Hội nghị cấp cao ASEAN 21 và các hội nghị cấp cao liên quan diễn ra tại Thủ đô Phnôm Pênh, Campuchia vừa kết thúc. Kết quả hội nghị và những vấn đề được bàn thảo tại hội nghị vẫn là các chủ đề được dư luận trong và ngoài khu vực quan tâm.
Ngày 23/11, Thứ trưởng Ngoại giao Phạm Quang Vinh (ảnh) đã dành cho báo chí một cuộc trao đổi xung quanh vấn đề này.
Cú hích cho việc xây dựng Cộng đồng ASEAN
Thứ trưởng Phạm Quang Vinh cho biết: Việc hoàn thành xây dựng cộng đồng ASEAN vào năm 2015 là một trong những mối quan tâm lớn. Qua Hội nghị cấp cao lần này, vấn đề xây dựng cộng đồng và liên kết ASEAN đã được nâng lên một tầm mới. Việc xây dựng cộng đồng ASEAN được chính thức khởi động trên toàn diện cả 3 trụ cột từ năm 2009, tuy nhiên khởi thủy của nó là từ năm 1993. Những năm 2010, 2011, 2012 là giai đoạn bản lề tiến tới xây dựng cộng đồng ASEAN vào năm 2015. Các nhà lãnh đạo ASEAN nhận rõ đây chính là lúc nhất thiết phải nỗ lực vượt bậc ở cả tầm khu vực lẫn ở tầm mỗi quốc gia, nhằm tạo những cú hích và những bước đột phá cho việc xây dựng cộng đồng ASEAN.
Tại Hội nghị cấp cao ASEAN 21, các nhà lãnh đạo ASEAN đã nhất trí lùi thời hạn hình thành cộng đồng ASEAN đến cuối năm 2015. Về vấn đề này, Thứ trưởng Phạm Quang Vinh cho biết thêm: Nhìn lại định hướng xây dựng cộng đồng, trước đây, ASEAN dự kiến đến năm 2020 hoàn thành việc này. Nhưng từ năm 2007, ASEAN nhận thấy cần đẩy mạnh quyết tâm xây dựng cộng đồng ASEAN vì chính lợi ích và khả năng của mình và thời điểm năm 2015 đã được thống nhất đặt ra. Trên thực tế, thời điểm cụ thể trong năm chưa được xác định. Và tại Hội nghị cấp cao ASEAN 21, các nhà lãnh đạo ASEAN đã xác định thời điểm đó là ngày 31/12/2015. ASEAN sẽ xác định những tiêu chí phải đạt được đến thời điểm đó trong lộ trình xây dựng cộng đồng.
Tuy nhiên, đó chỉ là thời điểm đạt được những tiêu chí cơ bản để hình thành cộng đồng. Sau thời điểm này, ASEAN còn phải nỗ lực làm sâu sắc thêm những tiêu chí của cộng đồng ASEAN và thúc đẩy mạnh hơn sự phát triển của cộng đồng. Lộ trình này bao gồm cả những mục tiêu trước mắt, lâu dài và những hoạt động cụ thể trong thời điểm đó.
Dự kiến trước tháng 12/2015 sẽ diễn ra một hội nghị cấp cao ASEAN nhằm tuyên bố về việc hình thành cộng đồng ASEAN, đưa ra thông điệp về một ASEAN mới, tiếp tục những nỗ lực cộng đồng, tiếp tục đóng góp vào hòa bình, ổn định, an ninh khu vực và tiếp tục gắn kết vì lợi ích chung của các nước trong khu vực.
Thúc đẩy những quan điểm chung đã đạt được về vấn đề Biển Đông
Về vấn đề Biển Đông được đề cập tại Hội nghị Cấp cao ASEAN 21, Thứ trưởng Phạm Quang Vinh cho biết, các nước ASEAN đã đạt được nhận thức chung cho rằng, hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn hàng hải ở Biển Đông là vấn đề quan trọng đối với cả khu vực và riêng từng nước. Chính vì vậy, đây là lợi ích và quan tâm chung mà các nước đều mong muốn cùng chung sức đóng góp để đảm bảo mục tiêu này.
Các nước ASEAN đã nhất trí cao quan điểm, các bên liên quan phải tuân thủ luật pháp quốc tế, Công ước Luật Biển 1982, cũng như những thỏa thuận đã đạt được, trong đó giữa ASEAN và Trung Quốc là Tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC). ASEAN xác định phải thúc đẩy những quan điểm chung đã có, gần đây nhất là Tuyên bố Nguyên tắc 6 điểm của ASEAN về Biển Đông. Một điểm đáng lưu ý là ASEAN - Trung Quốc vừa qua đã đạt được tuyên bố quan trọng về kỷ niệm 10 năm Tuyên bố DOC (2002-2012), trong đó có một số nội dung quan trọng. Các nhà lãnh đạo ASEAN và Trung Quốc đã tái khẳng định mạnh mẽ giá trị cũng như những cam kết đã đề ra trong DOC; khẳng định sẽ tiếp tục thực hiện đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố này.
Những nguyên tắc căn bản trong DOC cũng được tái khẳng định trong dịp này: Các bên phải tuân thủ luật pháp quốc tế, trong đó có Hiến chương Liên hợp quốc, Công ước Luật Biển 1982, cũng như những thỏa thuận đã có, trong đó có Hiệp ước thân thiện và hợp tác Đông Nam Á (TAC) và DOC. Các nhà lãnh đạo nhấn mạnh những nguyên tắc căn bản để điều chỉnh ứng xử, các bên liên quan cần tuân thủ trong vấn đề Biển Đông là bảo đảm duy trì hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn tự do hàng hải ở Biển Đông trên cơ sở luật pháp quốc tế và Công ước Luật Biển 1982; cam kết giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, không đe dọa hoặc sử dụng vũ lực; không làm phức tạp thêm tình hình và xung đột leo thang, gây căng thẳng cho khu vực; tiếp tục hỗ trợ môi trường hòa bình, ổn định ở Biển Đông, phải thúc đẩy các biện pháp xây dựng lòng tin với nhau. Các nhà lãnh đạo ASEAN và Trung Quốc đã khẳng định lại một cách mạnh mẽ giá trị và tầm quan trọng của DOC và giao cho các bộ trưởng, các quan chức cấp cao tiến hành thực hiện và kiểm điểm thường xuyên việc thực hiện tuyên bố này.
Đỗ Quyên (lược ghi)