Cải cách hành chính gắn với xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam

Mục tiêu chung của Chương trình nhằm tiếp tục xây dựng nền hành chính dân chủ, chuyên nghiệp, hiện đại, tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, có năng lực kiến tạo phát triển, liêm chính, phục vụ nhân dân, trên cơ sở những quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng về đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân trong giai đoạn 2021 - 2030.

Lý luận về nhà nước pháp quyền là hệ thống các quan điểm tư tưởng rất phong phú và có cách tiếp cận khác nhau. Tuy nhiên, nghiên cứu tư tưởng về nhà nước pháp quyền trong lịch sử và thực tiễn các mô hình nhà nước pháp quyền trên thế giới, những giá trị phổ biến có tính nguyên tắc của nhà nước pháp quyền nói chung, và Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam cho thấy có mối quan hệ chặt chẽ với cải cách hành chính nhà nước. 

Mối quan hệ giữa cải cách hành chính và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa

Việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và cải cách hành chính mà Đảng, Nhà nước và toàn dân ta đang thực hiện là quá trình vừa xây dựng, vừa tìm tòi, tích lũy từ thực tiễn cho đến tư duy lý luận, đầy khó khăn và phức tạp. Trên cơ sở những đặc trưng cơ bản của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam có thể thấy những mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp, đặc biệt những nội dung của cải cách hành chính trong suốt thời gian vừa qua đã cho thấy mối quan hệ chặt chẽ, tương hỗ với nhau. 

Từ mục tiêu của cải cách hành chính nhà nước trong từng thời kỳ, và đặc biệt là mục tiêu của Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2011 - 2020 đã thể hiện những vấn đề cơ bản mà nền hành chính phải đạt được trong quá trình xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. 

Xây dựng, hoàn thiện hệ thống thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa nhằm giải phóng lực lượng sản xuất, huy động và sử dụng có hiệu quả mọi nguồn lực cho phát triển đất nước. 
Tạo môi trường kinh doanh bình đẳng, thông thoáng, thuận lợi, minh bạch nhằm giảm thiểu chi phí về thời gian và kinh phí của các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế trong việc tuân thủ thủ tục hành chính.

Xây dựng hệ thống các cơ quan hành chính nhà nước từ trung ương tới cơ sở thông suốt, trong sạch, vững mạnh, hiện đại, hiệu lực, hiệu quả, tăng tính dân chủ và pháp quyền trong hoạt động điều hành của Chính phủ và của các cơ quan hành chính nhà nước.

Bảo đảm thực hiện trên thực tế quyền dân chủ của nhân dân, bảo vệ quyền con người, gắn quyền con người với quyền và lợi ích của dân tộc, của đất nước.

Xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức có đủ phẩm chất, năng lực và trình độ, đáp ứng yêu cầu phục vụ nhân dân và sự phát triển của đất nước. Tiếp theo đó, Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2021 - 2030 cũng đã đưa ra từng nội dung cải cách hành chính gắn với mục tiêu, nhiệm vụ cụ thể và có gắn chặt chẽ với quá  trình xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn tới. 

Có thể thấy rõ mối liên hệ giữa cải cách hành chính và xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam có đặc trưng cơ bản nhất của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước được tổ chức và hoạt động theo Hiến pháp và pháp luật, quản lý xã hội bằng Hiến pháp và pháp luật; bảo đảm tính tối cao của Hiến pháp và yêu cầu thượng tôn pháp luật trong đời sống nhà nước và xã hội. Trong mối quan hệ này, mục tiêu của cải cách hành chính là góp phần thúc đẩy hoàn thiện hệ thống thể chế, pháp luật và nâng cao hiệu lực, hiệu quả thi hành pháp luật trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

Tác động của cải cách hành chính đối với sự phát triển kinh tế - xã hội

Cải cách hành chính góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động, tăng tính công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình đối với người dân và xã hội, chất lượng phục vụ của bộ máy hành chính nhà nước ngày càng được cải thiện theo hướng phát huy dân chủ, vì lợi ích của người dân và xã hội.

Cải cách hành chính là nhân tố quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, góp phần nâng cao vị thế quốc tế, năng lực cạnh tranh quốc gia trong xu thế toàn cầu hoá và đẩy mạnh hội nhập quốc tế. Chức năng quản lý nhà nước đối với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta đòi hỏi bộ máy nhà nước phải đủ năng lực, quyền lực và sự liêm chính để thực hiện đúng chức trách theo luật định. 

Trong bộ máy nhà nước, hệ thống hành chính là bộ phận đông đảo nhất, trực tiếp thực thi quyền lực, điều hành theo luật pháp mọi mặt của đời sống xã hội, trước hết là các hoạt động kinh tế. Công cuộc đổi mới đi vào chiều sâu không thể tiến triển thuận lợi với hệ thống hành chính nhà nước còn có nhiều nhược điểm như hiện nay. 

Trong tiến trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam thực sự của dân, do dân và vì dân, yêu cầu bức xúc hiện nay là phải tăng cường và kết hợp chặt chẽ cải cách kinh tế với cải cách hành chính và đổi mới hệ thống chính trị nói chung, tiến hành cải cách hành chính đồng bộ với cải cách lập pháp, cải cách tư pháp và đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng, theo một chương trình phù hợp với điều kiện và khả năng thực tế, nhằm vào những việc trọng tâm, cốt lõi, những việc có thể và cần phải làm ngay, để khắc phục các trở lực đang kìm hãm công cuộc đổi mới và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. 

6 nội dung cải cách hành chính giai đoạn 2021 - 2030

Cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2021-2030 tập trung vào 6 nội dung, đó là: cải cách thể chế; cải cách thủ tục hành chính; cải cách tổ chức bộ máy hành chính nhà nước; cải cách chế độ công vụ; cải cách tài chính công và xây dựng, phát triển Chính phủ điện tử, Chính phủ số.

Trọng tâm cải cách hành chính 10 năm tới là: Cải cách thể chế, trong đó tập trung xây dựng, hoàn thiện hệ thống thể chế của nền hành chính và nâng cao hiệu lực, hiệu quả tổ chức thi hành pháp luật; xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức chuyên nghiệp, có năng lực, phẩm chất đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ và sự phát triển đất nước, trong đó, chú trọng cải cách chính sách tiền lương; xây dựng và phát triển Chính phủ điện tử, Chính phủ số.

Có thể nói gần như các yếu tố cấu thành cơ bản của nền hành chính quốc gia đều đòi hỏi phải cải cách, thay đổi, đồng thời cải cách hành chính được triển khai trên diện rộng, ở tất cả các lĩnh vực, các cấp hành chính. Mỗi lĩnh vực lại bao gồm một loạt các lĩnh vực thành phần cho thấy tính phức tạp, độ rộng của cải cách hành chính ở Việt Nam. Tuy đi theo xu hướng cải cách toàn bộ nền hành chính, nhưng cải cách hành chính ở Việt Nam đã chia ra từng giai đoạn, gắn cải cách hành chính với cải cách kinh tế, cải cách đồng bộ nhưng có trọng tâm, có khâu đột phá. 

Khi bắt đầu thực hiện cải cách hành chính, Chính phủ đã chọn đúng khâu đột phá là cải cách thủ tục hành chính để giải quyết những vấn đề bức xúc nhất trong quan hệ giữa Nhà nước với công dân và từ tổng kết thực tiễn của cải cách thủ tục hành chính để đề xuất những nội dung cụ thể về rà soát chức năng, nhiệm vụ, chấn chỉnh bộ máy tổ chức hành chính từ Chính phủ đến chính quyền địa phương, tiếp đó ở giai đoạn sau này (từ năm 2011), Chính phủ đã xác định trọng tâm quan trọng của cải cách hành chính là cải cách thể chế; xây dựng nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, chú trọng cải cách tiền lương nhằm tạo động lực thực sự để cán bộ, công chức, viên chức thực thi công vụ có chất lượng và hiệu quả; nâng cao chất lượng dịch vụ hành chính và chất lượng dịch vụ công.