Tiếp tục phiên họp thứ , chiều 16/2, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) đã họp cho ý kiến vào dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ Luật Tố tụng dân sự (BLTTDS).
Các Ủy viên UBTVQH cơ bản tán thành với các nội dung sửa đổi, bổ sung của dự án Luật, song riêng vấn đề Viện Kiểm sát (VKS) nên hay không nên tham gia các phiên tòa giải quyết vụ án dân sự còn nhiều ý kiến khác nhau.
Theo Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật của UBTVQH, thực tiễn thi hành BLTTDS trong thời gian qua cho thấy quy định của BLTTDS về sự tham gia của VKS trong tố tụng dân sự đã bộc lộ những hạn chế, bất cập.
Trong điều kiện trình độ dân trí còn hạn chế, người dân còn gặp nhiều khó khăn trong việc tự chứng minh để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình trước tòa án. Số lượng luật sư chưa đáp ứng được yêu cầu tham gia tất cả các phiên tòa thì cần thiết phải mở rộng thẩm quyền của VKS tham gia các phiên tòa dân sự tạo điều kiện đảm bảo để VKS thực hiện có hiệu quả chức năng, nhiệm vụ của mình.
Nêu quan điểm “việc dân sự cốt ở đôi bên”, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Đức Chính cho rằng giải quyết các vụ việc dân sự cần tuân thủ nguyên tắc cao nhất là để đôi bên tự xem xét, đánh giá, không thể nói dân trí hạn chế mà VKS ngồi vào có thể bảo vệ được ngay, điều đó đi ngược lại nguyên tắc bảo vệ sự tự nguyện của đôi bên.
“Bộ luật hiện hành quy định VKS không tham gia tất cả các phiên tòa giải quyết vụ án dân sự, trong khi tỷ lệ bản án quyết định dân sự bị hủy tăng lên do nguyên nhân nào chưa được chứng minh, chưa đánh giá kỹ lưỡng nay lại sửa đổi có lẽ là vội vàng” – ông Chính nhấn mạnh. Phó Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao, Chánh án Tòa án quân sự Trung ương Trần Văn Độ cùng chung quan điểm này.
Song, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Thu Ba lại cho rằng quy định như BLTTDS hiện hành đã bộc lộ những hạn chế như: Tạo ra tình trạng khép kín trong quá trình thu thập chứng cứ, hòa giải, xét xử của thẩm phán, nhiều vụ việc dân sự được giải quyết thiếu khách quan nhưng VKS không kịp thời phát hiện để kháng nghị trong khi đó tỷ lệ bản án, quyết định dân sự của tòa án bị hủy, bị sửa do có sai sót hàng năm không giảm.
Theo bà Thu Ba, kết luận số 79-KL/TW ngày 28/7/2010 của Bộ Chính trị về Đề án đổi mới tổ chức và hoạt động của Tòa án, VKS và Cơ quan điều tra theo Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 nêu rõ, VKSND tiếp tục thực hiện chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp như hiện nay.
Vì vậy, khi chưa thực hiện việc chuyển VKS thành Viện công tố như tinh thần của Nghị quyết số 49-NQ/TW và trong khi VKS còn thực hiện chức năng kiểm sát các hoạt động tư pháp thì cần quy định thẩm quyền của VKS tham gia các phiên tòa, phiên họp giải quyết vụ việc dân sự để tạo điều kiện cho VKS thực hiện có hiệu quả chức năng, nhiệm vụ của mình là cần thiết.
Xung quanh vấn đề cơ chế sửa bản án cao nhất khi có sai lầm nghiêm trọng, đa số các đại biểu nhất trí việc dự án Luật quy định một cơ chế đặc biệt để Hội đồng Thẩm phán TANDTC được tự mình xem xét lại quyết định giám đốc thẩm có sai lầm nghiêm trọng.
Bởi thực tiễn xét xử giám đốc thẩm của Hội đồng Thẩm phán TANDTC thời gian qua cho thấy có trường hợp quyết định giám đốc thẩm của Hội đồng Thẩm phán TANDTC có sai lầm nghiêm trọng hoặc có chứng cứ mới làm thay đổi cơ bản nội dung quyết định nhưng không có cơ chế để giải quyết lại, đương sự rất bức xúc, khiếu nại gay gắt, kéo dài.
Tán thành việc cần có cơ chế đặc biệt để sửa bản án cao nhất khi có sai lầm nghiêm trọng như báo cáo giải trình, tiếp thu của UBTVQH, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Văn Thuận nêu quan điểm: Trong khi chúng ta chưa có cơ chế bảo vệ quyền công dân tốt hơn thì trước mắt nên áp dụng cơ chế này để bảo vệ quyền công dân.
Ông Nguyễn Đức Chính, Thứ trưởng Bộ Tư pháp lại cho rằng, việc mở ra cơ chế này làm cho việc giải quyết các vụ việc dân sự không có điểm dừng. “Đồng ý khi có vi phạm thì phải sửa, nhưng sửa theo hướng bồi thường thiệt hại chứ không phải cho xét xử lại, vi phạm trình tự xét xử hai cấp”, ông Chính nói.
Chu Thanh Vân - TTXVN