Phó Thủ tướng Trương Hòa Bình: Quyết tâm đẩy lùi nạn 'cát tặc'

Khai thác cát, sỏi trái phép vẫn diễn biến phức tạp

Báo cáo của Văn phòng Chính phủ cho thấy: Thời gian qua, hoạt động khai thác cát sỏi trái phép xảy ra ở nhiều địa phương trong cả nước với diễn biến phức tạp, hoạt động công khai, gây bức xúc trong dư luận.

Trên các tuyến sông Hồng, sông Đà, sông Lô, sông Cầu ở phía Bắc hay sông Sài Gòn, Đồng Nai ở phía Nam, hàng đêm có hàng nghìn đối tượng sử dụng hàng trăm tàu để khai thác vận chuyển mua bán cát trái phép với số lượng lên đến vài chục nghìn mét khối.

Theo thống kê của Bộ Tài Nguyên và Môi trường, đến đầu năm 2016, hoạt động khai thác cát, sỏi trái phép vẫn diễn ra tại 20 tỉnh, thành phố gây thất thoát tài nguyên, thất thu thuế, làm mất trật tự, an ninh.
Từ năm 2013 đến 2016, tại 22/63 tỉnh, thành phố, các địa phương đã phát hiện, xử lý hơn 2.705 trường hợp vi phạm, xử phạt ,7 tỷ đồng đáng kể như: Bến Tre (12,2 tỷ đồng), Hải Dương (8 tỷ đồng), Hà Nội (3,4 tỷ đồng); chuyển xử lý hình sự 7 vụ vi phạm (trong đó Bắc Ninh: 1 vụ, Hà Nội: 3 vụ, Vĩnh Phúc: 3 vụ); thu giữ, tiêu hủy nhiều phương tiện khai thác trái phép.

Đại diện các địa phương tham dự cuộc họp cho rằng: Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do sự phối hợp giữa các cấp, các ngành và địa phương chưa chặt chẽ. Lực lượng làm công tác quản lý nhà nước về khoáng sản các cấp còn thiếu về số lượng, yếu về chuyên môn; công tác kiểm tra có nơi vẫn chưa thực sự hiệu quả.

Các hoạt động khai thác trái phép chủ yếu diễn ra vào ban đêm, chủ phương tiện và người quản lý thường xuyên tránh mặt, thường xuyên thay đổi địa bàn hoạt động. Nhiều trường hợp, các đối tượng sẵn sàng chống đối lực lượng chức năng khi thanh, kiểm tra...

Ông Nguyễn Anh Cương, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Hải Dương dẫn chứng: Lợi nhuận do khai thác cát quá lớn, tàu khai thác có công suất lớn, nhất là buổi đêm và ngày nghỉ, nếu các lực lượng chức năng chỉ sơ suất một chút, khối lượng cát bị khai thác trái phép có thể lên tới mấy trăm khối. Bên cạnh đó, lực lượng quản lý còn mỏng; sự phối hợp giữa các bộ, ngành, cơ quan quản lý đường sông và các địa phương đã có tích cực nhưng vẫn còn có những vấn đề cần xiết lại...

Chỉ ra những khó khăn trong việc quản lý nhà nước, ông Võ Văn Chánh, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Nai phân tích: Hoạt động của các đối tượng khai thác cát, sỏi trái phép rất tinh vi, chủ yếu hoạt động từ 23 giờ đêm đế 3 giờ sáng, có sự canh chừng rất kỹ.

Các đối tượng cũng rất manh động, khi các lực lượng chức năng phát hiện ra có thể bị nhấn chìm ghe. Do địa bàn rộng nên lực lượng chức năng còn mỏng, việc xử lý khó khăn, chế tài chưa đủ sức răn đe... Việc thanh, kiểm tra chưa hiệu quả, chế tài xử phạt chưa đủ sức răn đe.

Các bộ phải vào cuộc

Để khắc phục tình trạng này, các đại biểu đề nghị cần lập quy hoạch đấu thầu khai thác các mỏ cát, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp làm ăn chân chính phát triển sản xuất. Đối với các đơn vị đang khai thác có giấy phép, cần tăng cường kiểm tra, kiểm soát của các cơ quan chức năng và sự giám sát của người dân.

Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Nguyễn Linh Ngọc cho biết, các bộ, ngành, nhất là Bộ Công an cần tăng cường sự giám sát, kiểm tra các dự án khai thác, nạo vét cát, vận chuyển cát, sỏi, các hoạt động khai thác khoáng sản; đẩy mạnh sự phối hợp giữa các địa phương giáp ranh và các bộ, ngành.

Đồng thời, khi có một dự án nạo vét cửa sông, cửa biển, khai thác các mỏ cát... cần công khai để người dân biết. Hiện lực lượng quản lý còn mỏng, vì vậy nếu người dân giám sát sẽ có kết quả tốt hơn.

Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trương Hòa Bình khẳng định cát, sỏi là tài nguyên thiên nhiên có hạn, phải tái tạo qua nhiều năm, với tình hình khai thác như hiện nay dần dần sẽ dẫn đến cạn kiệt, thất thoát tài nguyên, tác động xấu đến môi trường.

Thực tế có những nơi, hoạt động vi phạm diễn ra công khai, liên tục nhưng không bị xử lý; có tình trạng cơ quan chức năng, chính quyền địa phương buông lỏng quản lý, có dấu hiệu bao che, bảo kê, liên quan đến trách nhiệm quản lý, điều hành của cơ quan chức năng, chính quyền địa phương. Đây là thực trạng cần nhìn nhận đúng - Phó Thủ tướng chỉ rõ.

Phó Thủ tướng yêu cầu, tới đây, các bộ, ngành, địa phương cần thực hiện nghiêm các quy định của pháp luật, các văn bản chỉ đạo, điều hành của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ để xử lý nghiêm những hành vi khai thác cát trái phép.

Phó Thủ tướng lưu ý, Ban Chỉ đạo phòng, chống tội phạm của Chính phủ (Ban Chỉ đạo 1) tăng cường phối hợp với các bộ, ngành, cơ quan chức năng tăng cường công tác thanh, kiểm tra của các bộ, ngành chức năng đối với công tác này.

Trong đó, Bộ Xây dựng cần dừng việc cấp phép xuất khẩu cát, sỏi lòng sông, không xuất khẩu cát nhiễm mặn, trên cơ sở có đánh giá về công tác này; phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ nghiên cứu các vật liệu thay thế cát, sỏi tự nhiên, góp phần giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường.

Bộ Giao thông - Vận tải tạm dừng cấp phép mới các dự án nạo vét cửa sông, cửa biển, khơi thông luồng đường thủy nội địa, luồng hàng hải; tăng cường kiểm tra các dự án đang thi công; cương quyết xử lý các hành vi vi phạm; đẩy nhanh tiến độ ban hành quy chế hoạt động về nạo vét các dự án cửa sông, cửa biển, tạo cơ sở pháp lý cụ thể, tránh tình trạng lợi dụng hoạt động này để khai thác cát trái phép.

Bộ Tài nguyên và Môi trường phối hợp với các cơ quan chức năng tăng cường công tác thanh, kiểm tra về quản lý khoáng sản. Bộ Tài chính nghiên cứu hồ sơ quyết toán đối với các công trình lớn, các dự án sử dụng tiết kiệm tài nguyên, các vật liệu tự nhiên thay thế cho cát, sỏi tự nhiên...

Bộ Công an đẩy mạnh công tác nghiệp vụ, thường xuyên mở các đợt cao điểm trấn áp tội phạm, trước mắt là mở đợt cao điểm đấu tranh chống cát tặc từ 15/3/2017 đến 1/6/2017; phối hợp với các lực lượng, cơ quan chức năng mở các chuyên án đấu tranh với các hành vi khai thác, vận chuyển, tiêu thụ; xem xét khởi tố một số vụ án trọng điểm, góp phần răn đe, phòng ngừa chung.

Bộ Công an cần có đối sách quyết liệt, xây dựng các chuyên án, trinh sát, làm rõ đường dây tội phạm, tổ chức bảo kê, thu thập đầy đủ chứng cứ, tài liệu để truy tố, xét xử loại tội phạm này.

Với tư cách là cơ quan thường trực Ban Chỉ đạo 1, Bộ Công an chủ trì, phối hợp với Bộ Tư pháp và các bộ, ngành hữu quan nghiên cứu các chế tài liên quan đến các hành vi tổ chức, tham gia tiêu thụ, vận chuyển, đủ sức răn đe, không có kẽ hở để lọt tội phạm.

Bộ Thông tin và Truyền thông phối hợp với Ban Tuyên giáo Trung ương chỉ đạo các cơ quan thông tấn, báo chí tuyên truyền để người dân, doanh nghiệp chấp hành đúng chính sách của Đảng, Nhà nước, quy định của pháp luật; quản lý hoạt động của các cơ quan thông tấn, báo chí đưa tin trung thực, khách quan; quản lý chặt các trang mạng xã hội, tránh đưa tin xuyên tạc, sai sự thật.

Phó Thủ tướng đề nghị Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội, chính quyền các cấp cần tăng cường giám sát việc quy hoạch, cấp phép khai thác khoáng sản, bảo đảm đúng quy định của pháp luật.

UBND các tỉnh, thành phố rà soát, đánh giá việc khai thác cát, sỏi, nạo vét cửa sông, cửa biển để nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cấp xã, phường, đặc biệt là vai trò của người đứng đầu trong việc quản lý, sử dụng khoáng sản.

Ở nơi nào xảy ra sai phạm, trách nhiệm chính sẽ thuộc về người đứng đầu. Trường hợp phát hiện cán bộ có hành vi bao che, bảo kê do vi phạm sẽ tùy tính chất, mức độ để xử theo quy định của pháp luật.