về tay đua này. Theo đó, người ta có thể nhìn thấy một sự cải thiện nhanh về thể lực của một VĐV nào đó. Nhưng một lần nữa, những kỹ thuật để tăng cường phong độ là rất đa dạng và EPO dường như đã trở thành lựa chọn chính đối với những kẻ gian lận hiện đại nhất.
Lúc này, EPO vẫn luôn là một thứ doping rất hiệu quả, nhưng việc sử dụng nó cần phải tinh vi hơn thì mới tránh được sự kiểm tra của các cơ quan chức năng. Khả năng kiểm soát chính xác những mũi tiêm EPO dường như là một trong những chìa khóa của việc sử dụng doping hiện đại.
Ngoài EPO, còn có những chất kích thích khác cũng đang cho hiệu quả cao tương tự. Điển hình là loại ma túy mới dành cho các VĐV giàu có: AICAR. Liệu EPO đã tìm thấy một người kế vị xứng tầm?
Bảo An(theo AFP)