Bà Trần Tố Nga (ngoài cùng bên phải). Ảnh: Linh Hương - PV TTXVN tại Pháp
Theo phóng viên TTXVN tại Paris, tại phiên tòa, 15 luật sư phía bị đơn đã có hơn 4 giờ tranh luận và bảo vệ các thân chủ là 17 công ty hóa chất Mỹ, bao gồm Monsanto (được Bayer của Đức mua lại vào năm 2018) và Dow Chemical, trong khi 3 luật sư của bà Tố Nga chỉ có thời hạn là 1 tiếng rưỡi.
Các luật sư William Bourdon, Amélie Lefebvre, Bertrand Repolt đã đồng hành bên bà Tố Nga suốt hơn 10 năm qua, với những dấu mốc quan trọng như năm 2009 khi bà đứng ra làm chứng tại Tòa án Lương tâm quốc tế vì nạn nhân da cam/dioxin Việt Nam ở Paris, năm 2013 khi Tòa đại hình Evry đã chấp đơn kiện của bà và năm 2014 khi bà nhận được thông báo mở phiên thủ tục đầu tiên với danh sách hầu tòa gồm 19 công ty chất Mỹ.
Thông qua phiên tòa này, được dư luận Pháp đánh giá là "lịch sử", bà Tố Nga và các tổ chức ủng hộ vụ kiện mong muốn thúc đẩy sự công nhận quốc tế về một "tội ác hủy diệt môi trường".
Theo luật sư William Bourdon, các công ty hóa chất Mỹ sử dụng tất cả các phương tiện có thể, không phải để ngăn cản phiên tòa diễn ra – vì họ không thể ngăn cản - mà để đưa ra các lập luận cho rằng hành động của bà Tố Nga là không thể chấp nhận được, là thiếu cơ sở.
Các đại diện bên bị đã biện hộ rằng Tòa đại hình Evry không đủ năng lực để xử lý hồ sơ này. Lập luận rằng các công ty này "hành động theo lệnh của một Nhà nước và nhân danh Nhà nước đó", luật sư Jean-Daniel Bretzner của Monsanto cho rằng họ có thể được hưởng quyền miễn trừ tư pháp. Luật sư William Bourdon nhấn mạnh rằng lời biện hộ này đã lỗi thời.
Ông nhấn mạnh: "Chúng tôi phản đối một cách vững chắc bằng cách dựa vào các quy định quốc gia, châu Âu và quốc tế. Có rất nhiều ví dụ trong lịch sử mà các công ty đa quốc gia đã cố gắng áp đặt sự bất khả kháng, rằng họ không phải chịu trách nhiệm vì chỉ tuân theo mệnh lệnh chính trị. Chúng tôi khá tự tin vì luật pháp đã phát triển theo hướng tăng cường trách nhiệm của các chủ thể tư nhân, ngay cả khi họ tuyên bố đã hành động vì sự thúc ép của chính quyền".
Ông Jean-Pierre Archambault, Tổng Thư ký Hội Hữu nghị Pháp-Việt, đánh giá phiên tranh tụng là "một bước tiến quan trọng" trong vụ kiện mà bà Tố Nga đã bền bỉ theo đuổi suốt hơn 6 năm qua, vì công lý cho các nạn nhân da cam/dioxin Việt Nam.
Ông khẳng định: "Tôi thấy những lời biện hộ của các luật sư bảo vệ quyền lợi của các công ty đa quốc gia Mỹ thật đáng rùng mình. Họ cho rằng đó là hành động theo mệnh lệnh Chính phủ Mỹ, do đó họ không phải chịu bất kỳ trách nhiệm nào cho việc đã sản xuất các loại thuốc diệt cỏ nguy hiểm, khiến hàng triệu nạn nhân vẫn phải chịu đựng những di chứng sau khi chiến tranh đã kết thúc hàng chục năm. Cuộc đấu tranh của bà Tố Nga sẽ còn tiếp tục và bà sẽ luôn nhận được sự ủng hộ của chúng tôi."
Bà Marie Toussaint, nghị sỹ châu Âu thuộc Đảng Xanh, không dấu nổi sự phẫn nộ trước việc luật sư bên bị thậm chí còn đưa ra lập luật sai trái rằng bà Tố Nga không còn chất da cam/dioxin trong máu nữa.
Có thể thấy rằng các công ty Mỹ đã cố gắng bằng mọi cách rũ bỏ trách nhiệm của họ trong việc sản xuất ra chất độc da cam. Lịch sử đã cho thấy trong chiến tranh, những vũ khí nguyên tử đã hủy diệt không những đất đai và con người lúc đó, mà còn ảnh hưởng nặng nề cho nhiều thế hệ sau này.
Theo bà, điều tương tự cũng xảy ra đối với những hóa chất độc hại như da cam/dioxin. Các công ty không thể nói rằng họ sản xuất theo lệnh của Chính phủ Mỹ, vì chính họ đã nghiên cứu, thử nghiệm và tham gia đấu thầu cung cấp các hóa chất này cho quân đội Mỹ.
Nghị sĩ Toussaint khẳng định: "Chúng ta cần công lý để xây dựng hòa bình. Và không ai có quyền sản xuất ra những hóa chất độc hại ảnh hưởng đến nhiều thế hệ, kể cả trong thời kỳ chiến tranh hay hòa bình".
Theo ông Jean-Marc Defrémont, thị trưởng thành phố Savigny-sur-Orge, các công ty hóa chất Mỹ đã sản xuất ra các chất diệt cỏ, phá hủy môi trường nghiêm trọng ở Việt Nam. Tuy nhiên, cho đến nay họ chưa phải chịu một sự trừng phạt nào. Ông nhấn mạnh: "Vì vậy chúng tôi ủng hộ vụ kiện của bà Tố Nga với tư cách là những người bảo vệ sinh thái".
Bà Tố Nga tâm sự rằng buổi sáng trước khi đến phiên tòa, bà đã nghe những câu hát "Ngày mai anh lên đường, ngày mai anh ra chiến trường…".
Bà hy vọng ngày hôm nay là khởi đầu cho sự ủng hộ ngày càng nhiều, vì công lý không chỉ cho riêng bà mà cho tất cả các nạn nhân da cam/dioxin. Dù Tòa dự kiến tuyên án vào tháng 5 tới, song với bà cuộc chiến mới với đầy cam go sẽ còn kéo dài. Bà khẳng định: "Chúng tôi sẽ kiên trì và bền bỉ tiếp tục như chặng đường hơn 6 năm qua".