Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang phát biểu chỉ đạo. Ảnh: Hoàng Hiếu /TTXVN
Báo cáo tại Hội nghị cho thấy, cùng với việc hoàn thiện hành lang pháp lý về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, ngành Khoa học và Công nghệ đã đẩy mạnh triển khai các hoạt động quản lý nhà nước về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo phục vụ phát triển kinh tế-xã hội.
Chỉ số đổi mới sáng tạo (GII) của Việt Nam liên tục được cải thiện trong 13 năm qua cho thấy hiệu quả trong việc chuyển các nguồn lực đầu vào thành kết quả đầu ra đổi mới sáng tạo. Năm 2023, Việt Nam xếp thứ 46/132 quốc gia/nền kinh tế, tăng 2 bậc so với năm 2022, duy trì vị trí thứ 2 trong nhóm 36 nền kinh tế thu nhập trung bình thấp; là một trong 7 quốc gia thu nhập trung bình đạt được nhiều tiến bộ nhất về đổi mới sáng tạo trong thập kỷ qua.
Bộ Khoa học và Công nghệ đã xây dựng Bộ Chỉ số Đổi mới sáng tạo cấp địa phương (PII) và chính thức triển khai trên toàn quốc từ năm 2023. Đây là công cụ đo lường năng lực và kết quả đổi mới sáng tạo của từng địa phương trên cả nước, góp phần cải thiện chỉ số đổi mới sáng tạo quốc gia.
Chiến lược phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đến năm 2030 đã được cụ thể hóa bằng 44 chương trình khoa học công nghệ cấp quốc gia giai đoạn đến năm 2025 và đến năm 2030, cân đối cho cả ba lĩnh vực khoa học tự nhiên, khoa học xã hội và nhân văn, khoa học kỹ thuật và công nghệ.
Các nghiên cứu về khoa học xã hội và nhân văn đã cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoạch định đường lối, chủ trương của Đảng và chính sách của Nhà nước, xây dựng các Văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng…
Các nghiên cứu trong lĩnh vực khoa học tự nhiên, tập trung vào nghiên cứu cơ bản và nghiên cứu cơ bản định hướng ứng dụng trong các lĩnh vực Việt Nam có thế mạnh nhằm đạt trình độ tiên tiến của khu vực và thế giới.
Trong nông nghiệp, khoa học công nghệ đã góp phần thúc đẩy xuất khẩu hàng hóa nông sản đạt trên 53 tỷ USD/năm, thặng dư thương mại ngành đạt hơn 11 tỷ USD, mức cao nhất trong những năm gần đây và chiếm trên 42,5% xuất siêu cả nước, trong đó có 6 sản phẩm nông nghiệp có giá trị xuất khẩu trên 3 tỷ USD.
Quang cảnh hội nghị. Ảnh: Hoàng Hiếu/TTXVN
Trong công nghiệp, giao thông, xây dựng, đã nghiên cứu, chế tạo thành công nhiều sản phẩm công nghiệp với tỉ lệ nội địa hóa cao, giá trị kinh tế lớn, từng bước tiếp thu, làm chủ các công nghệ cao của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Đặc biệt, các kỹ sư Việt Nam đã hoàn toàn làm chủ các khâu từ thiết kế đến thi công các công trình phức tạp như cầu Mỹ Thuận 2 và nhiều công trình hạ tầng quy mô lớn khác, tiết kiệm lượng lớn kinh phí cho ngân sách nhà nước.
Trong lĩnh vực khoa học y - dược, ghép tạng tiếp tục được ghi nhận là điểm sáng từ việc đầu tư, nghiên cứu và ứng dụng công nghệ; đã thực hiện thành công ca ghép đa tạng gồm tim và thận từ người hiến đa tạng chết não; phối hợp ghép tạng xuyên Việt; nghiên cứu thành công quy trình sử dụng tế bào gốc tạo máu tự thân trong điều trị bệnh nhân nhược cơ và lupus ban đỏ hệ thống... là những thành tựu đáng ghi nhận của các nhà khoa học.
Trong lĩnh vực quốc phòng - an ninh, kết quả nghiên cứu góp phần quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả khai thác, làm chủ vũ khí, trang bị kỹ thuật mới; tạo ra một số sản phẩm khoa học và công nghệ có giá trị, đáp ứng yêu cầu tác chiến mới…
Trong lĩnh vực công nghệ cao, Bộ Khoa học và Công nghệ đã phối hợp với các bộ, ngành giải quyết các vấn đề quan trọng cho việc tiếp cận công nghệ sản xuất chip bán dẫn. Tỉ trọng giá trị xuất khẩu sản phẩm công nghệ cao đạt gần 50% tổng giá trị hàng hóa xuất khẩu. Đồng thời, triển khai hiệu quả các nhiệm vụ khoa học công nghệ về phát triển các công nghệ chủ chốt của công nghiệp 4.0 Việt Nam có lợi thế như trí tuệ nhân tạo, phân tích dữ liệu lớn, internet kết nối vạn vật, robot tiên tiến, in 3D, công nghệ thực tế ảo...
Hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo quốc gia ngày càng phát triển về quy mô và hình thức hoạt động, được đánh giá là một trong những hệ sinh thái năng động nhất châu Á và đứng thứ 58 thế giới. Thủ đô Hà Nội lần đầu tiên lọt vào top 200 thành phố khởi nghiệp sáng tạo toàn cầu. Đầu tư cho khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo giữ được mức phát triển tốt so với các nước khu vực ASEAN (với 56 dự án, tổng vốn đầu tư gần 500 triệu USD trong 6 tháng đầu năm 2023).
Thay mặt lãnh đạo Chính phủ, Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang ghi nhận, biểu dương những kết quả đạt được của Bộ cùng ngành Khoa học và Công nghệ trong năm 2023. Nhấn mạnh, trong bối cảnh khó khăn chung của khu vực, thế giới, trong đó có Việt Nam, Phó Thủ tướng cho rằng, đất nước ta vẫn vững vàng vượt qua, đạt được những kết quả đáng khích lệ. Trên chặng đường này có sự đóng góp đáng kể của ngành Khoa học và Công nghệ, nhà khoa học, người làm công tác khoa học và công nghệ.
Phó Thủ tướng nhấn mạnh, khoa học công nghệ luôn có ý nghĩa với từng người dân, ở từng lĩnh vực từ nông nghiệp, công nghiệp tới quân sự, viễn thông… Năm 2023, nhiều nhà khoa học Việt Nam đã được thế giới vinh danh, đem lại tự hào cho đất nước.
Đánh giá về hướng phát triển ngành Khoa học và Công nghệ thời gian tới, Phó Thủ tướng khẳng định: “Khoa học công nghệ là ngành khó vì không phải là lợi thế của Việt Nam. Chúng ta chưa có đủ nguồn lực, chưa có cơ chế đủ mạnh để phát triển, thậm chí cơ chế đang là rào cản cho sự phát triển của khoa học và công nghệ”.
Tuy nhiên, Phó Thủ tướng nhận định, trong một thế giới phát triển nhanh như hiện nay, cần có trách nhiệm không làm giãn khoảng cách về khoa học công nghệ của Việt Nam với thế giới; đồng thời, đáp ứng nhu cầu của từng người dân.
Với mục tiêu, đến năm 2030, Việt Nam là nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; đến năm 2045, trở thành nước phát triển, thu nhập cao, Phó Thủ tướng cho rằng, khoa học và công nghệ chính là giải pháp thực hiện được mục tiêu này trên tinh thần đi tắt, đón đầu.
Phó Thủ tướng chia sẻ một số ý kiến trong phát triển khoa học và công nghệ thời gian tới. Đó là hoàn thiện thể chế, chính sách pháp luật, tạo hành lang cho phát triển khoa học và công nghệ. Bên cạnh đó, ngành Khoa học và Công nghệ cần có chính sách đặc thù để phát triển lĩnh vực đặc biệt này về các nội dung như: Định giá tài sản hình thành sau khi triển khai các kết quả nghiên cứu khoa học, chế độ chính sách cho người làm khoa học, cơ chế tự chủ, cơ chế tài chính… Ngoài ra, cần thúc đẩy hơn nữa nghiên cứu và ứng dụng khoa học công nghệ theo hướng khuyến khích, tạo cảm hứng cho các nhà khoa học, có chính sách phân bổ đủ chi phí cho nghiên cứu khoa học. Phó Thủ tướng nhấn mạnh công tác phối hợp với các bộ, ngành, đơn vị liên quan; tăng cường kết nối để học tập kinh nghiệm quốc tế; từ đó khơi dậy tinh thần đồng sức đồng lòng vượt qua khó khăn, thách thức.
Bày tỏ cảm ơn trước những chia sẻ của Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang, thay mặt tập thể cán bộ, công chức, viên chức Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ trưởng Huỳnh Thành Đạt tiếp thu ý kiến chỉ đạo và khẳng định quyết tâm đóng góp thiết thực, hiệu quả hơn vào sự nghiệp phát triển khoa học và công nghệ nước nhà; đưa khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo thực sự trở thành động lực đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phát triển đất nước giàu mạnh, phồn vinh, xứng đáng với niềm tin, kỳ vọng của Đảng, Nhà nước và nhân dân.