Đánh giá tác động tiềm ẩn của đại dịch COVID-19 một cách khoa học

Xây dựng nhiều kịch bản phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội

Theo đại biểu Tạ Văn Hạ, đại dịch đã làm thay đổi toàn diện cấu trúc của xã hội. Nhiều hình thái kinh tế - xã hội mới được xuất hiện. Tuy nhiên, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2022 mới căn cứ chủ yếu vào kết quả triển khai thực hiện kế hoạch năm 2021 và kết quả kinh nghiệm 4 đợt phòng, chống dịch COVID-19, như vậy là chưa đầy đủ. 

Theo đại biểu, để có cơ sở Quốc hội quyết định thông qua kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2022, cần có báo cáo tổng hợp với đầy đủ số liệu thông tin, phân tích, đánh giá các tác động tiềm ẩn của đại dịch COVID-19 một cách khoa học với các dự báo cả trong ngắn hạn và dài hạn. Từ đó, xây dựng nhiều kịch bản phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội tương ứng với từng tình huống, diễn biến của dịch bệnh, để không phải bị động, bất ngờ trong điều kiện bình thường mới, thay vì như nhận định hiện nay là dịch còn có thể kéo dài và diễn biến phức tạp.

Cho rằng tất cả những nhận định đều định tính mà chưa có căn cứ khoa học, đại biểu Tạ Văn Hạ nhắc lại, khi thảo luận kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2021, nhiều đại biểu Quốc hội khóa XIV băn khoăn chỉ tiêu tốc độ tăng trưởng GDP năm 2021 là 6% là quá cao. Nhận định này cũng chỉ là cảm tính. Và nay, dự kiến mức tăng trưởng chỉ đạt từ 3 - 3,5%.

Đại biểu nêu lên hàng loạt vấn đề: Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2022 lại đặt ra chỉ tiêu 6 - 6,5%, vậy cơ sở nào, căn cứ nào để chúng ta đưa ra những chỉ tiêu này? Hiện nay, vấn đề mở cửa trường học trở lại đang được cử tri và nhân dân đặc biệt quan tâm. Trẻ em bị giãn cách lâu ngày sẽ xuất hiện rất nhiều sang chấn về tâm lý. Học tập trực tuyến ảnh hưởng không chỉ về thị lực, sức khỏe, mà chất lượng học tập cũng không đảm bảo, điều kiện học tập khó khăn, không được tiếp cận với các điểm vui chơi, giải trí, dẫn đến có những trường hợp nghiện game, ti vi, điện thoại. Đặc biệt, hiện bố mẹ các em đã đi làm việc một cách bình thường, nếu học sinh quay trở lại trường, giải pháp an toàn trong phòng, chống dịch sẽ như thế nào? Vaccine có thực sự đảm bảo an toàn với trẻ cả về trước mắt lẫn lâu dài? Các giải pháp khắc phục sang chấn tâm lý ra sao và đặc biệt là bù đắp các thiếu hụt về kiến thức như thế nào?

Theo đại biểu Tạ Văn Hạ, tất cả các vấn đề trên đều chưa rõ, trong khi, dự thảo của Nghị quyết phát triển kinh tế - xã hội năm 2022 vẫn ghi sớm đưa học sinh trở lại trường học. “Tôi cho rằng đây là vấn đề không sớm so với yêu cầu thực tế hiện nay”, đại biểu này khẳng định.

Chuẩn bị sớm, đồng bộ các giải pháp về y tế, xã hội

Còn đại biểu Lê Văn Khảm (Bình Dương) nhận định, các giải pháp đưa ra trong kế hoạch năm 2022 là rõ ràng về mục tiêu và có tính khả thi cao khi đặt bối cảnh dịch bệnh ở trong tầm kiểm soát, nhưng vẫn sẵn sàng ứng phó với diễn biến phức tạp hơn có thể xảy ra. Lý giải điều này, đại biểu cho rằng, chúng ta đã có kinh nghiệm, bài học trong phòng, chống dịch, trong tổ chức sản xuất kinh doanh, lưu thông hàng hóa.

Cũng theo đại biểu, các giải pháp phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội, bao gồm cả quản trị xã hội đã được đưa ra. Chính phủ đã xác định mục tiêu bảo vệ sức khỏe, tính mạng nhân dân, gắn kết hài hòa giữa phát triển kinh tế với văn hóa, xã hội, thực hiện an sinh xã hội. Các giải pháp tập trung vào phát triển kinh tế đã rõ ràng, mạnh mẽ. Trong khi đó, các giải pháp về lĩnh vực xã hội, y tế cần cụ thể hơn.

Để có giải pháp cụ thể về y tế, xã hội, đại biểu đề nghị nhận diện đầy đủ hơn những tác động của dịch bệnh đối với người dân trên các phương diện về sức khỏe thể chất, như các di chứng do mắc bệnh hay sức khỏe tâm thần khi tình trạng mất ngủ, lo âu kéo dài, rối loạn trí nhớ, thậm chí là rối loạn về ý thức. Về dinh dưỡng, nhiều người, nhiều gia đình đã giảm lượng tiêu thụ lương thực, thực phẩm, thay đổi khẩu phần bữa ăn, ảnh hưởng lớn tới sức khỏe, nhất là sự phát triển của trẻ em. Nhiều người cũng gặp phải khó khăn trong tiếp cận dịch vụ y tế hiện nay và ngay cả trong thời gian khi có dịch xảy ra, không tránh khỏi tâm lý lo sợ, hoảng loạn của người bệnh và gia đình do không có tư vấn, không có nhân viên y tế thăm khám kịp thời.

Trên phương diện xã hội, đại biểu tỉnh Bình Dương nhấn mạnh, cần lưu ý đến vấn đề mới phát sinh hay làm trầm trọng hơn các vấn đề đã có, như tình trạng vô gia cư, trộm cắp, tín dụng đen, đánh bạc, nghiện game online ở trẻ em, xu hướng hay trào lưu tham gia vào các bình luận tiêu cực trên mạng xã hội.

“Như vậy, các giải pháp về mặt y tế, xã hội cần sự đồng bộ, sự chuẩn bị sớm và liên tục”, đại biểu đúc kết.

Cho rằng, việc Chính phủ tiếp tục các giải pháp hỗ trợ bằng tiền mặt, nhu yếu phẩm, hỗ trợ tham gia bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội là rất thiết thực, theo đại biểu Lê Văn Khảm, cùng với trợ giúp về tâm lý và phòng, chống các tệ nạn xã hội, với sự tham gia của các ngành chức năng và của cả cộng đồng, cần tăng cường sự tham gia của các quỹ an sinh xã hội trong hỗ trợ người dân, người lao động.

Về hệ thống y tế, đại biểu mong muốn Chính phủ tập trung các giải pháp về tài chính cho y tế, về năng lực hệ thống y tế đáp ứng với yêu cầu thực tiễn. Theo đó, nhiệm vụ củng cố các trạm y tế, các trung tâm y tế tuyến huyện sẽ bao gồm việc xác định cụ thể chức năng, nhiệm vụ, chuẩn năng lực chuyên môn và biên chế, cơ chế tài chính, cùng với chiến lược và kế hoạch hành động ứng phó với các dịch bệnh mới nổi. Tương tự, cần nâng cao năng lực cấp cứu ngoài bệnh viện, khám, chữa bệnh từ xa, chú ý đến y học phục hồi và phát triển khoa học công nghệ trong y tế.

“Mặc dù các giải pháp liên quan đến y tế mà Chính phủ đưa ra là hợp lý, nhưng tôi muốn bày tỏ quan điểm về cách tiếp cận có tính bền vững. Điều tôi muốn nói rằng, bây giờ là thời điểm để chúng ta xem xét xây dựng chính sách chăm sóc sức khỏe nhân dân và phát triển hệ thống y tế dựa trên nguyên lý tiếp cận về an ninh sức khỏe hay an ninh y tế như là một thành tố trong chiến lược an ninh con người. Với cách tiếp cận này, vấn đề sức khỏe cộng đồng sẽ được khẳng định rõ ràng về chủ trương sức khỏe, tính mạng con người là trước hết, trên hết. Cách tiếp cận này cho phép đánh giá tổng thể và có tính hệ thống, cũng như thiết lập các chỉ số an ninh sức khỏe, chỉ số đáp ứng của hệ thống y tế, tăng cường các quyết tâm chính trị, hoàn thiện thể chế pháp luật và các giải pháp tài chính kỹ thuật để giải quyết các vấn đề khủng hoảng liên quan đến sức khỏe cộng đồng và y tế”, đại biểu nêu quan điểm.

Nói đến hành động vì mục tiêu sức khỏe cộng đồng, bên cạnh các nguồn lực về tài chính, kỹ thuật, đại biểu cho rằng, không thể không nói đến nguồn lực xã hội quan trọng, được gọi là “vốn xã hội”. Đây chính là các mạng lưới xã hội, các chuẩn mực và sự tin cậy xã hội, giúp cho mọi người cùng nhau hành động phòng, chống dịch, cũng như giúp đỡ người yếu thế, người có nhu cầu có khả năng tiếp cận các nguồn lực để giải quyết vấn đề họ gặp phải.

Trong “vốn xã hội”, niềm tin, truyền thống văn hóa, hệ thống quản lý xã hội và các mối quan hệ xã hội là tài sản, phương tiện, chất xúc tác để củng cố niềm tin và sự hành động chung của cộng đồng. Để phục hồi và phát triển xã hội trong và sau đại dịch, chúng ta nên có giải pháp, cơ chế phát huy hiệu quả thế mạnh vốn có này - điều đã được minh chứng rất rõ nét khi dịch COVID-19 bùng phát mạnh trong thời gian vừa qua.